Toàn cảnh buổi làm việc.

Đổi mới cơ chế, nâng cao chất lượng đội ngũ và tổ chức giám định, định giá tài sản

Báo cáo tại buổi làm việc, đồng chí Lê Xuân Hồng, Cục trưởng Cục Bổ trợ tư pháp cho biết, Cục đã rà soát, hoàn thiện Hồ sơ dự thảo Chỉ thị, trong đó phần nội dung của Chỉ thị tập trung vào các vấn đề chính gồm:

Thứ nhất, tăng cường nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy đối với công tác giám định tư pháp, định giá tài sản. Cấp ủy và tổ chức Đảng, nhất là các cơ quan tiến hành tố tụng, cơ quan, đơn vị, tổ chức chuyên môn, tổ chức giám định phải xác định đây là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, thường xuyên. Người đứng đầu phải chịu trách nhiệm cao nhất về chất lượng và tiến độ của công tác trưng cầu và thực hiện giám định, định giá tài sản trong phạm vi quản lý của mình.

Thứ hai, hoàn thiện thể chế, chính sách về giám định tư pháp, định giá tài sản. Tiếp tục rà soát, hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật, tạo hành lang pháp lý thống nhất, đồng bộ, khả thi về công tác giám định tư pháp và định giá tài sản; rà soát, hoàn thiện hoặc ban hành mới các văn bản hướng dẫn về tổ chức, hoạt động giám định, định giá tài sản ở lĩnh vực thuộc thẩm quyền quản lý theo hướng quy định cụ thể, rõ ràng, đầy đủ; đẩy mạnh công tác xã hội hóa các lĩnh vực giám định tư pháp, định giá tài sản, từng bước phát triển nghề giám định tư pháp, định giá tài sản ổn định, bền vững.

Thứ ba, phát triển, nâng cao chất lượng đội ngũ giám định viên tư pháp, người định giá tài sản đủ về số lượng, nâng cao về chất lượng, có phẩm chất đạo đức, năng lực chuyên môn đáp ứng yêu cầu công việc; tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu; tôn vinh, khen thưởng tổ chức, cá nhân ưu tú, có nhiều đóng góp trong hoạt động giám định tư pháp, định giá tài sản và xử lý nghiêm các trường hợp sai phạm.

Thứ tư, kiện toàn, củng cố các tổ chức giám định tư pháp, định giá tài sản: Củng cố, kiện toàn hệ thống tổ chức giám định tư pháp công lập gắn với tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế; nghiên cứu, xây dựng mô hình Trung tâm Giám định tư pháp tại các khu vực; tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức giám định tư pháp công lập trong việc cung cấp dịch vụ giám định ngoài tố tụng. Khuyến khích, tạo điều kiện phát triển các tổ chức giám định tư pháp ngoài công lập, có kiểm soát chặt chẽ về chất lượng. Xây dựng cơ chế huy động, yêu cầu trực tiếp các cá nhân, tổ chức định giá tài sản chuyên nghiệp, có năng lực tham gia hoạt động định giá tài sản trong tố tụng hình sự thay cho Hội đồng định giá tài sản. Nâng cao chất lượng hoạt động của Hội đồng định giá tài sản, chỉ duy trì cơ chế Hội đồng định giá tài sản chỉ trong một số trường hợp đặc biệt. Có cơ chế, chính sách đặc thù, khả thi để thu hút, huy động được các chuyên gia giỏi, tổ chức chuyên môn có năng lực tham gia hoạt động giám định tư pháp, định giá tài sản.

Thứ năm, nâng cao chất lượng, hiệu quả trưng cầu, thực hiện giám định tư pháp, định giá tài sản, hoàn thiện trình tự, thủ tục giám định tư pháp, định giá tài sản từ giai đoạn trưng cầu, tiếp nhận thực hiện giám định, định giá, ban hành kết luận giám định, định giá đến giai đoạn sử dụng kết luận giám định, định giá, nâng cao trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng trong việc trưng cầu giám định tư pháp, sử dụng kết luận giám định, định giá tài sản; hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng với cơ quan quản lý nhà nước về giám định tư pháp, định giá tài sản. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, xây dựng cơ sở dữ liệu về giám định tư pháp, định giá tài sản.

Thứ sáu, tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát, xử lý vi phạm trong công tác giám định tư pháp, định giá tài sản của Quốc hội, Hội đồng nhân dân tỉnh, thành phố và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các cơ quan quản lý nhà nước về giám định tư pháp, định giá tài sản và coi đây là nhiệm vụ trọng tâm và thường xuyên của cấp ủy, tổ chức Đảng, cơ quan, đơn vị, địa phương. Xử lý nghiêm khắc đối với các vi phạm trong hoạt động giám định, định giá tài sản. Xác định rõ trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị nếu để xảy ra chậm trễ, tiêu cực trong công tác trưng cầu, thực hiện giám định, định giá tài sản.

Liên quan đến lĩnh vực định giá tài sản, về chủ thể thực hiện định giá tài sản trong tố tụng hình sự hiện nay có ý kiến khác nhau. Theo đó: (i) Loại ý kiến thứ nhất cho rằng cần quy định về cơ chế huy động, yêu cầu trực tiếp các cá nhân, tổ chức định giá tài sản chuyên nghiệp, có năng lực tham gia hoạt động định giá tài sản trong tố tụng hình sự thay cho Hội đồng định giá tài sản của Nhà nước. Hội đồng định giá tài sản chỉ thành lập trong một số trường hợp đặc biệt, thực sự cần thiết; (ii) Loại ý kiến thứ hai cho rằng vẫn cần thiết duy trì Hội đồng định giá tài sản của Nhà nước theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành. Theo đó, việc định giá tài sản trong hoạt động tố tụng hình sự chỉ do Hội đồng định giá tài sản của Nhà nước thực hiện.

Dự thảo Đề án đang thể hiện theo loại ý kiến thứ nhất để bảo đảm tiến độ, hiệu quả của hoạt động định giá tài sản trong tố tụng hình sự, khắc phục tình trạng hoạt động của Hội đồng định giá tài sản kéo dài thời gian do Hội đồng phải thuê các công ty thẩm định giá chuyên nghiệp thực hiện việc thu thập thông tin, dữ liệu, đánh giá và xác định giá trị tài sản. Quy định huy động, yêu cầu trực tiếp các cá nhân, tổ chức định giá tài sản chuyên nghiệp, có năng lực tham gia hoạt động định giá tài sản trong tố tụng hình sự thay cho Hội đồng định giá tài sản phù hợp với thông lệ quốc tế.

Đồng chí Lê Xuân Hồng, Cục trưởng Cục Bổ trợ tư pháp (phải) phát biểu tại buổi làm việc.

Hoàn thiện cơ sở pháp lý và tổ chức thực hiện chế định luật sư công

Đối với Đề án chế định luật sư công, đồng chí Lê Xuân Hồng, Cục trưởng Cục Bổ trợ tư pháp cho biết, trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm nước ngoài, đánh giá thực trạng công tác xử lý các công việc có tính chất pháp lý tại khu vực công và yêu cầu của thực tiễn, Đề án đưa ra các nội dung cơ bản như sau:

Thứ nhất, Luật sư công là cán bộ, công chức, viên chức, sĩ quan Công an nhân dân, sĩ quan Quân đội nhân dân, cán bộ thuộc doanh nghiệp Nhà nước được cơ quan có thẩm quyền cấp Chứng chỉ luật sư công để thực hiện các hoạt động pháp lý nhằm bảo vệ lợi ích công theo quy định của pháp luật. Luật sư công không bao gồm các viên chức đang thực hiện trợ giúp pháp lý.

Thứ hai, về phạm vi công việc của luật sư công: (i) Tư vấn, đại diện cho cơ quan nhà nước, cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị tại Trung ương và địa phương tham gia tố tụng, giải quyết các vụ kiện, tranh chấp trong nước và quốc tế về đầu tư, thương mại, công pháp quốc tế, hành chính, dân sự theo quy định của pháp luật; (ii) Tư vấn pháp luật cho cơ quan nhà nước, cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị ở Trung ương và địa phương thực hiện nhiệm vụ xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, xử lý các vấn đề pháp lý liên quan đến các dự án kinh tế - xã hội, phòng vệ thương mại; (iii) Tham gia giải quyết các vụ, việc khiếu nại, tố cáo phức tạp, kéo dài; (iv) Khởi kiện các vụ việc liên quan đến lợi ích công nhưng không có người đứng ra khởi kiện; (v) Các công việc có tính chất pháp lý khác tại cơ quan nhà nước, cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị.

Thứ ba, về mô hình tổ chức luật sư công: (i) Không hình thành cơ quan, tổ chức độc lập về luật sư công mà xác định luật sư công là cán bộ, công chức, viên chức, sĩ quan Công an nhân dân, sĩ quan Quân đội nhân dân, cán bộ thuộc doanh nghiệp Nhà nước làm việc tại cơ quan nhà nước và có chức danh luật sư công; (ii) Cơ quan quản lý luật sư công gồm Cơ quan quản lý trực tiếp luật sư công là cơ quan nhà nước nơi họ công tác; cơ quan quản lý nhà nước về luật sư nói chung và luật sư công nói riêng là: Chính phủ, Bộ Tư pháp, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố, Sở Tư pháp.

Thứ tư, về tiêu chuẩn và nguồn luật sư công: (i) Luật sư công có tiêu chuẩn của cán bộ, công chức, viên chức, sĩ quan Công an nhân dân, sĩ quan Quân đội nhân dân, cán bộ thuộc doanh nghiệp nhà nước và tiêu chuẩn để trở thành luật sư theo quy định của pháp luật về luật sư; (ii) Nguồn luật sư công gồm: Cán bộ, công chức, viên chức, sĩ quan Công an nhân dân, sĩ quan Quân đội nhân dân, cán bộ thuộc doanh nghiệp Nhà nước có đủ tiêu chuẩn để trở thành luật sư công theo quy định; chuyên gia, nhà khoa học, luật gia, luật sư giỏi đang công tác tại cơ quan, tổ chức, đơn vị ngoài khu vực công lập được tiếp nhận vào làm công chức theo quy định tại Nghị định số170/2025/NĐ-CP ngày 30/6/2025 của Chính phủ quy định về tuyển dụng, sử dụng và quản lý công chức.

Thứ năm, về quyền và nghĩa vụ của luật sư công: (i) Luật sư công có quyền, nghĩa vụ theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức, viên chức, sĩ quan Công an nhân dân, sĩ quan Quân đội nhân dân, doanh nghiệp nhà nước và quyền, nghĩa vụ của luật sư, tuân thủ chuẩn mực đạo đức của luật sư theo quy định của pháp luật về luật sư, giữ bí mật thông tin; không được cung cấp dịch vụ pháp lý cho khu vực tư; luật sư công được hưởng lương, chế độ theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức, viên chức, sĩ quan Công an nhân dân, sĩ quan Quân đội nhân dân, cán bộ thuộc doanh nghiệp nhà nước và các chế độ đặc thù của luật sư công; (ii) Khi luật sư công vi phạm pháp luật, quy định nghề nghiệp thì bị xử lý kỷ luật, bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Luật sư công được miễn trừ trách nhiệm khi đã thực hiện đầy đủ quy trình, quy định, không tư lợi.

Đồng chí Nguyễn Hải Ninh, Bộ trưởng Bộ Tư pháp phát biểu tại buổi làm việc.

Tại buổi làm việc, đại diện một số đơn vị thuộc Bộ đã cho ý kiến cụ thể về từng nội dung đối với dự thảo Chỉ thị của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giám định tư pháp, định giá tài sản và Đề án “Nghiên cứu xây dựng chế định luật sư công trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện đại”. Sau khi nghe các ý kiến góp ý, đồng chí Nguyễn Hải Ninh, Bộ trưởng Bộ Tư pháp kết luận, thống nhất mở rộng lĩnh vực xã hội hóa giám định tư pháp (ADN, kỹ thuật số và điện tử, tài liệu, dấu vết đường vân, tài nguyên) phục vụ lĩnh vực tố tụng dân sự, tố tụng hành chính, trừ trường hợp đặc biệt được cơ quan và người có thẩm quyền tiến hành tố tụng trưng cầu giám định theo quy định pháp luật; còn lĩnh vực tố tụng hình sự chỉ có cơ quan công lập thực hiện.

Cho ý kiến về chủ thể thực hiện định giá tài sản, Bộ trưởng nhấn mạnh hoạt động này bản chất là trưng cầu ý kiến chuyên gia, nhà chuyên môn, trong khi đó hình thức Hội đồng định giá chủ yếu gắn với trách nhiệm quản lý nhà nước. Do vậy, Bộ trưởng cho rằng có thể quy định theo hướng cho phép cơ quan tiến hành định giá tài sản có quyền lựa chọn Hội đồng định giá hoặc cá nhân, tổ chức định giá tài sản chuyên nghiệp, có năng lực tham gia hoạt động định giá tài sản. Ngoài ra, cũng cần quy định chặt chẽ thành phần Hội đồng để hạn chế thực trạng hành chính hóa như hiện nay.

Đối với Đề án “Nghiên cứu xây dựng chế định luật sư công trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện đại”, Bộ trưởng cho ý kiến về việc thực hiện thí điểm Đề án trong 3 năm từ 01/01/2026; làm rõ tiêu chí chọn các địa phương và các Bộ thực hiện thí điểm, trong đó lưu ý đến các địa phương có lượng khiếu kiện hành chính và số lượng vụ việc tranh chấp lớn./.