Trang Chủ
Vai trò của báo chí cách mạng trong sự nghiệp đổi mới
Trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta luôn quan tâm đến hoạt động báo chí, coi báo chí là công cụ đắc lực để tuyên truyền, vận động nhân dân, là vũ khí sắc bén tấn công kẻ thù. Và thực tế đã chứng minh rằng, nền báo chí cách mạng đã và đang thực hiện xuất sắc sứ mệnh mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó. Báo chí đã đưa những chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đến với các giai tầng xã hội, cổ vũ, động viên, góp phần làm cho chủ trương, chính sách đi vào cuộc sống, thành những phong trào hành động cách mạng sôi động. Cũng chính từ thực tiễn cuộc sống, báo chí đã kịp thời chỉ ra những khiếm khuyết, tồn tại của các chế độ, chính sách đã ban hành; đề xuất, kiến nghị với Đảng và Nhà nước về những vấn đề cần phải sửa đổi, bổ sung để đáp ứng nhu cầu cuộc sống, nguyện vọng của nhân dân, góp phần làm cho “ý Đảng, lòng dân” hòa thành một khối thống nhất.
Báo chí cũng đã đấu tranh không khoan nhượng với cái xấu, cái ác, những hiện tượng tham ô, lãng phí, tiêu cực trong đời sống xã hội; thể hiện rõ tâm tư, nguyện vọng của nhân dân với Đảng; thật sự trở thành diễn đàn ngôn luận của mọi tầng lớp nhân dân, là công cụ tuyên truyền của Đảng, Nhà nước trong quá trình lãnh đạo, điều hành đất nước. Đó chính là sứ mệnh thiêng liêng, chức năng phản biện xã hội mà báo chí và nhà báo - những người cầm bút, phải đảm đương, thể hiện sự dân chủ hóa trong đời sống xã hội, tính ưu việt của chế độ ta. Để làm được điều này, nhà báo phải không ngừng học hỏi trau dồi về bản lĩnh chính trị, trình độ chuyên môn nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp, phải lăn lộn, hoà mình trong thực tiễn, thể hiện rõ “cái tâm, cái tầm, cái tài” để đáp ứng được nhu cầu của xã hội, đề cao trách nhiệm và nghĩa vụ công dân của mỗi nhà báo.
Trong sự nghiệp đổi mới và hội nhập kinh tế quốc tế do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, vai trò của báo chí và nhà báo cũng không ngừng được nâng cao. Báo chí đã đồng hành với dân tộc, với đất nước trong quá trình thực hiện cải cách, đổi mới toàn diện các mặt của đời sống chính trị, kinh tế, xã hội, đấu tranh không khoan nhượng với cái trì trệ, cái ác, cái xấu; cổ vũ kịp thời các phong trào cách mạng, những điển hình tiên tiến. Đặc biệt, báo chí đã làm tốt chức năng phản biện xã hội đối với chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước; là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân, giữa nhân dân với Đảng, Nhà nước. Tuy nhiên, hoạt động báo chí có lúc vẫn còn tả khuynh hoặc hữu khuynh, chưa thật sự phản ánh đúng cái bản chất vốn có của hiện thực xã hội, thiếu nhạy cảm chính trị; hiện tượng thương mại hóa hoạt động báo chí vẫn còn diễn ra. Một số nhà báo do thiếu rèn luyện bản lĩnh chính trị và đạo đức nghề nghiệp, bị cái lợi trước mắt làm lu mờ nên đã đưa tin, viết bài không đúng sự thật, làm tổn hại đến lợi ích tập thể, lợi ích quốc gia, dân tộc; có nhà báo dùng báo chí như một công cụ để trục lợi cá nhân...
Những tồn tại nêu trên thẳng thắn nhìn nhận thì một phần là do chính từ nội tại các cơ quan báo chí và bản thân các nhà báo đã để mặt trái của cơ chế thị trường chi phối. Song điều quan trọng là, công tác quản lý nhà nước về báo chí chưa đạt được kết quả như mong đợi; các chế tài đối với hoạt động báo chí chưa kịp sửa đổi, bổ sung phù hợp với yêu cầu mới và chưa đủ sức răn đe; công tác đào tạo, bồi dưỡng, cơ chế đãi ngộ đối với nhà báo và hoạt động báo chí chưa được quan tâm đúng mức…
Nước ta đang hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới; sự nghiệp đổi mới và cải cách toàn diện, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng với quyết tâm là đến năm 2020, nước ta sẽ trở thành nước có nền công nghiệp phát triển theo hướng hiện đại, làm cho “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”, điều này đòi hỏi phải nâng cao vai trò phản ánh chân thực, sinh động cuộc sống và chức năng phản biện xã hội của báo chí. Để báo chí làm tốt vai trò và chức năng của mình, cần phải thật sự coi trọng việc đào tạo, bồi dưỡng một cách bài bản, có hệ thống về chính trị tư tưởng, coi đây là những đòi hỏi bắt buộc đối với mỗi nhà báo. Bởi nếu không được đào tạo một cách kỹ lưỡng, thì khó có thể đòi hỏi nhà báo có nhân sinh quan, thế giới quan khoa học, biện chứng khi tiếp xúc với hiện thực xã hội, từ đó, tư duy phân tích, đánh giá vấn đề sẽ bị hạn chế nhất định; việc nhìn nhận, đánh giá vấn đề không tránh khỏi hời hợt. Nhà báo nếu không hiểu đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước cặn kẽ, thì nhất định báo chí sẽ không thể làm tròn chức năng phản biện xã hội của mình. Bởi vậy, hơn lúc nào hết, bản thân các nhà báo phải luôn luôn ý thức được sự cần thiết của việc bồi dưỡng trình độ chính trị và có ý thức tự học tập, nghiên cứu. Báo chí là kênh thông tin quan trọng, là phương tiện cổ vũ tập thể, tuyên truyền tập thể, là tiếng nói đại diện cho tâm tư, nguyện vọng chính đáng của mọi tầng lớp xã hội. Bởi vậy, mọi thông tin chính xác, lý lẽ sắc bén để cổ vũ các phong trào cách mạng, đấu tranh với cái xấu, cái ác, bênh vực công bằng, lẽ phải sẽ tạo nên những “hiệu ứng xã hội” tốt, góp phần định hướng dư luận xã hội. Ngược lại, nếu có sự sai lệch về thông tin trên báo chí, chắc chắn, sẽ dẫn đến những hậu quả khôn lường. Nhà báo cần phải ý thức được sự lợi hại của ngòi bút, từ đó, cần đề cao tính trung thực, sự cẩn trọng trước những vấn đề mình phản ánh. Các thông tin phản ánh phải dựa trên cơ sở tôn trọng sự thật, đặt lợi ích cộng đồng, lợi ích quốc gia, dân tộc trên hết, đừng bao giờ để “danh lợi cá nhân” chen vào trang viết của mình. Và cũng từ thực tế này, trách nhiệm của nhà báo không đơn thuần là phản ánh hiện thực đời sống xã hội, mà ở đó, còn có cả ý thức công dân, trách nhiệm xã hội luôn được đề cao. Đạo đức nhà báo là một phần quan trọng không thể xem nhẹ khi Đảng, Nhà nước và nhân dân tin tưởng, coi báo chí là vũ khí sắc bén và nhà báo là những chiến sĩ tiên phong trên mặt trận tư tưởng - văn hóa. Như vậy, để báo chí làm tốt vai trò phản biện xã hội, thì đạo đức nhà báo là một trong những điều cốt lõi cần quan tâm. Tri thức và sự dấn thân cũng là một yêu cầu đối với mỗi nhà báo khi thực thi vai trò phản biện xã hội của báo chí. Nhà báo không thể phản ánh tốt một vấn đề, một lĩnh vực xã hội khi không hiểu về vấn đề, lĩnh vực đó. Bởi nếu không hiểu biết, thì thông tin chỉ đơn thuần là “sao chép hiện thực”, không có sự phân tích, đánh giá sâu sắc, thuyết phục, nhìn ra chiều sâu và cả những mặt trái tồn tại của vấn đề, cái mà độc giả cần. Tác phẩm báo chí lúc đó sẽ “vô hồn”, khiến độc giả thờ ơ. Khi báo chí đóng vai trò phản biện xã hội mà nhà báo không có nền tảng tri thức nhất định, thì không thể chỉ ra những tinh hoa trí tuệ trong các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước để tập hợp, cổ vũ các phong trào cách mạng; đồng thời, cũng không thể kiến nghị những vấn đề cần phải sửa đổi, bổ sung các chủ trương chính sách khi ứng dụng vào cuộc sống, đáp ứng nhu cầu thực tiễn. Để làm được những điều nêu trên, nhà báo cần phải không ngừng học hỏi và bám sát thực tiễn đời sống xã hội để lắng nghe hơi thở của cuộc sống, học nhân dân và hiểu nhân dân… Lúc đó, tác phẩm báo chí mới thực sự mang sức nặng tư tưởng, nhà báo sẽ phụng sự tốt hơn cho Tổ quốc và nhân dân. Nghề báo là một nghề nhọc nhằn và nguy hiểm. Mỗi vinh quang trong nghề báo đều phải đổi bằng sự gian nan, dấn thân và trải nghiệm, đôi khi còn là mồ hôi, nước mắt, thậm chí là cả sinh mạng của nhà báo. Vì vậy, để báo chí thực hiện tốt vai trò và chức năng của mình với xã hội, ngoài những điều thiết yếu ở trên, rất cần sự hợp tác, chia sẻ với cái nhìn thiện cảm và công bằng của xã hội.
Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và vai trò quản lý của Nhà nước đối với báo chí
Để tiếp tục khẳng định vị trí của báo chí nước ta trong thời kỳ đổi mới, tiếp tục tạo ra những tác động tích cực cho công cuộc xây dựng, phát triển đất nước, điều quan trọng nhất đối với hệ thống báo chí là phải tiếp tục nâng cao chất lượng nội dung và hình thức. Muốn vậy, càng cần phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và vai trò quản lý của Nhà nước đối với báo chí theo quan điểm “phát triển phải đi đôi với quản lý tốt hệ thống thông tin đại chúng...”.
Vai trò lãnh đạo của Đảng đối với báo chí không phải là cầm tay chỉ việc, mà là định hướng để báo chí phát triển theo đúng mục tiêu, thực sự là diễn đàn ngôn luận của các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, xã hội và mọi tầng lớp nhân dân, là công cụ quan trọng trong việc bảo vệ lợi ích của xã hội, của nhân dân. Đảng, Nhà nước Việt Nam tôn trọng và bảo vệ quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận như một giá trị quan trọng của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bao gồm quyền tự do hoạt động nghề nghiệp của người hoạt động báo chí, truyền thông; quyền tự do tiếp cận thông tin; quyền tự do cá nhân và các tổ chức, cá nhân được bảo vệ trước báo chí, truyền thông. Điều 25 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình”. Tuy nhiên, quyền tự do báo chí không tách rời trách nhiệm chính trị - xã hội, trách nhiệm công dân và đạo đức nghề nghiệp của cơ quan báo chí và nhà báo. Tại Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Trung ương tại Đại hội XII của Đảng chỉ rõ: Các cơ quan truyền thông phải thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích, đối tượng phục vụ, nâng cao tính tư tưởng, nhân văn và khoa học, đề cao trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, góp phần xây dựng văn hóa và con người Việt Nam. Quy hoạch, sắp xếp lại hệ thống báo chí đáp ứng yêu cầu phát triển, bảo đảm thiết thực, hiệu quả. Chú trọng công tác quản lý các loại hình thông tin trên internet để định hướng tư tưởng và thẩm mỹ cho nhân dân, nhất là cho thanh niên, thiếu niên.
Trên thực tế, cuộc đấu tranh chống âm mưu “diễn biến hòa bình” của kẻ thù hiện nay đang đặt ra cho việc quản lý báo chí nhiều vấn đề phải giải quyết, đòi hỏi phải có nhận thức mới trên nhiều phương diện. Chính điều này sẽ giúp cho những người làm báo nhìn thấy rõ tính hai mặt của cơ chế thị trường ở nước ta hiện nay trong bối cảnh của toàn cầu hoá, khu vực hoá và có thái độ vững vàng trước những nhận định phiến diện về “tự do báo chí” mà các thế lực phản động vẫn đang rêu rao, hòng che đậy bản chất xấu xa của nền báo chí tư bản. Chúng ta cần phải nhìn nhận rằng, sự lãnh đạo của Đảng đối với báo chí cách mạng không những không làm hạn chế việc thông tin, tuyên truyền trên báo chí, mà còn tạo điều kiện để báo chí thực hiện tốt hơn vai trò, chức năng, nhiệm vụ của mình đối với xã hội, với nhân dân.
Cùng với sự phát triển nhanh chóng của báo chí và trước những đòi hỏi của thực tiễn từ công cuộc đổi mới đất nước, hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực, đang đặt ra những đòi hỏi ngày càng tăng đối với công tác quản lý nhà nước về báo chí. Nền báo chí cách mạng nước ta không thể để khuynh hướng thương mại hóa chi phối hoạt động báo chí. Để tiếp tục xứng đáng với sự tin cậy của Đảng và nhân dân, báo chí Việt Nam cần phải kiên quyết khắc phục tình trạng bất cập ở trên. Tăng cường quản lý báo chí cũng chính là tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng được thể hiện thông qua hoạt động quản lý của bộ máy nhà nước các cấp các ngành, các địa phương. Đây là một bảo đảm chắc chắn cho báo chí có thể phát triển ngày càng lớn mạnh, đồng thời cũng để Đảng kịp thời phát hiện, khắc phục những thiếu sót, ngăn chặn những âm mưu nham hiểm của kẻ thù nhằm lợi dụng báo chí để phá hoại công cuộc đổi mới phát triển đất nước của nhân dân ta.
Nâng cao vai trò quản lý nhà nước đối với báo chí, chính là phải tạo ra một khuôn khổ pháp lý cơ bản, tạo môi trường tự do sáng tạo, bình đẳng cho báo chí phát triển, đồng thời là hoạt động bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa trong hoạt động báo chí, chống xu hướng thương mại hoá báo chí, bảo tồn, phát triển nền văn hoá dân tộc, ngăn chặn các hoạt động báo chí bất chấp hậu quả về chính trị, tư tưởng và văn hoá. Lợi nhuận của hoạt động báo chí không thể tách rời các mục tiêu hàng đầu về chính trị, tư tưởng và văn hóa. Nhằm thỏa mãn các yêu cầu trên, quán triệt sâu sắc các quan điểm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước ta về tăng cường công tác quản lý báo chí, phúc đáp đòi hỏi của sự nghiệp đổi mới đất nước, công tác quản lý nhà nước về báo chí trong thời gian tới cần phải chú trọng một số vấn đề cơ bản sau đây:
Một là, tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo, quản lý của Đảng và Nhà nước theo phương châm phát triển đi đôi với quản lý tốt. Phát triển toàn diện báo chí mà trọng tâm là nâng cao chất lượng tư tưởng, chính trị, văn hoá, khoa học. Nâng cao tính tư tưởng, tính chân thật, tính chiến đấu của các sản phẩm báo chí, hướng nội dung thông tin vào nhiệm vụ trung tâm là phục vụ sự nghiệp bảo vệ độc lập dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Hoạt động báo chí phải gắn liền với thực tiễn sản xuất và đời sống, phản ánh sinh động phong trào cách mạng, phong trào thi đua yêu nước của các tầng lớp nhân dân ở mọi miền đất nước. Những người làm báo phải là những chiến sĩ tiên phong trên mặt trận tư tưởng, văn hóa đáng tin cậy của Đảng và Nhà nước.
Hai là, để tăng cường vai trò quản lý nhà nước về báo chí, xuất bản các Bộ, ngành, địa phương, các tổ chức chính trị, xã hội cần thực hiện nghiêm túc Quy chế người phát ngôn, tăng cường cung cấp thông tin kịp thời cho báo chí, vừa bảo đảm sự công khai minh bạch trong hoạt động, vừa góp phần giúp báo chí thông tin trung thực mọi mặt của đời sống xã hội. Trước tình hình chính trị phức tạp, các thế lực thù địch thực hiện diễn biến hòa bình khiến cho cuộc đấu tranh thông tin ngày càng quyết liệt, các cấp quản lý, lãnh đạo báo chí cần chú ý trong việc nắm bắt tình hình, dự báo các hoạt động trong nước và thế giới giúp cơ quan báo chí có điều kiện giữ đúng định hướng thông tin. Cần có những quy định chặt chẽ trong việc chỉ đạo, thẩm định các thông tin, bảo đảm cho các thông tin trên báo chí luôn trung thực, chống hiện tượng lợi dụng báo chí để thực hiện ý đồ cá nhân; chủ động xử lý nghiêm khắc các sai phạm trong nội bộ cơ quan báo chí.
Ba là, cơ quan quản lý nhà nước cần phải thường xuyên kiểm tra, giám sát các cơ quan báo chí thực hiện nghiêm chỉnh các quy định của Luật Báo chí và các văn bản hướng dẫn thi hành, phải làm tham mưu cho cấp ủy Đảng, chính quyền về những vấn đề mới nảy sinh để có biện pháp xử lý kịp thời, phải kiên quyết xử lý các trường hợp vi phạm quy định về thông tin, xa rời tôn chỉ mục đích của các cơ quan báo chí. Có hình thức biểu dương, khen thưởng kịp thời các cơ quan báo chí và nhà báo hoàn thành tốt nhiệm vụ, thực hiện nghiêm tôn chỉ, mục đích, thông tin đạt hiệu quả cao, có sáng kiến và thành tích trong việc định hướng, tạo dư luận, tạo phong trào hành động cách mạng trong đời sống xã hội.
Bốn là, quy hoạch và xây dựng hệ thống thông tin đại chúng cân đối, đồng bộ, hợp lý. Các cơ quan chủ quản của cơ quan báo chí phải có sự chỉ đạo chặt chẽ, đồng thời phải đầu tư thích đáng, tài trợ cho các báo, tạp chí của mình có đủ điều kiện để yên tâm làm việc, không còn phải lo xoay sở tìm kiếm các nguồn kinh phí bù đắp hoạt động nghiệp vụ bằng mọi cách. Cần phải nhanh chóng xây dựng những quan điểm mới về công tác báo chí cho phù hợp với tình hình mới, ban hành những văn bản dưới luật và một số chế độ chính sách để tạo động lực thúc đẩy nâng cao chất lượng báo chí như: Chế độ tiền lương, chế độ nhuận bút, chính sách hỗ trợ giá… Các cơ quan báo chí cần thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích và đối tượng phục vụ thực hiện đúng các quy định về thông tin mà pháp luật quy định. Phải chủ động và tích cực ngăn ngừa, khắc phục khuynh hướng thương mại hoá trong thông tin báo chí. Phải coi đây là việc làm liên tục, kiên quyết, kết hợp nhiều giải pháp. Nhà báo phải thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ đã được Luật Báo chí quy định, phải không ngừng nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp để có thể thông tin trung thực, chính xác, đúng định hướng
Trong bối cảnh tình hình thế giới và trong nước có nhiều diễn biến phức tạp, hoàn thành những mục tiêu nói trên cũng chính là việc tạo lập cơ sở, điều kiện cho báo chí phát triển theo xu hướng tích cực, đảm bảo tính khoa học về số lượng, hình thức, chất lượng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững ổn định nhằm thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa./.
Trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta luôn quan tâm đến hoạt động báo chí, coi báo chí là công cụ đắc lực để tuyên truyền, vận động nhân dân, là vũ khí sắc bén tấn công kẻ thù. Và thực tế đã chứng minh rằng, nền báo chí cách mạng đã và đang thực hiện xuất sắc sứ mệnh mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó. Báo chí đã đưa những chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đến với các giai tầng xã hội, cổ vũ, động viên, góp phần làm cho chủ trương, chính sách đi vào cuộc sống, thành những phong trào hành động cách mạng sôi động. Cũng chính từ thực tiễn cuộc sống, báo chí đã kịp thời chỉ ra những khiếm khuyết, tồn tại của các chế độ, chính sách đã ban hành; đề xuất, kiến nghị với Đảng và Nhà nước về những vấn đề cần phải sửa đổi, bổ sung để đáp ứng nhu cầu cuộc sống, nguyện vọng của nhân dân, góp phần làm cho “ý Đảng, lòng dân” hòa thành một khối thống nhất.
Báo chí cũng đã đấu tranh không khoan nhượng với cái xấu, cái ác, những hiện tượng tham ô, lãng phí, tiêu cực trong đời sống xã hội; thể hiện rõ tâm tư, nguyện vọng của nhân dân với Đảng; thật sự trở thành diễn đàn ngôn luận của mọi tầng lớp nhân dân, là công cụ tuyên truyền của Đảng, Nhà nước trong quá trình lãnh đạo, điều hành đất nước. Đó chính là sứ mệnh thiêng liêng, chức năng phản biện xã hội mà báo chí và nhà báo - những người cầm bút, phải đảm đương, thể hiện sự dân chủ hóa trong đời sống xã hội, tính ưu việt của chế độ ta. Để làm được điều này, nhà báo phải không ngừng học hỏi trau dồi về bản lĩnh chính trị, trình độ chuyên môn nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp, phải lăn lộn, hoà mình trong thực tiễn, thể hiện rõ “cái tâm, cái tầm, cái tài” để đáp ứng được nhu cầu của xã hội, đề cao trách nhiệm và nghĩa vụ công dân của mỗi nhà báo.
Trong sự nghiệp đổi mới và hội nhập kinh tế quốc tế do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, vai trò của báo chí và nhà báo cũng không ngừng được nâng cao. Báo chí đã đồng hành với dân tộc, với đất nước trong quá trình thực hiện cải cách, đổi mới toàn diện các mặt của đời sống chính trị, kinh tế, xã hội, đấu tranh không khoan nhượng với cái trì trệ, cái ác, cái xấu; cổ vũ kịp thời các phong trào cách mạng, những điển hình tiên tiến. Đặc biệt, báo chí đã làm tốt chức năng phản biện xã hội đối với chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước; là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân, giữa nhân dân với Đảng, Nhà nước. Tuy nhiên, hoạt động báo chí có lúc vẫn còn tả khuynh hoặc hữu khuynh, chưa thật sự phản ánh đúng cái bản chất vốn có của hiện thực xã hội, thiếu nhạy cảm chính trị; hiện tượng thương mại hóa hoạt động báo chí vẫn còn diễn ra. Một số nhà báo do thiếu rèn luyện bản lĩnh chính trị và đạo đức nghề nghiệp, bị cái lợi trước mắt làm lu mờ nên đã đưa tin, viết bài không đúng sự thật, làm tổn hại đến lợi ích tập thể, lợi ích quốc gia, dân tộc; có nhà báo dùng báo chí như một công cụ để trục lợi cá nhân...
Những tồn tại nêu trên thẳng thắn nhìn nhận thì một phần là do chính từ nội tại các cơ quan báo chí và bản thân các nhà báo đã để mặt trái của cơ chế thị trường chi phối. Song điều quan trọng là, công tác quản lý nhà nước về báo chí chưa đạt được kết quả như mong đợi; các chế tài đối với hoạt động báo chí chưa kịp sửa đổi, bổ sung phù hợp với yêu cầu mới và chưa đủ sức răn đe; công tác đào tạo, bồi dưỡng, cơ chế đãi ngộ đối với nhà báo và hoạt động báo chí chưa được quan tâm đúng mức…
Nước ta đang hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới; sự nghiệp đổi mới và cải cách toàn diện, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng với quyết tâm là đến năm 2020, nước ta sẽ trở thành nước có nền công nghiệp phát triển theo hướng hiện đại, làm cho “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”, điều này đòi hỏi phải nâng cao vai trò phản ánh chân thực, sinh động cuộc sống và chức năng phản biện xã hội của báo chí. Để báo chí làm tốt vai trò và chức năng của mình, cần phải thật sự coi trọng việc đào tạo, bồi dưỡng một cách bài bản, có hệ thống về chính trị tư tưởng, coi đây là những đòi hỏi bắt buộc đối với mỗi nhà báo. Bởi nếu không được đào tạo một cách kỹ lưỡng, thì khó có thể đòi hỏi nhà báo có nhân sinh quan, thế giới quan khoa học, biện chứng khi tiếp xúc với hiện thực xã hội, từ đó, tư duy phân tích, đánh giá vấn đề sẽ bị hạn chế nhất định; việc nhìn nhận, đánh giá vấn đề không tránh khỏi hời hợt. Nhà báo nếu không hiểu đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước cặn kẽ, thì nhất định báo chí sẽ không thể làm tròn chức năng phản biện xã hội của mình. Bởi vậy, hơn lúc nào hết, bản thân các nhà báo phải luôn luôn ý thức được sự cần thiết của việc bồi dưỡng trình độ chính trị và có ý thức tự học tập, nghiên cứu. Báo chí là kênh thông tin quan trọng, là phương tiện cổ vũ tập thể, tuyên truyền tập thể, là tiếng nói đại diện cho tâm tư, nguyện vọng chính đáng của mọi tầng lớp xã hội. Bởi vậy, mọi thông tin chính xác, lý lẽ sắc bén để cổ vũ các phong trào cách mạng, đấu tranh với cái xấu, cái ác, bênh vực công bằng, lẽ phải sẽ tạo nên những “hiệu ứng xã hội” tốt, góp phần định hướng dư luận xã hội. Ngược lại, nếu có sự sai lệch về thông tin trên báo chí, chắc chắn, sẽ dẫn đến những hậu quả khôn lường. Nhà báo cần phải ý thức được sự lợi hại của ngòi bút, từ đó, cần đề cao tính trung thực, sự cẩn trọng trước những vấn đề mình phản ánh. Các thông tin phản ánh phải dựa trên cơ sở tôn trọng sự thật, đặt lợi ích cộng đồng, lợi ích quốc gia, dân tộc trên hết, đừng bao giờ để “danh lợi cá nhân” chen vào trang viết của mình. Và cũng từ thực tế này, trách nhiệm của nhà báo không đơn thuần là phản ánh hiện thực đời sống xã hội, mà ở đó, còn có cả ý thức công dân, trách nhiệm xã hội luôn được đề cao. Đạo đức nhà báo là một phần quan trọng không thể xem nhẹ khi Đảng, Nhà nước và nhân dân tin tưởng, coi báo chí là vũ khí sắc bén và nhà báo là những chiến sĩ tiên phong trên mặt trận tư tưởng - văn hóa. Như vậy, để báo chí làm tốt vai trò phản biện xã hội, thì đạo đức nhà báo là một trong những điều cốt lõi cần quan tâm. Tri thức và sự dấn thân cũng là một yêu cầu đối với mỗi nhà báo khi thực thi vai trò phản biện xã hội của báo chí. Nhà báo không thể phản ánh tốt một vấn đề, một lĩnh vực xã hội khi không hiểu về vấn đề, lĩnh vực đó. Bởi nếu không hiểu biết, thì thông tin chỉ đơn thuần là “sao chép hiện thực”, không có sự phân tích, đánh giá sâu sắc, thuyết phục, nhìn ra chiều sâu và cả những mặt trái tồn tại của vấn đề, cái mà độc giả cần. Tác phẩm báo chí lúc đó sẽ “vô hồn”, khiến độc giả thờ ơ. Khi báo chí đóng vai trò phản biện xã hội mà nhà báo không có nền tảng tri thức nhất định, thì không thể chỉ ra những tinh hoa trí tuệ trong các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước để tập hợp, cổ vũ các phong trào cách mạng; đồng thời, cũng không thể kiến nghị những vấn đề cần phải sửa đổi, bổ sung các chủ trương chính sách khi ứng dụng vào cuộc sống, đáp ứng nhu cầu thực tiễn. Để làm được những điều nêu trên, nhà báo cần phải không ngừng học hỏi và bám sát thực tiễn đời sống xã hội để lắng nghe hơi thở của cuộc sống, học nhân dân và hiểu nhân dân… Lúc đó, tác phẩm báo chí mới thực sự mang sức nặng tư tưởng, nhà báo sẽ phụng sự tốt hơn cho Tổ quốc và nhân dân. Nghề báo là một nghề nhọc nhằn và nguy hiểm. Mỗi vinh quang trong nghề báo đều phải đổi bằng sự gian nan, dấn thân và trải nghiệm, đôi khi còn là mồ hôi, nước mắt, thậm chí là cả sinh mạng của nhà báo. Vì vậy, để báo chí thực hiện tốt vai trò và chức năng của mình với xã hội, ngoài những điều thiết yếu ở trên, rất cần sự hợp tác, chia sẻ với cái nhìn thiện cảm và công bằng của xã hội.
Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và vai trò quản lý của Nhà nước đối với báo chí
Để tiếp tục khẳng định vị trí của báo chí nước ta trong thời kỳ đổi mới, tiếp tục tạo ra những tác động tích cực cho công cuộc xây dựng, phát triển đất nước, điều quan trọng nhất đối với hệ thống báo chí là phải tiếp tục nâng cao chất lượng nội dung và hình thức. Muốn vậy, càng cần phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và vai trò quản lý của Nhà nước đối với báo chí theo quan điểm “phát triển phải đi đôi với quản lý tốt hệ thống thông tin đại chúng...”.
Vai trò lãnh đạo của Đảng đối với báo chí không phải là cầm tay chỉ việc, mà là định hướng để báo chí phát triển theo đúng mục tiêu, thực sự là diễn đàn ngôn luận của các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, xã hội và mọi tầng lớp nhân dân, là công cụ quan trọng trong việc bảo vệ lợi ích của xã hội, của nhân dân. Đảng, Nhà nước Việt Nam tôn trọng và bảo vệ quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận như một giá trị quan trọng của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bao gồm quyền tự do hoạt động nghề nghiệp của người hoạt động báo chí, truyền thông; quyền tự do tiếp cận thông tin; quyền tự do cá nhân và các tổ chức, cá nhân được bảo vệ trước báo chí, truyền thông. Điều 25 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình”. Tuy nhiên, quyền tự do báo chí không tách rời trách nhiệm chính trị - xã hội, trách nhiệm công dân và đạo đức nghề nghiệp của cơ quan báo chí và nhà báo. Tại Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Trung ương tại Đại hội XII của Đảng chỉ rõ: Các cơ quan truyền thông phải thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích, đối tượng phục vụ, nâng cao tính tư tưởng, nhân văn và khoa học, đề cao trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, góp phần xây dựng văn hóa và con người Việt Nam. Quy hoạch, sắp xếp lại hệ thống báo chí đáp ứng yêu cầu phát triển, bảo đảm thiết thực, hiệu quả. Chú trọng công tác quản lý các loại hình thông tin trên internet để định hướng tư tưởng và thẩm mỹ cho nhân dân, nhất là cho thanh niên, thiếu niên.
Trên thực tế, cuộc đấu tranh chống âm mưu “diễn biến hòa bình” của kẻ thù hiện nay đang đặt ra cho việc quản lý báo chí nhiều vấn đề phải giải quyết, đòi hỏi phải có nhận thức mới trên nhiều phương diện. Chính điều này sẽ giúp cho những người làm báo nhìn thấy rõ tính hai mặt của cơ chế thị trường ở nước ta hiện nay trong bối cảnh của toàn cầu hoá, khu vực hoá và có thái độ vững vàng trước những nhận định phiến diện về “tự do báo chí” mà các thế lực phản động vẫn đang rêu rao, hòng che đậy bản chất xấu xa của nền báo chí tư bản. Chúng ta cần phải nhìn nhận rằng, sự lãnh đạo của Đảng đối với báo chí cách mạng không những không làm hạn chế việc thông tin, tuyên truyền trên báo chí, mà còn tạo điều kiện để báo chí thực hiện tốt hơn vai trò, chức năng, nhiệm vụ của mình đối với xã hội, với nhân dân.
Cùng với sự phát triển nhanh chóng của báo chí và trước những đòi hỏi của thực tiễn từ công cuộc đổi mới đất nước, hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực, đang đặt ra những đòi hỏi ngày càng tăng đối với công tác quản lý nhà nước về báo chí. Nền báo chí cách mạng nước ta không thể để khuynh hướng thương mại hóa chi phối hoạt động báo chí. Để tiếp tục xứng đáng với sự tin cậy của Đảng và nhân dân, báo chí Việt Nam cần phải kiên quyết khắc phục tình trạng bất cập ở trên. Tăng cường quản lý báo chí cũng chính là tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng được thể hiện thông qua hoạt động quản lý của bộ máy nhà nước các cấp các ngành, các địa phương. Đây là một bảo đảm chắc chắn cho báo chí có thể phát triển ngày càng lớn mạnh, đồng thời cũng để Đảng kịp thời phát hiện, khắc phục những thiếu sót, ngăn chặn những âm mưu nham hiểm của kẻ thù nhằm lợi dụng báo chí để phá hoại công cuộc đổi mới phát triển đất nước của nhân dân ta.
Nâng cao vai trò quản lý nhà nước đối với báo chí, chính là phải tạo ra một khuôn khổ pháp lý cơ bản, tạo môi trường tự do sáng tạo, bình đẳng cho báo chí phát triển, đồng thời là hoạt động bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa trong hoạt động báo chí, chống xu hướng thương mại hoá báo chí, bảo tồn, phát triển nền văn hoá dân tộc, ngăn chặn các hoạt động báo chí bất chấp hậu quả về chính trị, tư tưởng và văn hoá. Lợi nhuận của hoạt động báo chí không thể tách rời các mục tiêu hàng đầu về chính trị, tư tưởng và văn hóa. Nhằm thỏa mãn các yêu cầu trên, quán triệt sâu sắc các quan điểm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước ta về tăng cường công tác quản lý báo chí, phúc đáp đòi hỏi của sự nghiệp đổi mới đất nước, công tác quản lý nhà nước về báo chí trong thời gian tới cần phải chú trọng một số vấn đề cơ bản sau đây:
Một là, tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo, quản lý của Đảng và Nhà nước theo phương châm phát triển đi đôi với quản lý tốt. Phát triển toàn diện báo chí mà trọng tâm là nâng cao chất lượng tư tưởng, chính trị, văn hoá, khoa học. Nâng cao tính tư tưởng, tính chân thật, tính chiến đấu của các sản phẩm báo chí, hướng nội dung thông tin vào nhiệm vụ trung tâm là phục vụ sự nghiệp bảo vệ độc lập dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Hoạt động báo chí phải gắn liền với thực tiễn sản xuất và đời sống, phản ánh sinh động phong trào cách mạng, phong trào thi đua yêu nước của các tầng lớp nhân dân ở mọi miền đất nước. Những người làm báo phải là những chiến sĩ tiên phong trên mặt trận tư tưởng, văn hóa đáng tin cậy của Đảng và Nhà nước.
Hai là, để tăng cường vai trò quản lý nhà nước về báo chí, xuất bản các Bộ, ngành, địa phương, các tổ chức chính trị, xã hội cần thực hiện nghiêm túc Quy chế người phát ngôn, tăng cường cung cấp thông tin kịp thời cho báo chí, vừa bảo đảm sự công khai minh bạch trong hoạt động, vừa góp phần giúp báo chí thông tin trung thực mọi mặt của đời sống xã hội. Trước tình hình chính trị phức tạp, các thế lực thù địch thực hiện diễn biến hòa bình khiến cho cuộc đấu tranh thông tin ngày càng quyết liệt, các cấp quản lý, lãnh đạo báo chí cần chú ý trong việc nắm bắt tình hình, dự báo các hoạt động trong nước và thế giới giúp cơ quan báo chí có điều kiện giữ đúng định hướng thông tin. Cần có những quy định chặt chẽ trong việc chỉ đạo, thẩm định các thông tin, bảo đảm cho các thông tin trên báo chí luôn trung thực, chống hiện tượng lợi dụng báo chí để thực hiện ý đồ cá nhân; chủ động xử lý nghiêm khắc các sai phạm trong nội bộ cơ quan báo chí.
Ba là, cơ quan quản lý nhà nước cần phải thường xuyên kiểm tra, giám sát các cơ quan báo chí thực hiện nghiêm chỉnh các quy định của Luật Báo chí và các văn bản hướng dẫn thi hành, phải làm tham mưu cho cấp ủy Đảng, chính quyền về những vấn đề mới nảy sinh để có biện pháp xử lý kịp thời, phải kiên quyết xử lý các trường hợp vi phạm quy định về thông tin, xa rời tôn chỉ mục đích của các cơ quan báo chí. Có hình thức biểu dương, khen thưởng kịp thời các cơ quan báo chí và nhà báo hoàn thành tốt nhiệm vụ, thực hiện nghiêm tôn chỉ, mục đích, thông tin đạt hiệu quả cao, có sáng kiến và thành tích trong việc định hướng, tạo dư luận, tạo phong trào hành động cách mạng trong đời sống xã hội.
Bốn là, quy hoạch và xây dựng hệ thống thông tin đại chúng cân đối, đồng bộ, hợp lý. Các cơ quan chủ quản của cơ quan báo chí phải có sự chỉ đạo chặt chẽ, đồng thời phải đầu tư thích đáng, tài trợ cho các báo, tạp chí của mình có đủ điều kiện để yên tâm làm việc, không còn phải lo xoay sở tìm kiếm các nguồn kinh phí bù đắp hoạt động nghiệp vụ bằng mọi cách. Cần phải nhanh chóng xây dựng những quan điểm mới về công tác báo chí cho phù hợp với tình hình mới, ban hành những văn bản dưới luật và một số chế độ chính sách để tạo động lực thúc đẩy nâng cao chất lượng báo chí như: Chế độ tiền lương, chế độ nhuận bút, chính sách hỗ trợ giá… Các cơ quan báo chí cần thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích và đối tượng phục vụ thực hiện đúng các quy định về thông tin mà pháp luật quy định. Phải chủ động và tích cực ngăn ngừa, khắc phục khuynh hướng thương mại hoá trong thông tin báo chí. Phải coi đây là việc làm liên tục, kiên quyết, kết hợp nhiều giải pháp. Nhà báo phải thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ đã được Luật Báo chí quy định, phải không ngừng nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp để có thể thông tin trung thực, chính xác, đúng định hướng
Trong bối cảnh tình hình thế giới và trong nước có nhiều diễn biến phức tạp, hoàn thành những mục tiêu nói trên cũng chính là việc tạo lập cơ sở, điều kiện cho báo chí phát triển theo xu hướng tích cực, đảm bảo tính khoa học về số lượng, hình thức, chất lượng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững ổn định nhằm thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa./.
Từ Ninh
Ảnh: Nguồn internet
Ảnh: Nguồn internet
