Kinh tế tư nhân đóng góp khoảng 50% GDP, hơn 30% tổng thu ngân sách nhà nước và sử dụng khoảng 82% tổng số lao động[1]
Sau gần 40 năm đổi mới, kinh tế tư nhân nước ta đã không ngừng phát triển cả về số lượng và chất lượng, trở thành một trong những động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Với gần 01 triệu doanh nghiệp và hơn 05 triệu hộ kinh doanh hoạt động trong nền kinh tế, kinh tế tư nhân đóng góp khoảng 50% GDP, hơn 30% tổng thu ngân sách nhà nước và sử dụng khoảng 82% tổng số lao động, là lực lượng quan trọng thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất lao động, gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia, góp phần xóa đói, giảm nghèo, ổn định đời sống xã hội. Nhiều doanh nghiệp tư nhân đã phát triển lớn mạnh, khẳng định thương hiệu và vươn ra thị trường khu vực, thế giới. Đội ngũ doanh nhân ngày càng lớn mạnh, tinh thần kinh doanh, tinh thần đổi mới và khát vọng vươn lên của kinh tế tư nhân ngày càng mạnh mẽ, trách nhiệm xã hội, đạo đức, văn hóa ngày càng lan tỏa sâu rộng... Ngay cả trong những thời kỳ khó khăn, thiên tai dịch bệnh, các doanh nghiệp, doanh nhân vẫn nỗ lực duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh, thể hiện trách nhiệm xã hội với cộng đồng.
Khu vực kinh tế tư nhân chưa thực sự trở thành lực lượng dẫn dắt nền kinh tế như kỳ vọng
Với số lượng gần 98% doanh nghiệp có quy mô siêu nhỏ, nhỏ và vừa, sức cạnh tranh, hiệu quả hoạt động, kỹ năng quản trị còn hạn chế. Năng suất lao động của khu vực kinh tế tư nhân mặc dù được cải thiện nhưng vẫn thấp hơn so với doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp nhà nước. Tỷ lệ doanh nghiệp đang hoạt động bình quân đạt khoảng 10 doanh nghiệp/1.000 dân vào năm 2024, thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực. Quá trình chuyển đổi số trong kinh tế tư nhân diễn ra chậm, 65% doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa có chiến lược ứng dụng công nghệ số; tỷ lệ doanh nghiệp tư nhân tham gia chuỗi cung ứng của doanh nghiệp FDI thấp, chỉ ở mức trên 20%. Việc tiếp cận các nguồn lực còn khó khăn, nhất là về tài chính, tín dụng, đất đai, nguồn nhân lực chất lượng cao. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm gần 98% số lượng nhưng tiếp cận chưa đến 20% tổng dư nợ tín dụng của hệ thống ngân hàng.
Khu vực kinh tế tư nhân chưa thực sự trở thành lực lượng dẫn dắt nền kinh tế như kỳ vọng. Một bộ phận doanh nghiệp tư nhân chưa nghiêm túc tuân thủ pháp luật, thông tin chưa minh bạch; tư duy kinh doanh ngắn hạn, thiếu tầm nhìn chiến lược; đạo đức, văn hóa kinh doanh của một bộ phận doanh nhân còn hạn chế. Công tác quản lý hộ kinh doanh còn hạn chế, bất cập.
Năng lực nội tại của kinh tế tư nhân còn hạn chế, nhất là về vốn, quản trị, ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số
Hiện nay, thể chế, pháp luật về kinh tế tư nhân còn bất cập, chồng chéo, cải cách thủ tục hành chính còn chậm. Một số điều kiện kinh doanh không cần thiết, thiếu tính khả thi chưa được bãi bỏ, sửa đổi kịp thời; thủ tục đầu tư, kinh doanh trong một số ngành, lĩnh vực còn phức tạp, chưa thuận lợi. Tư duy, nhận thức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý, công chức còn mang tính “xin - cho”; vẫn còn tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực. Hiệu lực, hiệu quả một số chính sách hỗ trợ doanh nghiệp chưa cao, khó khăn trong triển khai thực hiện. Chính sách khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp chưa thực sự hấp dẫn, hộ kinh doanh chưa đủ động lực để chuyển đổi thành doanh nghiệp, còn nhiều “e ngại” về việc tăng chi phí tuân thủ. Năng lực nội tại của kinh tế tư nhân còn hạn chế, nhất là về vốn, quản trị, ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số, áp dụng các mô hình kinh doanh mới như kinh tế xanh, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn.
Yêu cầu, bối cảnh mới tác động tới sự phát triển của kinh tế tư nhân
Trong bối cảnh tình hình thế giới dự báo tiếp tục diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt, nhất là chính sách bảo hộ thương mại, thuế quan gần đây. Sự phát triển bùng nổ của các công nghệ mới, trong đó có trí tuệ nhân tạo (AI), internet vạn vật (IoT), công nghệ sinh học, lượng tử... tác động mạnh mẽ, toàn diện đến tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội. Bối cảnh mới đang đặt ra những thách thức to lớn nhưng cũng mang đến cơ hội, thời cơ mới cho phát triển đất nước. Nhằm phát huy tối đa tiềm lực đưa kinh tế tư nhân phát triển trở thành một động lực quan trọng nhất, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, ngày 04/5/2025 Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân; ngày 17/5/2025 Quốc hội ban hành Nghị quyết 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân; tiếp theo đó, ngày 16/5/2025 Chính phủ ban hành Nghị quyết số 138/NQ-CP ban hành Kế hoạch hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân và Nghị quyết số 139/NQ-CP ngày 17/5/2025 ban hành Kế hoạch của Chính phủ triển khai Nghị quyết số 198/2025/QH15 ngày 17/5/2025 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân. Có thể thấy, phát triển kinh tế tư nhân đang được Đảng và Nhà nước ta quan tâm, tạo nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển, trở thành trụ cột của nền kinh tế.
08 nhóm nhiệm vụ, giải pháp nhằm giải quyết những vấn đề quan trọng, cấp bách nhất đối với phát triển kinh tế tư nhân
Nghị quyết 68/NQ-TW đề ra 08 nhóm nhiệm vụ, giải pháp thể hiện tính thần đổi mới, đột phá, cải cách mạnh mẽ, bảo đảm bám sát 03 đột phá chiến lược (về thể chế, nguồn nhân lực, kết cấu hạ tầng) và trong tổng thể 04 nghị quyết quan trọng của Bộ Chính trị mà Tổng Bí thư đã kết luận là một trong “bộ tứ trụ cột”. Nội dung trọng tâm của 08 nhóm nhiệm vụ, giải pháp nhằm giải quyết những vấn đề quan trọng, cấp bách nhất đối với phát triển kinh tế tư nhân hiện nay, cụ thể:
Một là, đổi mới tư duy, thống nhất cao về nhận thức và hành động, khơi dậy niềm tin, tạo xung lực mới, khí thế mới để phát triển kinh tế tư nhân.
Nhà nước kiến tạo, phục vụ, thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển nhanh, bền vững; xây dựng mối quan hệ giữa chính quyền với doanh nghiệp cởi mở, thân thiện, đồng hành, liêm chính. Đẩy mạnh truyền thông, khơi dậy tinh thần kinh doanh, khởi nghiệp; lan tỏa những mô hình tốt, cách làm hay, sáng tạo, hiệu quả; nghiêm cấm hành vi nhũng nhiễu, tiêu cực, đưa thông tin sai lệch, ảnh hưởng đến doanh nghiệp, doanh nhân.
Hai là, đẩy mạnh cải cách, nâng cao chất lượng thể chế, chính sách, bảo vệ hữu hiệu quyền sở hữu, quyền tài sản, quyền tự do kinh doanh, quyền cạnh tranh bình đẳng, bảo đảm thực thi hợp đồng của kinh tế tư nhân.
(i) Đẩy mạnh cải cách, hoàn thiện, nâng cao chất lượng thể chế, chính sách. Các bộ, ngành, địa phương cần đổi mới tư duy trong xây dựng và tổ chức thực thi pháp luật; giảm thiểu sự can thiệp và xóa bỏ các rào cản hành chính, cơ chế “xin - cho”, tư duy “không quản được thì cấm”; bảo đảm người dân, doanh nghiệp được tự do kinh doanh trong những ngành nghề pháp luật không cấm.
Rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật, xóa bỏ các rào cản tiếp cận thị trường; tạo mọi thuận lợi trong giải quyết thủ tục hành chính. Chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm gắn với tăng cường kiểm tra, giám sát. Khắc phục tình trạng thiếu nhất quán trong thực thi chính sách giữa trung ương và địa phương, giữa các bộ, ngành, địa phương với nhau.
Khẩn trương điều chỉnh, hoàn thiện chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa; bãi bỏ lệ phí môn bài; triển khai miễn thuế thu nhập doanh nghiệp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong năm đầu thành lập. Tăng cường vai trò của kinh tế tư nhân, doanh nhân trong tham gia góp ý, phản biện chính sách.
(ii) Bảo đảm và bảo vệ hữu hiệu quyền sở hữu, quyền tự do kinh doanh, quyền tài sản, quyền cạnh tranh bình đẳng và bảo đảm thực thi hợp đồng của kinh tế tư nhân.
Hoàn thiện hệ thống pháp luật thực thi hợp đồng, rà soát, hoàn thiện pháp luật về bảo vệ quyền sở hữu tài sản, trong đó có quyền sở hữu trí tuệ và tài sản vô hình; giảm thiểu rủi ro pháp lý. Khẩn trương xử lý các dự án, hợp đồng tồn đọng kéo dài nhiều năm, gây thất thoát, lãng phí nguồn lực xã hội.
Chấm dứt tình trạng thanh tra, kiểm tra chồng chéo, trùng lắp, kéo dài; phân loại đối tượng, giảm tần suất thanh tra, miễn kiểm tra thực tế đối với các doanh nghiệp tuân thủ tốt pháp luật. Triển khai thanh tra, kiểm tra trực tuyến, ưu tiên thanh, kiểm tra từ xa dựa trên dữ liệu điện tử.
(iii) Tuân thủ nguyên tắc phân định rõ trách nhiệm hình sự với hành chính, dân sự; giữa pháp nhân và cá nhân trong xử lý vi phạm. Sửa đổi các quy định về pháp luật hình sự, dân sự, tố tụng hình sự, tố tụng dân sự để bảo đảm nguyên tắc khi xử lý các sai phạm, vụ việc về dân sự kinh tế, ưu tiên áp dụng các biện pháp về dân sự, kinh tế, hành chính trước, cho phép các doanh nghiệp, doanh nhân được chủ động khắc phục sai phạm, thiệt hại. Phân biệt rõ tài sản hình thành hợp pháp với tài sản có được từ hành vi vi phạm pháp luật, tài sản khác liên quan đến vụ án; giữa tài sản, quyền, nghĩa vụ của doanh nghiệp với cá nhân người quản lý doanh nghiệp. Sử dụng các biện pháp cần thiết để bảo đảm giá trị tài sản liên quan đến vụ án, giảm thiểu tác động đến hoạt động sản xuất - kinh doanh.
Ba là, tạo thuận lợi cho kinh tế tư nhân tiếp cận các nguồn lực về đất đai, vốn, nhân lực chất lượng cao.
(i) Về tiếp cận đất đai: Chậm nhất trong năm 2025, hoàn thành xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia v đất đai. Thực hiện giao dịch điện tử trong lĩnh vực đất đai; giảm thiểu thời gian giải quyết thủ tục thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Dành tối thiểu 20 ha/khu, cụm công nghiệp hoặc 5% tổng quỹ đất đã đầu tư kết cấu hạ tầng để cho các doanh nghiệp công nghệ cao, doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo thuê; giảm tối thiếu 30% tiền thuê đất trong 05 năm đầu hoạt động; triển khai chính sách hỗ trợ cho các doanh nghiệp thuê nhà, đất là tài sản công.
(ii) Về tiếp cận vốn: Khuyến khích các ngân hàng thương mại tăng dư nợ tín dụng doanh nghiệp tư nhân, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Đẩy mạnh phát triển tín dụng xanh; hỗ trợ lãi suất và khuyến khích các tổ chức tín dụng giảm lãi suất cho doanh nghiệp tư nhân vay để triển khai các dự án xanh, tuần hoàn và áp dụng khung tiêu chuẩn môi trường, xã hội, quản trị (ESG).
Hoàn thiện mô hình hoạt động của quỹ bảo lãnh tín dụng doanh nghiệp nhỏ và vừa, Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thực hiện kết nối, chia sẻ thông tin giữa hệ thống ngân hàng, thuế và các cơ quan có liên quan, bảo đảm liên thông, chia sẻ dữ liệu về tình hình hoạt động và tài chính của doanh nghiệp.
(iii) Về nguồn nhân lực chất lượng cao: Khuyến khích hình thức đào tạo theo đơn đặt hàng của doanh nghiệp và thu hút doanh nghiệp tham gia nhiều hơn vào đào tạo nhân lực. Hoàn thiện pháp lý cho phép chi phí đào tạo và đào tạo lại nhân lực của doanh nghiệp được tính vào chi phí được trừ để xác định thu nhập chịu thuế khi tính thuê thu nhập doanh nghiệp. Thúc đẩy giáo dục, đào tạo các kỹ năng sáng tạo, STEM, ngoại ngữ, kỹ năng số trong tất cả các bậc học đáp ứng yêu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao gắn với phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp.
Bốn là, thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh doanh bền vững trong kinh tế tư nhân.
Ban hành khung pháp lý thử nghiệm có kiểm soát đối với sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới; cho phép tính vào chi phí khi xác định thu nhập chịu thuế của doanh nghiệp đối với hoạt động nghiên cứu và phát triển bằng 200% chi phí thực tế. Hỗ trợ chi phí đầu tư mua sắm máy móc, đổi mới công nghệ, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh doanh bền vững, tuần hoàn.
Hoàn thiện khung pháp lý cho phép doanh nghiệp được trích tối đa 20% thu nhập tính thuế để lập quỹ phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số tại doanh nghiệp; sử dụng phòng thí nghiệm, thử nghiệm, đo lường, kiểm định của Nhà nước để phát triển sản phẩm với mức phí hợp lý.
Năm là, tăng cường kết nối giữa các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp tư nhân với doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp FDI.
Rà soát, sửa đổi chính sách ưu đãi đầu tư theo hướng bố sung ưu đãi cho các doanh nghiệp lớn cam kết chuyển giao công nghệ, hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo nguồn nhân lực, sử dụng sản phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Triển khai chính sách hỗ trợ, thúc đẩy doanh nghiệp tư nhân nghiên cứu phát triển, đào tạo, chuyển giao công nghệ, tham gia chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng; đẩy mạnh kết nối các doanh nghiệp FDI với doanh nghiệp nội địa. Các địa phương tích cực đàm phán, khuyến khích các chủ đầu tư dự án FDI lớn cần có kế hoạch sử dụng chuỗi cung ứng nội địa ngay từ giai đoạn phê duyệt dự án.
Sáu là, hình thành và phát triển nhanh các doanh nghiệp vừa và lớn, tập đoàn kinh tế tư nhân tầm cỡ khu vực và toàn cầu.
Khẩn trương thể chế hóa chính sách đặt hàng, đấu thầu hạn chế, chỉ định thầu để khuyến khích kinh tế tư nhân tham gia triển khai các dự án trọng điểm, quan trọng quốc gia (Dự án đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị, công nghiệp mũi nhọn, hạ tầng năng lượng, hạ tầng số, giao thông xanh, công nghiệp quốc phòng, an ninh...).
Hoàn thiện khung pháp lý về các hình thức hợp tác giữa Nhà nước và tư nhân thông qua các mô hình “lãnh đạo công - quản trị tư”, “đầu tư công - quản lý tư”, “đầu tư tư - sử dụng công”; tập trung hỗ trợ doanh nghiệp về thị trường, vốn, công nghệ, thương hiệu, mua bán sáp nhập, kết nối với các tập đoàn đa quốc gia...
Bảy là, hỗ trợ thực chất, hiệu quả doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ và hộ kinh doanh. Khẩn trương rà soát, hoàn thiện khung pháp lý về kinh doanh cá thể; thu hẹp sự chênh lệch về tổ chức quản trị và chế độ tài chính, kế toán để khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp; triển khai xóa bỏ hình thức thuê khoán đối với hộ kinh doanh từ 01/01/2026. Triển khai cung cấp miễn phí các nền tảng số phần mềm kế toán dùng chung, dịch vụ tư vấn, pháp lý, đào tạo cho doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh.
Tám là, đề cao đạo đức kinh doanh, phát huy trách nhiệm xã hội, thúc đẩy tham gia quản trị đất nước mạnh mẽ tinh thần kinh doanh, tạo mọi điều kiện thuận lợi để doanh nhân tham gia quản trị đất nước.
Xây dựng đội ngũ doanh nhân có đạo đức, văn hóa kinh doanh, trung thực, thanh liêm, thượng tôn pháp luật. Tôn vinh, biểu dương, khen thưởng các doanh nhân, doanh nghiệp điển hình, thực hiện tốt trách nhiệm xã hội, tham gia tích cực các hoạt động vì cộng đồng. Doanh nghiệp tư nhân, doanh nhân cần chủ động đổi mới tư duy, nuôi dưỡng ý chí, khát vọng, không ngừng học hỏi, nâng cao năng lực, phẩm chất. Nâng cao hiệu quả hoạt động của các hiệp hội đại diện cho doanh nghiệp, doanh nhân.
Doanh nghiệp nhỏ và vừa phải có tâm thế phát triển trở thành doanh nghiệp vừa và lớn
Để nhanh chóng đưa Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội đi vào cuộc sống, các bộ, ngành, địa phương cần khẩn trương xây dựng và ban hành Kế hoạch thực hiện Nghị quyết số 138/NQ-CP và Nghị quyết số 139/NQ-CP, trong đó giao nhiệm vụ rõ ràng với thời hạn cụ thể cho các đơn vị tổ chức thực hiện bảo đảm nguyên tắc 6 rõ: “Rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ thời gian, rõ kết quả”. Tập trung nguồn lực tổ chức triển khai các nhiệm vụ được giao đúng tiến độ, hiệu quả, chất lượng.
Đối với các tổ chức hiệp hội doanh nghiệp, doanh nghiệp, cần chủ động tăng cường năng lực, hiệu quả hoạt động, phát huy vai trò đại diện, cầu nối giữa cộng đồng doanh nhân, doanh nghiệp với các cơ quan quản lý nhà nước; phát huy vai trò phản biện xã hội trong xây dựng chính sách. Tuyên truyên, vận động doanh nhân thực hiện chuẩn mực đạo đức, văn hóa kinh doanh. Chủ động đê xuất tham gia các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp. Các doanh nghiệp, hộ kinh doanh phải hoạt động đúng pháp luật, xây dựng đạo đức, văn hóa kinh doanh, trung thực, thanh liêm, trách nhiệm xã hội; loại bỏ tư duy làm ăn “chộp giật”, phi pháp; đổi mới tư duy kinh doanh, năng cao năng lực, phẩm chất, trình độ, tích luỹ kiến thức, kinh nghiệm, hỗ trợ lẫn nhau, đoàn kêt, cùng phát triển. Doanh nghiệp lớn phải nỗ lực, tiên phong, dẫn dắt các doanh nghiệp nhỏ và vừa; doanh nghiệp nhỏ và vừa phải có tâm thế phát triển trở thành doanh nghiệp vừa và lớn.
Ảnh: internet
Tài liệu tham khảo:
1. Báo cáo của Bộ Tài Chính tại Tọa đàm Thủ tướng Chính phủ với doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp về Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, diễn ra ngày 30/5/2025 tại Hà Nội.
[1] Báo cáo của Bộ Tài Chính tại Tọa đàm Thủ tướng Chính phủ với doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp về Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, diễn ra ngày 30/5/2025 tại Hà Nội.
