Trong 6 tháng đầu năm 2025, sản lượng điện toàn hệ thống đạt mức tăng nhẹ so với cùng kỳ năm trước, chủ yếu nhờ thời tiết mát mẻ, mưa nhiều trên phạm vi cả nước. Diễn biến này góp phần giảm áp lực cho hệ thống điện, nhưng lại tạo ra không ít khó khăn cho các nhà máy nhiệt điện do công suất huy động thấp, ảnh hưởng trực tiếp đến dòng tiền và hiệu quả tài chính.
Nhà máy Nhiệt điện An Khánh, thuộc Công ty Cổ phần Nhiệt điện An Khánh, có công suất 120 MW, là dự án tư nhân với toàn bộ vốn đầu tư tự thu xếp qua vay thương mại. Tuy nhiên, Nhà máy chỉ được phân bổ sản lượng hợp đồng ở mức thấp, chưa tương xứng với năng lực phát điện. Trong khi đó, giá điện thị trường lại thấp hơn nhiều so với phương án tài chính ban đầu và các giả định trong quá trình đàm phán hợp đồng mua bán điện (PPA), dẫn đến suy giảm nghiêm trọng dòng tiền và hiệu quả tài chính của dự án.
Việc không được huy động đủ công suất, cùng với tình trạng thanh toán chậm, đã dẫn tới mất cân đối tài chính kéo dài. Đối với các doanh nghiệp tư nhân như An Khánh hay Thăng Long - vốn chỉ có nguồn thu từ bán điện - đây là rủi ro lớn, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng duy trì hoạt động và trả nợ đúng hạn. Đặc biệt, khoản chênh lệch tỷ giá theo PPA chưa được thanh toán đầy đủ trong nhiều năm qua đang tạo áp lực rất lớn. Riêng với An Khánh, đến nay vẫn còn hơn 210,8 tỷ đồng từ giai đoạn 2019 - 2024 chưa được chi trả, trong khi doanh nghiệp vẫn phải vay vốn để vận hành theo yêu cầu hệ thống.
Thực trạng này đang làm giảm lòng tin của nhà đầu tư tư nhân vào lĩnh vực phát điện, đặc biệt trong bối cảnh các dự án nguồn điện mới - như LNG hoặc điện gió ngoài khơi - đòi hỏi suất đầu tư lớn và thời gian hoàn vốn dài. Việc dòng tiền của các nhà máy hiện hữu không đảm bảo đang trực tiếp ảnh hưởng đến quyết định đầu tư các dự án mới. Thực trạng này nếu không được tháo gỡ kịp thời sẽ gây khó khăn cho việc thực hiện các mục tiêu của Quy hoạch điện VIII điều chỉnh.
Tỷ trọng điện từ năng lượng tái tạo trong 06 tháng đầu năm chiếm 13,5% sản lượng điện cho thấy sự thâm nhập ngày càng tăng của điện năng lượng tái tạo. Trong bối cảnh đó, Công ty Cổ phần Nhiệt điện An Khánh cho rằng cần công nhận vai trò dịch vụ phụ trợ của các nhà máy nhiệt điện và phải có cơ chế trả tiền cho dịch vụ phụ trợ đó (ngoài tiền theo sản lượng điện cung cấp lên lưới).
Để khơi thông nguồn lực đầu tư cho ngành năng lượng, Công ty Cổ phần Nhiệt điện An Khánh kiến nghị các cơ quan chức năng sớm rà soát lại cơ chế phân bổ sản lượng hợp đồng trong PPA, bảo đảm công bằng, minh bạch và phù hợp với hiệu quả đầu tư của từng nhà máy; đồng thời, đề nghị cơ quan có thẩm quyền có chỉ đạo cụ thể về việc thanh toán đầy đủ, kịp thời phần chênh lệch tỷ giá theo các hợp đồng đã ký, đặc biệt với các dự án có suất đầu tư lớn như nhiệt điện và LNG. Công ty đề xuất tăng cường đối thoại giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp, lắng nghe phản ánh từ thực tiễn để hoàn thiện chính sách, từng bước tháo gỡ khó khăn và tạo nền tảng vững chắc cho thu hút đầu tư vào lĩnh vực năng lượng trong giai đoạn tới.
Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đã nhấn mạnh yêu cầu phát triển nhanh các tập đoàn kinh tế tư nhân tầm cỡ khu vực và toàn cầu, coi đây là giải pháp quan trọng góp phần tháo gỡ khó khăn tài chính quốc gia. Nghị quyết cũng đề cập việc mở rộng sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân vào các dự án trọng điểm, đồng thời khuyến khích Nhà nước chủ động đặt hàng, đấu thầu hạn chế hoặc chỉ định thầu trong các lĩnh vực chiến lược như hạ tầng năng lượng, công nghiệp mũi nhọn, giao thông xanh, công nghiệp quốc phòng, an ninh… Trong bối cảnh hiện nay, cần tạo điều kiện để khu vực tư nhân tham gia đầu tư xây dựng các nguồn điện thiết yếu, nhằm đáp ứng nhu cầu tăng trưởng kinh tế, hướng tới mục tiêu đạt mức tăng GDP 8% trong năm nay và cao hơn trong các năm tiếp theo.
