Trang Chủ
1. Vai trò hoạt động kiểm toán nhà nước đối với công tác phòng, chống tham nhũng trong quản lý tài chính công, tài sản công
Theo Điều 118 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Kiểm toán nhà nước là cơ quan do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, thực hiện kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công”. Cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013, Luật Kiểm toán nhà nước năm 2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kiểm toán nhà nước năm 2019 quy định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức và hoạt động của Kiểm toán nhà nước, theo đó “Kiểm toán nhà nước có chức năng đánh giá, xác nhận, kết luận và kiến nghị đối với việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công” (Điều 9).
Ngoài Luật Kiểm toán nhà nước, vai trò và trách nhiệm của Kiểm toán nhà nước trong kiểm tra, kiểm soát việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công còn được quy định tại một số luật khác như: Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; Luật Phòng, chống tham nhũng; Luật Quản lý thuế; Luật Ngân sách nhà nước; Luật Đầu tư công; Luật Quản lý và sử dụng tài sản công; Luật Quản lý nợ công; Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư... Đặc biệt, Điều 87 Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 quy định: “Kiểm toán nhà nước có trách nhiệm kiểm toán nhằm phòng ngừa, phát hiện tham nhũng, kiểm toán vụ việc có dấu hiệu tham nhũng theo quy định của pháp luật”; khoản 1 Điều 74 Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2013 quy định: “Trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, Kiểm toán nhà nước có trách nhiệm thực hiện kiểm toán nhằm phòng ngừa, phát hiện và xử lý hành vi vi phạm pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí”. Nhìn chung, pháp luật về Kiểm toán nhà nước đã được thể chế hóa kịp thời, toàn diện, thống nhất từ Hiến pháp đến Luật Kiểm toán nhà nước và các đạo luật có liên quan, bảo đảm nguyên tắc hoạt động kiểm toán độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, tạo cơ sở pháp lý xây dựng Kiểm toán nhà nước trở thành công cụ vững mạnh và sắc bén của Đảng, Nhà nước về kiểm tra tài chính, tài sản công trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Ngoài ra, thông qua hoạt động kiểm toán, Kiểm toán nhà nước có thể phát hiện các quy định trái pháp luật, mâu thuẫn, chồng chéo, hết hiệu lực hoặc không còn phù hợp với thực tiễn, từ đó kiến nghị Chính phủ, Quốc hội sửa đổi, bổ sung, thay thế, bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) và kiến nghị các giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật, góp phần ngăn chặn các hành vi lợi dụng quyền lực, tham nhũng, lãng phí, siết chặt kỷ cương, kỷ luật tài chính. Đây là một trong những đóng góp quan trọng của kiểm toán trong hoàn thiện hệ thống pháp luật, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Kiểm toán nhà nước góp phần bảo đảm minh bạch các quan hệ kinh tế, tài chính, minh bạch các khoản thu chi ngân sách, nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước và tài sản quốc gia. Có thể nói, Kiểm toán nhà nước là một thiết chế độc lập trong hệ thống liêm chính quốc gia, có vai trò quan trọng trong kiểm tra, kiểm soát việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công. Hoạt động kiểm toán góp phần nâng cao tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình, tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công. Đây là công cụ hữu hiệu của Đảng, Nhà nước trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí và tiêu cực.
2. Mối quan hệ phối hợp giữa Bộ Tư pháp với Kiểm toán nhà nước đối với công tác phòng, chống tham nhũng trong ban hành chính sách pháp luật về tài chính công, tài sản công
2.1. Vai trò của Bộ Tư pháp trong việc cho ý kiến đối với đề nghị xây dựng, dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết về kiểm toán nhà nước và về tài chính công, tài sản công
2.1.1. Đối với đề nghị xây dựng và dự án, dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội do Kiểm toán nhà nước chủ trì soạn thảo
Thực hiện quy định tại Điều 44 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020), đối với đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh do Kiểm toán nhà nước trình thì trước khi trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Kiểm toán nhà nước có trách nhiệm gửi hồ sơ đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh để Chính phủ cho ý kiến. Hồ sơ bao gồm: Tờ trình đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh, trong đó phải nêu rõ: Sự cần thiết ban hành luật, pháp lệnh; mục đích, quan điểm xây dựng luật, pháp lệnh; đối tượng, phạm vi điều chỉnh của luật, pháp lệnh; mục tiêu, nội dung của chính sách trong đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh, các giải pháp để thực hiện chính sách đã được lựa chọn và lý do của việc lựa chọn; dự kiến nguồn lực, điều kiện bảo đảm cho việc thi hành luật, pháp lệnh sau khi được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua; thời gian dự kiến trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thông qua dự án luật, pháp lệnh; Báo cáo đánh giá tác động của chính sách trong đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh; Báo cáo tổng kết việc thi hành pháp luật hoặc đánh giá thực trạng quan hệ xã hội liên quan đến đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh; Bản tổng hợp, giải trình, tiếp thu ý kiến của các cơ quan, tổ chức; bản chụp ý kiến góp ý; Dự kiến đề cương chi tiết dự thảo luật, pháp lệnh.
Tương tự, theo quy định tại Điều 62 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020), đối với dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết do Kiểm toán nhà nước chủ trì soạn thảo thì trước khi trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Kiểm toán nhà nước phải gửi các tài liệu sau đây để Chính phủ cho ý kiến: Tờ trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về dự án, dự thảo; dự thảo văn bản; báo cáo về rà soát các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến dự án, dự thảo; bản tổng hợp, giải trình, tiếp thu ý kiến góp ý; bản chụp ý kiến góp ý; tài liệu khác (nếu có).
Bộ Tư pháp là cơ quan giúp Chính phủ chủ trì phối hợp với các bộ, cơ quan ngang bộ có liên quan chuẩn bị ý kiến bằng văn bản của Chính phủ đối với đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh, dự án, dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết do Kiểm toán nhà nước trình để Chính phủ thảo luận. Đại diện Bộ Tư pháp trình bày dự thảo ý kiến của Chính phủ đối với đề nghị và dự án, dự thảo nêu trên trước Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Bên cạnh đó, theo đề nghị của Kiểm toán nhà nước, Bộ Tư pháp đã cử đại diện tham gia với tư cách là thành viên Ban soạn thảo trong nhiều dự án, dự thảo VBQPPL do Kiểm toán nhà nước chủ trì soạn thảo.
2.1.2. Đối với đề nghị xây dựng và dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật về tài chính công, tài sản công
Đối với các đề nghị, dự án, dự thảo VBQPPL về quản lý tài chính công, tài sản công do các bộ, cơ quan ngang bộ chủ trì soạn thảo thuộc các lĩnh vực như: Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; phòng, chống tham nhũng; quản lý thuế; ngân sách nhà nước; đầu tư công, quản lý và sử dụng tài sản công; quản lý nợ công, đầu tư theo phương thức đối tác công tư; quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp… Bộ Tư pháp luôn đóng vai trò quan trọng trong tất cả các giai đoạn gồm: (i) Lập đề nghị của Chính phủ về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hằng năm để trình Chính phủ; (ii) Tham mưu giải quyết vướng mắc liên quan đến chính sách, phạm vi điều chỉnh của các đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh khi xây dựng chương trình xây dựng luật, pháp lệnh; (iii) Lập danh mục văn bản quy định chi tiết luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, lệnh, quyết định của Chủ tịch nước trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định; (iv) Hướng dẫn đánh giá tác động của chính sách; (v) Góp ý, thẩm định đề nghị xây dựng VBQPPL; (vi) Cử đại diện của Bộ Tư pháp tham gia Ban soạn thảo, Tổ biên tập xây dựng VBQPPL; (vii) Tổ chức thẩm định văn bản quy phạm pháp luật.
Theo đề nghị của Bộ Tài chính và các bộ, cơ quan có liên quan, trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ được giao, Bộ Tư pháp đã tiến hành góp ý, thẩm định đề nghị xây dựng, dự thảo các VBQPPL về tài chính công, tài sản công. Nhìn chung, việc góp ý, thẩm định đề nghị xây dựng, dự án, dự thảo các VBQPPL về tài chính công, tài sản công của Bộ Tư pháp trong thời gian qua bảo đảm thời hạn, chất lượng theo đúng yêu cầu của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, góp phần vào công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế về tài chính công, tài sản công.
Có thể thấy, Bộ Tư pháp đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình hoạch định chính sách và hoàn thiện hệ thống pháp luật về quản lý tài chính công, tài sản công nói chung và kiểm toán nhà nước nói riêng, góp công sức đáng kể cho công cuộc phòng, chống tham nhũng trong quản lý tài chính công, tài sản công.
2.2. Bảo đảm sự tham gia của Kiểm toán nhà nước trong việc xây dựng, soạn thảo, góp ý, thẩm định các đề nghị, dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật về tài chính công, tài sản công
Trong những năm gần đây, Chính phủ, Ban Cán sự Đảng, Lãnh đạo Bộ Tư pháp đặc biệt quan tâm, nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc phòng ngừa nguy cơ tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm trong xây dựng pháp luật. Đây là một trong những yếu tố đặc biệt quan trọng giúp công tác xây dựng pháp luật của bộ, ngành nói chung và của Bộ Tư pháp nói riêng ngày càng đi vào nền nếp và đạt được một số kết quả đáng ghi nhận.
Trong quá trình xây dựng Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015, năm 2020 và trong giai đoạn hiện nay khi triển khai xây dựng Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi), nhằm phòng ngừa nguy cơ tham nhũng ngay từ giai đoạn xây dựng chính sách, dự thảo, Bộ Tư pháp đã huy động và luôn ưu tiên bảo đảm sự tham gia của đại diện Tổng Kiểm toán nhà nước trong Ban soạn thảo, Tổ biên tập Dự án Luật. Việc tổ chức các cuộc họp Ban soạn thảo, Tổ biên tập dự án, dự thảo VBQPPL do Bộ Tư pháp chủ trì soạn thảo ban hành hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành được tiến hành theo đúng kế hoạch soạn thảo đã được Lãnh đạo Bộ phê duyệt.
Công tác góp ý, thẩm định được Bộ Tư pháp tổ chức chặt chẽ, đúng quy định, có sự tham gia của đại diện Kiểm toán nhà nước trong các hội đồng thẩm định đề nghị, dự án, dự thảo VBQPPL liên quan tới quản lý tài chính công, tài sản công. Kết quả thẩm định góp phần nâng cao chất lượng đề nghị xây dựng VBQPPL, dự án, dự thảo VBQPPL, bảo đảm phù hợp với đường lối, chủ trương của Đảng, tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, qua đó có thể giúp phòng ngừa một cách hiệu quả nguy cơ cài cắm lợi ích nhóm, tham nhũng, tiêu cực trong đề nghị xây dựng, dự án, dự thảo VBQPPL về quản lý tài chính công, tài sản công.
3. Giải pháp bảo đảm hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng trong ban hành chính sách pháp luật về tài chính công, tài sản công
Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã đề ra một trong những định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021 - 2030 là xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong sạch, vững mạnh, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, vì nhân dân phục vụ và vì sự phát triển của đất nước. Tăng cường công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình; kiểm soát quyền lực gắn với siết chặt kỷ cương, kỷ luật trong hoạt động của Nhà nước và của cán bộ, công chức, viên chức. Tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu, tội phạm và tệ nạn xã hội. Do vậy, để bảo đảm hiệu quả công tác phòng chống, tham nhũng trong ban hành chính sách pháp luật về tài chính công, tài sản công, tác giả đề xuất một số giải pháp như sau:
3.1. Giải pháp hoàn thiện chính sách, pháp luật
Một là, cần sớm ban hành nghị quyết hoặc quy định riêng của Đảng về kiểm soát quyền lực, phòng, chống lợi ích nhóm, tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật.
Hai là, thể chế hóa đầy đủ và toàn diện các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển Kiểm toán nhà nước.
Ba là, hoàn thiện quy định về xử lý trách nhiệm người đứng đầu, cơ quan ban hành văn bản trái pháp luật hoặc không kịp thời xử lý văn bản trái pháp luật về tài chính công, tài sản công gây ảnh hưởng tiêu cực đến quyền, lợi ích hợp pháp của nhà nước, các cá nhân, tổ chức.
3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện
Thứ nhất, bám sát chủ trương, đường lối của Đảng để xây dựng VBQPPL về tài chính công, tài sản công phù hợp với thực tiễn; kịp thời báo cáo, xin ý kiến cấp ủy, tổ chức đảng về những chính sách quan trọng, định hướng lớn trong dự án, dự thảo VBQPPL về tài chính công, tài sản công.
Thứ hai, thực hiện nghiêm quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, chú trọng hoạt động tổng kết thi hành pháp luật, đánh giá tác động của chính sách; tổ chức lấy ý kiến bằng những phương pháp, hình thức phù hợp và tiếp thu, giải trình đầy đủ, khách quan, trung thực ý kiến góp ý; tổ chức hoạt động của Ban soạn thảo theo đúng quy định, bảo đảm sự tham gia của các bộ, ngành, cơ quan, tổ chức có liên quan.
Thứ ba, phân công rõ trách nhiệm cho từng đơn vị, cá nhân xây dựng chính sách, soạn thảo, trình VBQPPL về tài chính công, tài sản công, khắc phục tình trạng chậm, đặc biệt là cố tình trì hoãn ban hành VBQPPL về tài chính công, tài sản công.
Thứ tư, tăng cường mối quan hệ giữa Kiểm toán nhà nước và Bộ Tư pháp trong việc phát hiện các quy định trái pháp luật, mâu thuẫn, chồng chéo, hết hiệu lực hoặc không còn phù hợp với thực tiễn trong kiểm toán, quản lý tài chính công, tài sản công và nâng cao cơ chế phối hợp chặt chẽ trong việc tham gia Ban soạn thảo, Tổ biên tập, Hội đồng thẩm định và tham gia góp ý các dự án, dự thảo VBQPPL về tài chính công và tài sản công./.
Đào Hồng Minh
Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật, Bộ Tư pháp
Ảnh: internet
