Trong khuôn khổ chương trình kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, chiều ngày 26/5/2025, Quốc Hội nghe trình bày Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật Tương trợ tư pháp về dân sự.
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh trình bày Tờ trình về dự án Luật Tương trợ tư pháp về dân sự.
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong các hoạt động tương trợ tư pháp
Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh trình bày Tờ trình dự án Luật Tương trợ tư pháp về dân sự tại phiên họp. Theo đó, dự án Luật được xây dựng trên cơ sở kế thừa các quy định của Luật Tương trợ tư pháp hiện hành và bảo đảm cụ thể hóa các chính sách xây dựng luật đã được phê duyệt; thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước về hội nhập quốc tế, cải cách pháp luật và tư pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền, bảo đảm quyền con người trong lĩnh vực tư pháp. Ngoài ra, dự án Luật cũng khắc phục toàn diện các hạn chế, bất cập của thực tiễn công tác tương trợ tư pháp về dân sự; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số; bám sát ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Quốc hội, Chính phủ về đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật.
Dự án Luật gồm 04 chương, 36 điều quy định nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện tương trợ tư pháp về dân sự, trách nhiệm của các cơ quan nhà nước Việt Nam trong hoạt động này và áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt Nam và nước ngoài có liên quan đến hoạt động tương trợ tư pháp về dân sự với Việt Nam. Trong đó, Chương II quy định thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của Việt Nam gồm 09 điều, quy định về thẩm quyền yêu cầu; hồ sơ, văn bản yêu cầu, trình tự, thủ tục tiếp nhận và giải quyết yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền Việt Nam gửi đi nước ngoài; thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự khác; phương thức thực hiện tương trợ tư pháp về dân sự; chuyển giao yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự trên môi trường điện tử; giá trị pháp lý của kết quả tương trợ tư pháp về dân sự; thu thập chứng cứ, lấy lời khai trực tuyến của Việt Nam; Chương III gồm 09 điều quy định về thẩm quyền thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của nước ngoài; hồ sơ, văn bản yêu cầu, thủ tục tiếp nhận và giải quyết yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của nước ngoài gửi đến Việt Nam; từ chối, hoãn thực hiện tương trợ tư pháp về dân sự; thực hiện các yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự khác; phương thức thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự, tiếp nhận yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự trên môi trường điện tử; thu thập chứng cứ, lấy lời khai trực tuyến.
Dự án Luật đã nhận được sự nhất trí của các bộ, ngành; thống nhất về cơ cấu, bố cục với 03 dự án luật còn lại được tách ra từ Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 gồm: Luật Tương trợ tư pháp về hình sự; Luật Dẫn độ; Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù.
Cần tiếp tục nghiên cứu, rà soát, chỉnh lý các quy định của dự thảo Luật để đồng bộ với 03 dự án luật khác cũng được tách ra từ luật hiện hành
Trình bày báo cáo thẩm tra dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, nội dung của dự thảo luật phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, đáp ứng yêu cầu đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật; bảo đảm tính hợp hiến, tương thích với các điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên. Ngoài ra, Ủy ban đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo lưu ý một số nội dung sau:
Thứ nhất, tiếp tục nghiên cứu, rà soát, chỉnh lý các quy định của dự thảo Luật để đồng bộ với 03 dự án luật khác cũng được tách ra từ luật hiện hành (năm 2007); bám sát nội dung sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, các luật được Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 9 và các luật có liên quan để bảo đảm tính hợp hiến, thống nhất trong hệ thống pháp luật.
Thứ hai, về điều kiện áp dụng pháp luật nước ngoài, cơ quan thẩm tra cho biết, dự thảo Luật mới chỉ quy định điều kiện áp dụng pháp luật nước ngoài không trái với các nguyên tắc tương trợ tư pháp về dân sự, trong khi đó, theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015, việc áp dụng pháp luật nước ngoài còn không được trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam. Do đó, cơ quan chủ trì soạn thảo cần tiếp tục rà soát các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, trong đó có Bộ luật Dân sự năm 2015 để quy định đầy đủ, chặt chẽ điều kiện áp dụng pháp luật nước ngoài.
Thứ ba, về thẩm quyền yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của Việt Nam, ngoài các cơ quan có thẩm quyền như Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, cơ quan Thi hành án dân sự, Ủy ban đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc việc mở rộng chủ thể là “cơ quan, người có thẩm quyền khác theo quy định của pháp luật Việt Nam” cũng có thẩm quyền yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự để bảo đảm tính khả thi và thống nhất trong hệ thống pháp luật, đồng thời tránh trùng lặp chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan trong hoạt động tư pháp và thi hành án dân sự.
Thùy Dung
