Ngành Tư pháp tập trung nguồn lực nâng cao chất lượng công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, góp phần thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới

1. Công tác tư pháp đạt nhiều kết quả tích cực trong năm 2022, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội của đất nước và từng địa phương

Năm 2022 là năm có ý nghĩa quan trọng trong thực hiện các mục tiêu của Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 05 năm 2021 - 2025. Tình hình thế giới và trong nước có những biến động nhanh, phức tạp, khó lường và nhiều vấn đề mới phát sinh. Trong bối cảnh chung đó, bám sát Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, các định hướng về xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao chất lượng tổ chức thi hành pháp luật, cải cách tư pháp; các Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về tổng kết và thực hiện các nghị quyết, chỉ thị liên quan đến các lĩnh vực công tác của Bộ, ngành Tư pháp; các chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, toàn ngành Tư pháp đã đoàn kết, trách nhiệm, nỗ lực, quyết tâm thực hiện các nhiệm vụ chính trị được giao, đồng hành cùng cả hệ thống chính trị trong phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, phòng chống tham nhũng, tiêu cực, cải cách tư pháp, đẩy mạnh xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Theo đó, năm 2022, công tác tư pháp đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận như sau:

1.1. Công tác chỉ đạo, điều hành

Thực hiện phương châm của Chính phủ năm 2022 là: “Đoàn kết, kỷ cương, chủ động thích ứng, an toàn hiệu quả, phục hồi phát triển”, công tác chỉ đạo, điều hành của Bộ, ngành Tư pháp có nhiều đổi mới, chủ động, kịp thời và linh hoạt hơn, bám sát các nghị quyết, kết luận, chỉ thị của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các nghị quyết, chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các mục tiêu, chương trình phát triển kinh tế - xã hội năm 2022 tại các Nghị quyết của Quốc hội, Nghị quyết của Chính phủ và của từng địa phương, cụ thể như:

- Thực hiện các nhiệm vụ được Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Lãnh đạo địa phương giao, Bộ, ngành Tư pháp đã chủ động, ban hành sớm các kế hoạch để tổ chức thực hiện với tinh thần vào cuộc “từ sớm, từ xa”, nhất là các nhiệm vụ về phát triển kinh tế - xã hội, nhiệm vụ trọng tâm công tác của ngành, lĩnh vực, các nhiệm vụ, chỉ đạo về rà soát, hoàn thiện thể chế pháp luật.

- Với tinh thần lấy người dân, doanh nghiệp vừa là trung tâm, là chủ thể, là mục tiêu và là động lực thực hiện, Bộ, ngành Tư pháp đã triển khai đồng bộ công tác cải cách hành chính, trọng tâm là cải cách thủ tục hành chính, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong các lĩnh vực công tác tư pháp, đẩy mạnh cung cấp dịch vụ công trực tuyến và tăng cường đối thoại với người dân, doanh nghiệp. Theo công bố của Ban chỉ đạo Cải cách hành chính của Chính phủ vào ngày 25/5/2022, Chỉ số cải cách hành chính của Bộ Tư pháp đạt 91.90/100 điểm - xếp thứ 01/17 bộ, là năm thứ tư liên tiếp Bộ Tư pháp duy trì nhóm ba Bộ dẫn đầu về Chỉ số cải cách hành chính cấp bộ. Kết quả đó đã thể hiện sự ghi nhận những nỗ lực của Bộ Tư pháp trong việc thực hiện cải cách thủ tục hành chính nhằm tạo thuận lợi tối đa cho người dân, doanh nghiệp.

- Thực hiện chủ trương “Hướng về cơ sở”, trong năm 2022, Bộ, ngành Tư pháp đã tổ chức nhiều cuộc họp, hội nghị, làm việc trực tiếp với các địa phương, bộ, ngành, qua đó, vừa kiểm tra, đôn đốc, vừa kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của Bộ, ngành từ cơ sở.

Bên cạnh đó, công tác phối hợp giữa Bộ Tư pháp với các bộ, ngành, địa phương và giữa các Sở Tư pháp, Cục Thi hành án dân sự với các sở, ngành tiếp tục thực hiện thực chất, hiệu quả, qua đó góp phần tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các nhiệm vụ được giao.

1.2. Những lĩnh vực công tác cụ thể

a) Công tác xây dựng, thẩm định; kiểm tra, rà soát văn bản quy phạm pháp luật và pháp điển hệ thống quy phạm pháp luật

- Công tác xây dựng, thẩm định văn bản quy phạm pháp luật: Quyết tâm thực hiện đột phá chiến lược về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa theo tinh thần Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, công tác tham mưu xây dựng, hoàn thiện thể chế, pháp luật được Bộ, ngành Tư pháp đặc biệt coi trọng, là nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên nguồn lực thực hiện. Bộ, ngành Tư pháp đã tích cực tham mưu thực hiện nhiệm vụ được Đảng đoàn Quốc hội giao xây dựng dự thảo “Quy định của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống “lợi ích nhóm”, tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật”; tập trung tham mưu thể chế hóa những quan điểm, mục tiêu, định hướng chính sách, nhiệm vụ trong văn kiện Đại hội XIII của Đảng, các nghị quyết của Hội nghị Trung ương, kết luận, chỉ thị của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và thực hiện định hướng xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV. Bộ Tư pháp đã tham gia trực tiếp, chủ động, trách nhiệm vào việc hoàn thiện các nghị định về chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của các bộ, ngành, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, không chồng chéo chức năng, nhiệm vụ; tham mưu Chính phủ ban hành nghị quyết với các giải pháp tháo gỡ vướng mắc pháp lý do tác động của việc sắp xếp tổ chức bộ máy và triển khai các nghị định này.

Công tác thẩm định đề nghị xây dựng dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật luôn được Bộ, ngành Tư pháp tập trung thực hiện, chú trọng nâng cao chất lượng, bảo đảm tiến độ theo quy định. Các báo cáo thẩm định của Bộ, ngành Tư pháp được các cơ quan, người có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật đánh giá cao, là kênh ý kiến quan trọng để quyết định ban hành văn bản.

Bộ Tư pháp đã cùng các bộ, ngành, địa phương thực hiện đồng bộ các giải pháp để triển khai, cụ thể hóa các quy định của luật, pháp lệnh, đưa luật, pháp lệnh nhanh chóng đi vào cuộc sống; nhờ đó, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, pháp luật của Việt Nam đã được Tổ chức Sở hữu trí tuệ Thế giới (WIPO) ghi nhận và đánh giá cao. Cụ thể, Chỉ số cải thiện chất lượng các quy định của pháp luật của Việt Nam năm 2022 đã tăng 10 bậc (từ vị trí thứ 93 lên vị trí thứ 83) - đây là năm thứ hai liên tiếp Việt Nam tăng hạng.

- Công tác kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật được thực hiện có trọng tâm, trọng điểm, kịp thời phát hiện và quyết liệt trong kiến nghị xử lý các văn bản có nội dung trái pháp luật. Công tác pháp điển hệ thống văn bản quy phạm pháp luật tiếp tục đạt được những kết quả tích cực với tinh thần khẩn trương, đã cơ bản hoàn thành Bộ Pháp điển sớm hơn so với lộ trình đề ra.

b) Công tác tổ chức thi hành pháp luật, theo dõi thi hành pháp luật; quản lý xử lý vi phạm hành chính

- Công tác quản lý nhà nước về tổ chức thi hành pháp luật và xử lý vi phạm hành chính được tăng cường thông qua việc chú trọng tổ chức các hoạt động kiểm tra và hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ. Theo đó, công tác tổ chức thi hành pháp luật được triển khai ngày càng nền nếp, bài bản, góp phần làm cho các văn bản quy phạm pháp luật sớm đi vào thực tiễn, có hiệu lực thi hành trong cuộc sống.

- Năm 2022, thể chế về theo dõi thi hành pháp luật tiếp tục được nghiên cứu để hoàn thiện[2]. Công tác theo dõi tình hình thi hành pháp luật được các bộ, ngành, địa phương thực hiện có trọng tâm, trọng điểm, bám sát các lĩnh vực trọng tâm, liên ngành năm 2022 về các chính sách hỗ trợ người dân, người lao động, người sử dụng lao động, doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh trong bối cảnh dịch Covid-19; tự chủ đại học thuộc lĩnh vực giáo dục và đào tạo; lập, quản lý hành lang bảo vệ nguồn nước thuộc lĩnh vực tài nguyên và môi trường theo Quyết định số 76/QĐ-TTg ngày 14/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành kế hoạch theo dõi tình hình thi hành pháp luật trong lĩnh vực trọng tâm, liên ngành năm 2022 và chủ động xây dựng, tổ chức thực hiện theo dõi thi hành pháp luật đối với lĩnh vực trọng tâm của bộ, ngành, địa phương mình.

- Bộ, ngành Tư pháp tiếp tục triển khai thực hiện hiệu quả Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính và các văn bản hướng dẫn thi hành; tiếp tục rà soát, ban hành mới, sửa đổi nhiều văn bản hướng dẫn thi hành Luật. Công tác quản lý nhà nước về xử lý vi phạm hành chính được tăng cường thông qua việc tập trung hướng dẫn và tiến hành kiểm tra công tác thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính.

c) Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật

Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật tiếp tục đổi mới, bám sát yêu cầu đời sống thực tiễn, lấy người dân là trung tâm thụ hưởng để tham mưu hoàn thiện thể chế và coi công tác phổ biến, giáo dục pháp luật là giải pháp thúc đẩy việc đưa pháp luật vào cuộc sống. Bộ Tư pháp đã phối hợp các bộ, cơ quan có liên quan tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ ban hành và tổ chức thực hiện 03 đề án về phổ biến, giáo dục pháp luật, có tác động lớn trên phạm vi toàn quốc gồm: Đề án “Tổ chức truyền thông chính sách có tác động lớn đến xã hội trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật giai đoạn 2022 - 2027”; Đề án “Thí điểm đổi mới hoạt động đánh giá hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật”; Đề án “Tăng cường năng lực tiếp cận pháp luật của người dân”.

 d) Công tác thi hành án dân sự

Thể chế về thi hành án dân sự tiếp tục được hoàn thiện với việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi hành án dân sự tại Luật số 03/2022/QH15 của Quốc hội về sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Luật Đầu tư, Luật Nhà ở, Luật Đấu thầu, Luật Điện lực, Luật Doanh nghiệp, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật Thi hành án dân sự, góp phần giải quyết một số khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn, nhất là nâng cao hiệu quả thi hành án tín dụng ngân hàng và thu hồi tài sản cho Nhà nước trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế. Bộ Tư pháp đã chỉ đạo hệ thống cơ quan thi hành án dân sự tiếp tục triển khai thực hiện hiệu quả Chỉ thị số 04-CT/TW ngày 02/6/2021 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế; Kết luận số 05-KL/TW ngày 03/6/2021 của Ban Bí thư về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 50-CT/TW ngày 07/12/2015 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát hiện, xử lý vụ việc, vụ án tham nhũng; tổ chức thực hiện các nội dung sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi hành án dân sự được thông qua tại kỳ họp bất thường lần thứ nhất, Quốc hội khóa XV.

Công tác thi hành án dân sự, nhất là trong việc xử lý các vụ việc phức tạp, kéo dài, xử lý thu hồi tài sản bị chiếm đoạt, thất thoát trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế và án tín dụng, ngân hàng tiếp tục được lãnh đạo các cấp, các ngành liên quan quan tâm và tập trung chỉ đạo quyết liệt. Việc phối hợp với các ngành Nội chính, Tòa án, Kiểm sát, Công an, Ngân hàng, Bảo hiểm xã hội trong hoạt động thi hành án dân sự tiếp tục được thực hiện kịp thời, chặt chẽ, góp phần tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình thi hành án. Ban chỉ đạo Thi hành án dân sự các cấp tiếp tục được rà soát, kiện toàn, kịp thời giải quyết nhiều vụ việc phức tạp, kéo dài.

 đ) Công tác hộ tịch, quốc tịch, chứng thực, lý lịch tư pháp, đăng ký biện pháp bảo đảm

- Công tác hộ tịch, quốc tịch, chứng thực: Công tác quản lý nhà nước về hộ tịch, quốc tịch, chứng thực tiếp tục được tăng cường, công tác thanh tra hành chính, hướng dẫn nghiệp vụ được chú trọng và kịp thời giải quyết nhu cầu của người dân, doanh nghiệp. Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử tiếp tục được xây dựng và vận hành hiệu quả, duy trì kết nối, chia sẻ thông suốt với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Toàn ngành đã giải quyết kịp thời hàng triệu yêu cầu của người dân trong công tác hộ tịch, quốc tịch, chứng thực.

- Công tác lý lịch tư pháp: Bộ Tư pháp tiếp tục rà soát, đề xuất các giải pháp để hoàn thiện thể chế trong lĩnh vực lý lịch tư pháp; việc xây dựng Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp, ứng dụng công nghệ thông tin trong cấp phiếu lý lịch tư pháp tiếp tục được Bộ, Sở Tư pháp các tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương quan tâm thực hiện, bảo đảm thông tin được cung cấp và tiếp nhận đầy đủ, chính xác, kịp thời, hạn chế và khắc phục dần tình trạng tồn đọng thông tin lý lịch tư pháp không được đưa vào cơ sở dữ liệu. Bộ Tư pháp đã kịp thời công bố, cung cấp các thủ tục hành chính trong lĩnh vực lý lịch tư pháp phù hợp với quy định mới của Luật Cư trú và Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030, bảo đảm mức độ 4 (toàn trình) dịch vụ công trực tuyến.

- Công tác đăng ký biện pháp bảo đảm: Trong năm 2022, pháp luật về đăng ký biện pháp bảo đảm tiếp tục được hoàn thiện với việc Chính phủ ban hành Nghị định số 99/2022/NĐ-CP ngày 30/11/2022 về đăng ký biện pháp bảo đảm, qua đó kịp thời khắc phục những tồn tại, hạn chế trong lĩnh vực đăng ký biện pháp bảo đảm, góp phần bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ với các quy định mới của pháp luật về bảo đảm thực hiện nghĩa vụ, pháp luật khác liên quan.

 e) Công tác bổ trợ tư pháp, trợ giúp pháp lý

- Công tác bổ trợ tư pháp: Thể chế pháp luật trong lĩnh vực bổ trợ tư pháp tiếp tục được hoàn thiện[3]. Công tác quản lý nhà nước trong các lĩnh vực bổ trợ tư pháp tiếp tục được tăng cường, bám sát chỉ đạo của cấp có thẩm quyền và pháp luật của Nhà nước và thực hiện có hiệu quả hoạt động thanh tra, kiểm tra các tổ chức hành nghề trong lĩnh vực bổ trợ tư pháp (nhất là đối với lĩnh vực luật sư, công chứng, đấu giá tài sản), thông qua đó từng bước góp phần chuyển biến về nhận thức và tăng cường ý thức tuân thủ pháp luật của các cá nhân, tổ chức hành nghề bổ trợ tư pháp. Đặc biệt, Bộ Tư pháp tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành xây dựng, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành Luật Giám định tư pháp; ban hành nhiều văn bản hướng dẫn, tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn về giám định tư pháp trong hoạt động tố tụng theo đề nghị của một số cơ quan điều tra; ban hành Bộ tài liệu bồi dưỡng kiến thức pháp lý về giám định tư pháp...

- Công tác trợ giúp pháp lý: Thể chế về trợ giúp pháp lý tiếp tục được hoàn thiện. Công tác chỉ đạo, ban hành và tham mưu ban hành các văn bản triển khai thực hiện Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017 và các văn bản hướng dẫn thi hành đã được Ủy ban nhân dân, Sở Tư pháp, Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước các tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương quan tâm thực hiện, góp phần nâng cao chất lượng trợ giúp pháp lý ở địa phương. Đã tổ chức sơ kết 05 năm triển khai thực hiện Luật Trợ giúp pháp lý; tiếp tục triển khai có hiệu quả Đề án đổi mới công tác trợ giúp pháp lý giai đoạn 2015 - 2025. Công tác truyền thông trợ giúp pháp lý được thúc đẩy với nhiều phương thức khác nhau. Năm 2022 lần đầu tiên nội dung trợ giúp pháp lý đã được triển khai đồng bộ trong tất cả Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 thể hiện vai trò tích cực trong an sinh và phát triển kinh tế - xã hội.

 g) Công tác pháp luật quốc tế

Bộ Tư pháp tiếp tục thực hiện tốt vai trò, nhiệm vụ của cơ quan đại diện pháp lý cho Chính phủ trong các tranh chấp đầu tư quốc tế trên cơ sở Quyết định số 14/2020/QĐ-TTg ngày 08/4/2020 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Quy chế phối hợp giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế; phối hợp với các bộ, ngành liên quan thực hiện tốt nhiệm vụ giúp Chính phủ xử lý các vấn đề pháp lý phát sinh trong hội nhập quốc tế và hướng dẫn các địa phương liên quan đến nhiều vụ việc nhà đầu tư nước ngoài có vướng mắc, khiếu kiện; tham gia đàm phán, ký kết, thực hiện điều ước, thỏa thuận, cam kết quốc tế để bảo đảm các yếu tố pháp lý; ban hành và triển khai kế hoạch tổng kết Luật Tương trợ tư pháp; tiếp tục thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của quốc gia thành viên Hội nghị La Hay về tư pháp quốc tế, trong đó có việc thực hiện các Công ước của Hội nghị La Hay về tư pháp quốc tế mà Việt Nam đã tham gia; việc thực hiện nhiệm vụ cơ quan đầu mối quốc gia thực hiện Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị (ICCPR) tiếp tục được tăng cường thông qua triển khai các nhiệm vụ theo Quyết định số 1252/QĐ-TTg ngày 26/9/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt kế hoạch tăng cường thực thi hiệu quả và các khuyến nghị của Ủy ban Nhân quyền Liên Hợp quốc về Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị, trong đó đã chủ động phối hợp các bộ, ngành tiến hành xây dựng dự thảo Báo cáo quốc gia thực hiện Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị lần thứ 4... Bên cạnh đó, Bộ Tư pháp tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành trong việc triển khai kế hoạch hoàn thiện pháp luật thực hiện Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA); tham gia tích cực trong việc đàm phán các hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương.

h) Công tác hợp tác quốc tế về pháp luật và tư pháp

Công tác hợp tác quốc tế về pháp luật và tư pháp bám sát định hướng của Đảng, Nhà nước và nhiệm vụ trọng tâm công tác của Bộ, ngành Tư pháp. Quản lý nhà nước về hợp tác quốc tế về pháp luật tiếp tục được tăng cường với việc ban hành và triển khai thực hiện các đề án định hướng tăng cường quan hệ hợp tác quốc tế và đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp đối với hoạt động hợp tác quốc tế về pháp luật và cải cách tư pháp giai đoạn 2022 - 2026; chú trọng việc thực hiện nghiêm các giải pháp bảo đảm an ninh chính trị nội bộ, giữ vững độc lập, chủ quyền, tự quyết định chính sách trong hoạt động hợp tác quốc tế về pháp luật; tiếp tục triển khai hiệu quả nhiệm vụ theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện Chỉ thị số 39-CT/TW ngày 09/12/2009 của Ban Bí thư về hợp tác với nước ngoài trong lĩnh vực pháp luật, cải cách hành chính, cải cách tư pháp (Chỉ thị số 39-CT/TW), Kết luận số 73-KL/TW ngày 20/5/2020 của Ban Bí thư về việc tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 39-CT/TW và quản lý nhà nước về hợp tác quốc tế về pháp luật trong phạm vi cả nước, qua đó góp phần bảo đảm các hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này phù hợp với đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước với phương châm bảo đảm tối đa an ninh quốc gia, lợi ích của quốc gia, dân tộc.

i) Công tác đào tạo, bồi dưỡng; nghiên cứu khoa học pháp lý

- Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ được ngành Tư pháp được quan tâm, chú trọng, tăng cường hình thức đào tạo, bồi dưỡng trực tuyến với nội dung đào tạo, bồi dưỡng tập trung vào nâng cao kỹ năng công việc, trình độ chuyên môn theo khung năng lực vị trí việc làm và tiêu chuẩn chức danh lãnh đạo, quản lý; đồng thời có sự điều chỉnh, bổ sung linh hoạt, kịp thời để đáp ứng tốt hơn nhu cầu thực tiễn.

- Công tác nghiên cứu khoa học pháp lý được Bộ, ngành Tư pháp quan tâm, chú trọng, tiếp tục đạt nhiều kết quả ấn tượng, có nhiều đóng góp thiết thực phục vụ trực tiếp cho công tác tham mưu triển khai Văn kiện Đại hội XIII của Đảng, cung cấp nhiều luận cứ khoa học cho việc tăng cường hiệu lực, hiệu quả thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Bộ, ngành Tư pháp. Đặc biệt, đã tham gia có chất lượng vào việc tham mưu xây dựng Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới (Nghị quyết số 27-NQ/TW) - đây là cơ sở chính trị pháp lý có ý nghĩa quan trọng, định hướng cho tổ chức và hoạt động của Bộ, ngành Tư pháp trong thời gian tới.

Có thể nói, năm 2022, toàn ngành Tư pháp đã bám sát các nghị quyết, kết luận, chỉ thị của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các nghị quyết, chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong các lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ, ngành Tư pháp; đồng thời, bám sát mục tiêu, chương trình phát triển kinh tế - xã hội năm 2022 tại các Nghị quyết của Quốc hội, của Chính phủ và của từng địa phương. Việc triển khai chủ trương, chính sách của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, địa phương hoặc các nhiệm vụ đột xuất thuộc lĩnh vực quản lý được Bộ, ngành Tư pháp thực hiện chủ động, ban hành sớm để tổ chức thực hiện với tinh thần vào cuộc “từ sớm, từ xa”. Cùng với nỗ lực thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ thường xuyên, toàn Ngành cũng đã tập trung giải quyết, xử lý kịp thời những vấn đề mới phát sinh. 

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác tư pháp năm 2022 còn có một số tồn tại, hạn chế như: Tình trạng nợ ban hành văn bản quy định chi tiết các luật, nghị quyết đã có hiệu lực vẫn chưa được khắc phục triệt để. Việc theo dõi thi hành pháp luật đôi khi còn có lúng túng nhất định. Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật có nơi, có lúc còn nặng về hình thức dẫn tới hiệu quả chưa cao. Chất lượng hoạt động của các tổ hòa giải cơ sở chưa đồng đều. Số việc thi hành án chuyển kỳ sau tuy đã giảm nhưng vẫn còn cao; hiệu quả theo dõi thi hành án hành chính chưa đạt như mong muốn. Vi phạm trong một số lĩnh vực bổ trợ tư pháp, nhất là đấu giá tài sản, công chứng ngày càng tinh vi, phức tạp.

Nguyên nhân chủ yếu của những tồn tại, hạn chế: (i) Về chủ quan: Nguồn lực đầu tư cho công tác xây dựng, tổ chức thi hành pháp luật chưa tương xứng với yêu cầu nhiệm vụ; trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, trách nhiệm công vụ của một số cán bộ tư pháp, pháp chế còn hạn chế; chưa tham mưu đầy đủ, kịp thời và hiệu quả trong triển khai nhiệm vụ và trong quản lý nhà nước trên một số lĩnh vực công tác. Bên cạnh đó, số lượng cán bộ làm công tác tư pháp, pháp chế, nhất là cán bộ pháp chế chuyên trách ở địa phương giảm mạnh; đội ngũ công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã thường xuyên biến động; công tác phối hợp giữa các bộ, ngành ở Trung ương, giữa Trung ương với địa phương trong thực hiện công tác tư pháp trong một số trường hợp vẫn còn chưa kịp thời, chặt chẽ. (ii) Về khách quan: Bên cạnh khối lượng lớn công việc thường xuyên, thời gian qua tiếp tục phát sinh rất nhiều công việc đột xuất theo yêu cầu của các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền, với yêu cầu cao về chất lượng, tiến độ; nguồn lực, kinh phí còn thiếu về số lượng và chưa đáp ứng yêu cầu trong khi khối lượng công việc là rất lớn, nhiều việc cấp bách.

2. Ngành Tư pháp xác định nhiệm vụ trọng tâm và giải pháp chủ yếu của công tác tư pháp năm 2023

Năm 2023 là năm tăng tốc thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 05 năm 2021 - 2025. Tình hình thế giới năm 2023 dự báo tiếp tục diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường cả về chính trị, an ninh, kinh tế - xã hội. Ở trong nước, nền kinh tế có những thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen. Trong bối cảnh chung đó, trên cơ sở bám sát và tập trung thực hiện hiệu quả Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng; Nghị quyết số 27-NQ/TW; Nghị quyết số 68/2022/QH15 ngày 10/11/2022 của Quốc hội về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2023; Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 06/01/2023 của Chính phủ về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, Dự toán ngân sách nhà nước và cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2023; chỉ đạo của các cơ quan có thẩm quyền, ngành Tư pháp xác định nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thực hiện công tác tư pháp năm 2023 như sau:

2.1. Nhiệm vụ trọng tâm

Một là, tiếp tục quán triệt, tổ chức thực hiện và thể chế hóa, tham mưu thể chế hóa kịp thời, đầy đủ các nghị quyết, kết luận, chỉ thị của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Chủ động tham mưu và tổ chức thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 27-NQ/TW và Kế hoạch số 11/KH-TW ngày 28/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương về thực hiện Nghị quyết số 27-NQ/TW.

Hai là, tập trung nguồn lực nâng cao chất lượng công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật. Tiếp tục tham mưu thực hiện bảo đảm tiến độ, chất lượng định hướng xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV và Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023 của Quốc hội. Chú trọng thực hiện tốt công tác truyền thông chính sách trong quá trình xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện thể chế trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ, ngành Tư pháp; tập trung nguồn lực xây dựng, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật được giao chủ trì soạn thảo, bảo đảm tiến độ, chất lượng đề ra. Tham mưu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, phối hợp các bộ, ngành rà soát, khắc phục các quy định pháp luật mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập, không còn phù hợp với thực tiễn. Tiếp tục chú trọng và phát huy hiệu quả công tác theo dõi thi hành pháp luật.

Ba là, tiếp tục thực hiện hiệu quả Chỉ thị số 04-CT/TW ngày 02/6/2021 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thu hồi tài sản bị chiếm đoạt, thất thoát trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế. Thực hiện nghiêm các quy định pháp luật về thi hành án dân sự, thi hành án hành chính. Phấn đấu hoàn thành các chỉ tiêu, nhiệm vụ thi hành án dân sự được Quốc hội, Chính phủ giao. Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo xử lý dứt điểm các việc có điều kiện thi hành án, nhất là các vụ việc trọng điểm, các vụ việc phức tạp, kéo dài, các vụ việc liên quan đến tín dụng, ngân hàng. Tham mưu giúp Chính phủ thực hiện hiệu quả công tác quản lý nhà nước về thi hành án hành chính theo quy định của Luật Tố tụng hành chính năm 2015 và Nghị định số 71/2016/NĐ-CP ngày 01/7/2016 của Chính phủ quy định thời hạn, trình tự, thủ tục thi hành án hành chính và xử lý trách nhiệm đối với người không thi hành bản án, quyết định của Tòa án.

Bốn là, tập trung thực hiện kịp thời, hiệu quả các nhiệm vụ của ngành Tư pháp theo Quyết định số 06/QĐ-TTg ngày 06/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ việc chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030; đầu tư xây dựng, nâng cấp, hoàn thiện các hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu và phần mềm ứng dụng của ngành Tư pháp, đặc biệt là phát huy vị trí, vai trò Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn quốc để chia sẻ dữ liệu với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và các cơ sở dữ liệu khác.

Năm là, tổ chức thực hiện hiệu quả Nghị định số 98/2022/NĐ-CP ngày 29/11/2022 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp và các văn bản mới được ban hành về công tác tổ chức cán bộ để kiện toàn tổ chức bộ máy, hoạt động của các đơn vị thuộc Bộ, cơ quan tư pháp, pháp chế, thi hành án dân sự các cấp bảo đảm tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Tăng cường kỷ luật, kỷ cương công vụ, cơ cấu lại đội ngũ công chức, viên chức tư pháp theo vị trí việc làm, xây dựng đội ngũ công chức, viên chức tư pháp trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao trong giai đoạn mới. Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng công chức, viên chức, nhất là đối với đội ngũ cán bộ tư pháp cơ sở và nguồn cán bộ chuyên gia trong các lĩnh vực quản lý của Ngành; thực hiện hiệu quả Đề án tổng thể “Tiếp tục xây dựng Trường Đại học Luật Hà Nội và Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh thành các trường trọng điểm đào tạo cán bộ về pháp luật” và Đề án “Tiếp tục xây dựng Học viện Tư pháp thành trung tâm lớn đào tạo các chức danh tư pháp” vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Sáu là, nâng cao hiệu quả phòng ngừa và tăng cường năng lực tham mưu cho Chính phủ, Bộ, ngành, địa phương trong giải quyết các tranh chấp, khiếu kiện trong hoạt động đầu tư quốc tế, bảo đảm quyền lợi của Chính phủ, người dân, doanh nghiệp. Tham gia tích cực vào việc tham mưu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương xử lý các vướng mắc pháp lý phát sinh. Chủ động tăng cường quan hệ hợp tác với các đối tác quốc tế theo đúng định hướng công tác đối ngoại của Đảng, Nhà nước và quy định, quy chế trong hoạt động đối ngoại.

Bảy là, tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực tư pháp, nhất là đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra và thực hiện các kết luận thanh tra, kiểm tra, giám sát, kiểm toán; đẩy mạnh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí.

Tám là, tập trung nâng cao hiệu quả thực hiện đầu tư công, bảo đảm cơ sở vật chất phục vụ hoạt động của Bộ, ngành Tư pháp.

Chín là, thực hiện tốt các nhiệm vụ về cải cách hành chính, giải quyết kịp thời yêu cầu của người dân, doanh nghiệp trong các lĩnh vực bổ trợ tư pháp, hành chính tư pháp, hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp, đăng ký biện pháp bảo đảm… Nâng cao chất lượng trợ giúp pháp lý để người dân, doanh nghiệp dễ tiếp cận pháp luật. Thúc đẩy thực hiện chuyển đổi số gắn với bảo đảm an toàn thông tin mạng trong ngành Tư pháp. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, truyền thông đối với việc khai thác, sử dụng dịch vụ công trực tuyến cũng như các hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu của ngành Tư pháp.

2.2. Giải pháp chủ yếu

Để thực hiện tốt các nhiệm vụ công tác tư pháp năm 2023, Bộ, ngành Tư pháp xác định một số giải pháp chủ yếu như sau:

Một là, tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả, hiệu lực, quyết liệt trong chỉ đạo điều hành; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Siết chặt kỷ luật, kỷ cương hành chính; tăng cường công tác cải cách hành chính; thực hiện nghiêm các chương trình, kế hoạch công tác, ưu tiên thực hiện những nhiệm vụ liên quan trực tiếp đến việc thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội năm 2023.

Hai là, tiếp tục thực hiện tốt công tác rà soát, tinh gọn tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế; đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong toàn Ngành, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao gắn với đẩy mạnh nghiên cứu khoa học pháp lý; có cơ chế thu hút nhân lực có kỹ năng nghề nghiệp, trình độ chuyên môn cao về làm việc tại Bộ, ngành Tư pháp.

Ba là, chú trọng đầu tư nguồn lực để đẩy mạnh việc thực hiện ứng dụng công nghệ thông tin, thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành Tư pháp; thực hiện đồng bộ, có hệ thống các giải pháp tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác tư pháp.

Bốn là, chủ động phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan và cấp ủy, chính quyền các cấp trong chỉ đạo, điều hành công tác tư pháp từ Trung ương đến địa phương; kịp thời báo cáo, tham mưu các giải pháp đổi mới, sáng tạo, hiệu quả, kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền để xin ý kiến chỉ đạo, tháo gỡ những khó khăn, bất cập trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của Bộ, ngành.

Năm là, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm khi có sai phạm; đồng thời, kịp thời động viên, khích lệ các tập thể, cá nhân nỗ lực đạt kết quả cao, sáng tạo trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao.

Sáu là, đẩy mạnh công tác truyền thông về các hoạt động của Bộ, ngành Tư pháp và truyền thông chính sách; kịp thời chia sẻ cách làm hay, hiệu quả trong thực hiện nhiệm vụ được giao phù hợp với tình hình thực tiễn của đất nước.

Bùi Huyền

[1]. Bài viết sử dụng dữ liệu trong Báo cáo số 01/BC-BTP ngày 01/01/2023 của Bộ Tư pháp về tổng kết công tác tư pháp năm 2022 và nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu công tác năm 2023.

[2]. Nghiên cứu, xây dựng đề xuất chính sách phục vụ việc lập hồ sơ trình Chính phủ đề nghị xây dựng Luật Tổ chức thi hành pháp luật; xây dựng dự thảo Thông tư quy định chi tiết việc xem xét, đánh giá tình hình thi hành pháp luật.

[3]. Đã ban hành: Thông tư số 02/2022/TT-BTP ngày 08/02/2022 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp hướng dẫn lựa chọn tổ chức đấu giá tài sản; Thông tư số 08/2022/TT-BTP ngày 01/11/2022 của Bộ Tư pháp ban hành quy tắc đạo đức nghề nghiệp thừa phát lại; trình Chính phủ đề nghị xây dựng Luật Công chứng (sửa đổi); lập đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu giá tài sản; trình Chính phủ Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 62/2017/NĐ-CP ngày 16/5/2017 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Đấu giá tài sản; chuẩn bị ban hành Thông tư thay thế Thông tư số 04/2015/TT-BTP hướng dẫn tập sự hành nghề công chứng.