1. Từ mô hình Ngày Pháp luật trước đây đến Ngày Pháp luật theo Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật

Mô hình Ngày Pháp luật ra đời từ sáng kiến của một số cơ quan Tư pháp ở địa phương (Hà Nội, An Giang, Tiền Giang...). Vào ngày này, các cán bộ công chức, viên chức tập trung nghe phổ biến, quán triệt những văn bản qui phạm pháp luật, những chính sách mới, những văn bản có liên quan đến lĩnh vực của họ để các cán bộ công chức của đơn vị hiểu biết pháp luật một cách đầy đủ và toàn diện để thực thi công vụ. Việc làm này đã có những hiệu quả nhất định và được sự hưởng ứng nhiệt tình của đội ngũ cán bộ, công chức. Sau một thời gian, nhiều Bộ, ngành, địa phương, tổ chức, đơn vị cũng tổ chức Ngày Pháp luật cho đơn vị, địa phương mình. Tuy nhiên, ở thời điểm này mô hình Ngày Pháp luật được tổ chức chưa thống nhất về nội dung, hình thức nhưng Ngày Pháp luật đều hướng đến mục tiêu đưa pháp luật vào cuộc sống, xây dựng ý thức và nhận thức về pháp luật trong cán bộ, nhân dân và ý thức chấp hành pháp luật của toàn xã hội.

Ngày 4/10/2010, Hội đồng phối hợp công tác phổ biến, giáo dục pháp luật của Chính phủ đã có Công văn số 3535/HĐPH hướng dẫn việc nhân rộng Ngày Pháp luật trên phạm vi toàn quốc. Từ đó, mô hình Ngày Pháp luật đã bắt đầu được triển khai rộng hơn tại các tỉnh, thành phố, các bộ, ngành. Căn cứ vào yêu cầu, nhiệm vụ của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật và tình hình, điều kiện cụ thể của bộ, ngành, đoàn thể, địa phương, cơ quan, đơn vị, từng địa phương đã tổ chức Ngày Pháp luật phù hợp, hiệu quả và tiết kiệm.

Trước khi Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật có hiệu lực, dù chưa được quy định trong văn bản luật, nhưng Ngày Pháp luật đã trở thành một hoạt động quen thuộc, giúp cho việc phổ biến, quán triệt, tìm hiểu văn bản qui phạm pháp luật không còn khô cứng. Pháp luật nhờ đó cũng đến được gần hơn với cuộc sống, hiện diện nhiều hơn, thường xuyên hơn trong hành vi của mỗi cá nhân, tổ chức, góp phần tạo chuyển biến nhận thức về việc thượng tôn Hiến pháp và pháp luật.

Qua một thời gian triển khai ở một số tỉnh, thành phố cho thấy thực tiễn tổ chức triển khai mô hình Ngày Pháp luật khá đa dạng, tập trung vào hoạt động phổ biến, giới thiệu, quán triệt, nghiên cứu các nội dung pháp luật mới, cần thiết, liên quan thiết thực đến lĩnh vực công tác chuyên môn của cán bộ, công chức hoặc đời sống nhân dân thông qua các hình thức cụ thể, phù hợp với điều kiện hoạt động của từng cơ quan, đơn vị, địa phương. Đây cũng là diễn đàn để các cán bộ, công chức, viên chức và người dân trao đổi các vấn đề liên quan đến pháp luật mà mình còn vướng mắc, từ đó giúp mọi người hiểu rõ và toàn diện hơn về các quy định của pháp luật. Mô hình Ngày Pháp luật đã đem lại hiệu quả thiết thực vì đây là một cách làm mới, tích cực, góp phần đa dạng hóa các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật hiện có.

Việc tổ chức định kỳ Ngày Pháp luật là cần thiết để cán bộ, công chức và các tầng lớp nhân dân tham gia học tập, tìm hiểu pháp luật. Điều này đặc biệt có ý nghĩa trong bối cảnh đất nước ta hiện nay, trong thời kỳ chúng ta đang đẩy mạnh xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, trong đó tất cả các tầng lớp nhân dân, cá nhân, cơ quan, tổ chức phải tôn trọng và nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật.

Đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn, Luật Phổ biến, giáo dục pháp ra đời đã quy định ngày 09/11 hằng năm là Ngày pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đến nay, cả nước ta đã có một ngày thống nhất để thượng tôn pháp luật. Nội dung, hình thức, cách thức tổ chức Ngày Pháp luật đã được quy định một cách cụ thể, rõ ràng, chính thống.

Về nội dung, theo quy định tại Điều 6, Điều 7 Nghị định số 28/2013/NĐ-CP ngày 4/4/2013 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật thì Ngày Pháp luật được tổ chức với các nội dung:

- Khẳng định vị trí, vai trò của Hiến pháp, pháp luật trong quản lý nhà nước và đời sống xã hội;

- Giáo dục cán bộ, công chức, viên chức và người dân ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật; ý thức bảo vệ pháp luật; lợi ích của việc chấp hành pháp luật;

- Tuyên truyền, phổ biến các quy định của Hiến pháp, pháp luật thiết thực với đời sống của nhân dân, gắn với chức năng, nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị;

- Vận động nhân dân nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật;

- Biểu dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân tiêu biểu trong xây dựng pháp luật, thực thi pháp luật, phổ biến, giáo dục pháp luật, gương người tốt, việc tốt trong thực hiện pháp luật;

-  Nội dung khác theo hướng dẫn của Bộ Tư pháp.

Về hình thức, Ngày Pháp luật có thể được tổ chức dưới các hình thức sau đây:

- Mít tinh; hội thảo; tọa đàm;

- Thi tìm hiểu pháp luật;

- Tuyên truyền, phổ biến pháp luật lưu động; triển lãm;

- Các hình thức khác theo hướng dẫn của Bộ Tư pháp.

Hằng năm, Bộ Tư pháp hướng dẫn nội dung, hình thức tổ chức Ngày Pháp luật trong phạm vi cả nước. Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, Thủ trưởng cơ quan thuộc Chính phủ, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp có trách nhiệm tổ chức Ngày Pháp luật và trên cơ sở hướng dẫn tổ chức Ngày Pháp luật của Bộ Tư pháp, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân các cấp hướng dẫn về nội dung, hình thức tổ chức Ngày Pháp luật cho phù hợp với cơ quan, đơn vị, địa phương mình.

Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam hướng dẫn nội dung, hình thức tổ chức Ngày Pháp luật cho các tổ chức thành viên. Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và người đứng đầu cơ quan trung ương của các tổ chức thành viên của Mặt trận trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ của mình tổ chức Ngày Pháp luật cho các hội viên, đoàn viên của tổ chức mình.

2. Về Ngày Pháp luật năm 2013

Năm 2013 là năm đầu tiên chúng ta tổ chức Ngày Pháp luật theo Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật với quy mô rộng lớn, thống nhất trong phạm vi cả nước. Năm 2013 cũng là năm ghi nhận một sự kiện quan trọng trong đời sống chính trị - pháp lý của đất nước, đó là việc toàn dân tích cực tham gia đóng góp ý kiến xây dựng Hiến pháp (sửa đổi) của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế. Vì vậy, Ngày Pháp luật năm 2013 có ý nghĩa quan trọng, trở thành ngày hội sinh hoạt chính trị - pháp lý sâu rộng trong phạm vi toàn quốc, nhằm phát huy ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật của cán bộ, công chức, viên chức và các tầng lớp nhân dân trong thực hành “Sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật”.

Để triển khai Ngày Pháp luật năm 2013 thống nhất và đạt hiệu quả thiết thực, theo trách nhiệm được giao quy định tại Điều 7 Nghị định số 28/2013/NĐ-CP ngày 04/4/2013 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật phổ biến, giáo dục pháp luật và trên cơ sở ý kiến của Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật Trung ương, Bộ Tư pháp đã ban hành Công văn số 6902/BTP-PBGDPL ngày 23/9/2013 hướng dẫn về việc tổ chức thực hiện Ngày Pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013.

Theo đó, Ngày Pháp luật năm 2013 được thực hiện với với chủ đề “Toàn dân xây dựng, thi hành và bảo vệ Hiến pháp vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, với các khẩu hiệu: 

- Sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật;

- Hưởng ứng Ngày Pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ;

- Nghiêm chỉnh chấp hành Hiến pháp, pháp luật là bảo vệ chính bạn, gia đình bạn và xây dựng xã hội dân chủ, công bằng, văn minh;

- Thực hiện pháp luật là quyền và nghĩa vụ của mọi công dân;

- Tôn trọng và chấp hành pháp luật là nét đẹp văn hóa của mỗi người dân;

- Cán bộ, công chức, viên chức gương mẫu chấp hành và bảo vệ pháp luật.

Thời gian triển khai Ngày Pháp luật được tổ chức trong tuần lễ từ ngày 04/11/2013 đến ngày 10/11/2013, trong đó tổ chức cao điểm vào ngày 09/11/2013.

Về nội dung, Ngày Pháp luật năm 2013 được tổ chức cụ thể như sau:

- Tuyên truyền, phổ biến về mục đích, ý nghĩa của Ngày Pháp luật;

- Phổ biến, giáo dục sâu rộng về vị trí, vai trò của Hiến pháp và pháp luật trong quản lý nhà nước và đời sống xã hội; về những quan điểm, nội dung cơ bản của việc sửa đổi Hiến pháp năm 1992 và những đạo luật có liên quan đến mọi cá nhân, tổ chức được Quốc hội xem xét, thảo luận tại kỳ họp thứ 6 như Luật Đất đai (sửa đổi), Luật Hôn nhân và gia đình (sửa đổi), Luật Bảo hiểm y tế (sửa đổi)…; 

- Các Bộ, ngành tập trung phổ biến, giáo dục và triển khai thi hành các văn bản pháp luật mới thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ, ngành, chú trọng các văn bản liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích và nghĩa vụ của các cá nhân, tổ chức trong đời sống dân sự, kinh tế, trong đó có các nghị định về xử phạt vi phạm hành chính về các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội vừa được Chính phủ ban hành, nhằm thi hành nghiêm chỉnh Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012, tăng cường trật tự, kỷ cương pháp luật;

- Ngoài những nội dung quy định trên các địa phương có thể lựa chọn để phổ biến, thông tin về pháp luật và thi hành pháp luật trong những lĩnh vực đang được nhân dân tại địa bàn quan tâm như: Biển đảo, bảo vệ chủ quyền quốc gia, phòng, chống tham nhũng, an toàn giao thông, an toàn vệ sinh thực phẩm, bảo vệ người tiêu dùng, giải quyết các tranh chấp về đất đai, giải quyết khiếu nại, tố cáo… qua đó, giáo dục, vận động cán bộ, công chức, viên chức và người dân nâng cao ý thức tôn trọng và tự giác chấp hành pháp luật; ý thức bảo vệ pháp luật;

- Đánh giá về công tác xây dựng pháp luật, phổ biến, giáo dục pháp luật và thi hành pháp luật năm 2013 của Bộ, ngành, địa phương, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao nhận thức, tăng cường hiệu quả thực hiện Hiến pháp và pháp luật;

- Biểu dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân tiêu biểu, gương người tốt, việc tốt, điển hình tiên tiến trong xây dựng, thực thi pháp luật, phổ biến, giáo dục pháp luật.

Về hình thức:

- Tăng thời lượng, xây dựng các chuyên trang, chuyên mục, tọa đàm, phóng sự chuyên sâu, phim tài liệu, tin, bài, ảnh, các thông điệp ngắn, đối thoại, trả lời phỏng vấn và các hình thức phù hợp khác về Ngày Pháp luật trên các phương tiện thông tin đại chúng.

- Tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua các hình thức hội nghị, hội thảo, tọa đàm, tài liệu pháp luật, thi tìm hiểu pháp luật, trợ giúp pháp lý, tư vấn pháp luật;

- Lồng ghép nội dung phổ biến, giáo dục pháp luật với các hoạt động thực hiện cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “Xây dựng nông thôn mới”, Năm an toàn giao thông, triển khai Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về chuẩn tiếp cận pháp luật ở cơ sở;

- Tổ chức kiểm tra, đánh giá, sơ kết tình hình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, phổ biến, giáo dục pháp luật và thi hành pháp luật năm 2013; 

- Thực hiện các hoạt động tuyên truyền cổ động trực quan về Ngày Pháp luật, chủ đề, khẩu hiệu Ngày Pháp luật năm 2013 qua hệ thống áp phích, panô, băng rôn, cờ trên các tuyến đường chính, phố, các khu trung tâm, các trường học, địa điểm công cộng; triển lãm tranh, hình ảnh, tài liệu về thực hiện pháp luật.

Các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và cơ quan Trung ương của tổ chức chính trị - xã hội thành viên của Mặt trận, Hội Luật gia Việt Nam, Liên đoàn Luật sư Việt Nam; Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, tùy theo điều kiện, hoàn cảnh cụ thể, lựa chọn nội dung, hình thức phù hợp với đặc thù của Bộ, ngành, đoàn thể, địa phương mình để triển khai Ngày Pháp luật đảm bảo hiệu quả. Riêng trong ngày 09/11/2013 các Bộ, ngành, đoàn thể, địa phương tập trung thực hiện một trong các hình thức như: Tổ chức tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, tuyên truyền cổ động trực quan, tổ chức hội nghị, hội thảo về Ngày Pháp luật và các nội dung liên quan tới chủ đề Ngày Pháp luật.

Nguyễn Thị Vinh