Những trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự trong Bộ luật Hình sự năm 2015

Xuất phát từ tầm quan trọng của những trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự trong chính sách hình sự của Nhà nước ta, cũng như số lượng các trường hợp, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã dành hẳn một chương (Chương IV) để quy định “những trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự”. Quy định như vậy có ý nghĩa quan trọng là để người dân biết rõ được bên cạnh những hành vi nguy hiểm cho xã hội bị coi là tội phạm thì Nhà nước còn quy định những hành vi có hình thức giống tội phạm nhưng bản chất không phải là tội phạm mà còn được Nhà nước khuyến khích thực hiện, như phòng vệ chính đáng, gây thiệt hại trong khi bắt giữ người phạm tội… Theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015, các trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự gồm 07 trường hợp: Sự kiện bất ngờ (Điều 20); tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự (Điều 21); phòng vệ chính đáng (Điều 22); tình thế cấp thiết (Điều 23); gây thiệt hại trong khi bắt giữ người phạm tội (Điều 24); rủi ro trong nghiên cứu, thử nghiệm, áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ (Điều 25); thi hành mệnh lệnh của người chỉ huy hoặc của cấp trên (Điều 26).

Để tìm hiểu thêm về vấn đề này, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật trân trọng giới thiệu đến độc giả bài viết “Những trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự trong Bộ luật Hình sự năm 2015” của tác giả Nguyễn Quốc Việt được đăng tải trong số chuyên đề 200 trang về “Bộ luật Hình sự năm 2015 với yêu cầu bảo đảm quyền con người, quyền công dân và hội nhập quốc tế trong phòng, chống tội phạm” năm 2019. Trong bài viết này, tác giả đi sâu phân tích 03 trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự được bổ sung trong Bộ luật Hình sự năm 2015 so với Bộ luật Hình sự năm 1999 và sự sửa đổi một số nội dung của một vài trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự nhằm bảo đảm áp dụng thống nhất.