Thách thức an ninh phi truyền thống và giải pháp đảm bảo an ninh quốc gia hiện nay

Bài viết “Thách thức an ninh phi truyền thống và giải pháp đảm bảo an ninh quốc gia hiện nay” tác giả Đào Xuân Công đã đi sâu phân tích thách thức an ninh phi truyền thống trên các lĩnh vực: Kinh tế, chính trị, văn hóa - xã hội, quốc phòng - an ninh. Tiếp đến, tác giả đưa ra 05 giải pháp nhằm bảo vệ an ninh quốc gia trong thời gian tới

An ninh quốc gia là bảo vệ lợi ích quốc gia và loại bỏ các mối đe dọa tới lợi ích đó. An ninh quốc gia bao hàm an ninh truyền thống và an ninh phi truyền thống. Tùy thuộc vào bối cảnh, thời điểm khác nhau mà những thách thức an ninh phi truyền thống nổi lên đe dọa tới an ninh quốc gia. Trong bối cảnh hiện nay, do mặt trái của sự phát triển cùng với xu thế toàn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ, vấn đề an ninh quốc gia không chỉ giới hạn trong việc ngăn chặn, ứng phó với các nguy cơ chiến tranh mà còn bao hàm nhiều vấn đề an ninh phi truyền thống như biến đổi khí hậu, ô nhiễm, suy thoái môi trường, cạn kiệt nguồn nước, sử dụng các vũ khí sinh thái, khủng bố, dịch bệnh, di cư tự do, tội phạm xuyên quốc gia, tội phạm công nghệ cao… Các thách thức an ninh phi truyền thống ngày càng mang tính đa dạng và phức tạp hơn, không chỉ bó hẹp trong phạm vi một quốc gia mà còn mang tính xuyên quốc gia, đòi hỏi phải có sự nỗ lực chung của nhiều quốc gia để ứng phó với các thách thức an ninh phi truyền thống.

1. Thách thức an ninh phi truyền thống

An ninh quốc gia và bảo vệ an ninh quốc gia là vấn đề tối hệ trọng của mọi quốc gia. Các nước trên thế giới đều có chiến lược, chủ trương, quyết sách tổ chức và bố trí lực lượng, xây dựng hệ thống biện pháp bảo đảm vững chắc an ninh quốc gia. Trong chiến lược an ninh quốc gia, hầu hết các nước đều coi trọng cả phòng ngừa và tiến công, gắn kết phòng ngừa và tiến công, phát huy sức mạnh tổng hợp của các lực lượng và biện pháp đấu tranh bảo vệ an ninh đất nước, đặc biệt là ở các vùng chiến lược quan trọng. Đối với Việt Nam, bảo vệ an ninh quốc gia là bảo vệ thể chế chính trị, an ninh lãnh thổ, an ninh xã hội - dân cư, an ninh kinh tế, thông tin - truyền thông, môi trường, đấu tranh chống các loại tội phạm có tổ chức, tội phạm công nghệ cao, chống khủng bố... Các thế lực thù địch và bọn tội phạm đang gia tăng các hoạt động chống phá ta trên nhiều lĩnh vực, ở trong nước và cả ở bên ngoài.

Những chỉ số về mức độ đe dọa an ninh, an toàn trên thế giới và nhiều khu vực, quốc gia dường như đang gia tăng bởi những tác động đa chiều của suy thoái, khủng hoảng của kinh tế thế giới, những chính sách tăng cường tìm kiếm lợi ích, tranh giành ảnh hưởng, chi phối các không gian, khu vực địa - chính trị chiến lược của các nước lớn và nhiều vấn đề khác có tính thời đại. Bất ổn chính trị - xã hội dẫn đến xu hướng gia tăng bạo lực, xung đột, thay đổi thiết chế lãnh đạo ở nhiều nước châu Phi, Trung Đông với sự can dự của các thế lực bên ngoài rất phức tạp; xung đột sắc tộc, tôn giáo và tranh chấp biên giới, lãnh thổ tiếp tục diễn ra ở nhiều khu vực; các hoạt động khủng bố quốc tế, tội phạm công nghệ cao, tội phạm có tổ chức, tội phạm xuyên quốc gia, nguy cơ các thảm họa hạt nhân, suy thoái môi trường sống… tiếp tục diễn biến phức tạp và chưa được kiểm soát một cách hiệu quả... Bối cảnh an ninh thế giới nêu trên cho thấy, các quốc gia, trong đó có Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức an ninh, cả an ninh truyền thống và an ninh phi truyền thống.

Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 là cơ hội thuận lợi để chúng ta thực hiện đi tắt, đón đầu, tiến thẳng vào lĩnh vực công nghệ mới, tranh thủ thành tựu khoa học và công nghệ, đẩy nhanh tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế và thu hẹp khoảng cách phát triển. Tuy nhiên, chúng ta đang và sẽ phải đối mặt với những hiểm họa từ thiên tai, sự cố, biến đổi khí hậu, nước biển dâng, dịch bệnh cùng với những vấn đề toàn cầu như: Buôn lậu, buôn bán người, vận chuyển trái phép vũ khí, ma túy, cướp biển, khủng bố quốc tế, ô nhiễm môi trường, tội phạm kinh tế quốc tế, nhất là tội phạm công nghệ cao… Những thách thức này đã tác động, đe dọa nghiêm trọng, trực tiếp đến quốc phòng, an ninh của đất nước, nhất là vấn đề an toàn thông tin, an ninh mạng, kinh tế, chính trị, văn hóa... với tính chất ngày càng gay gắt, phức tạp, lâu dài; quy mô, phạm vi ngày càng toàn diện, rộng lớn, xuyên quốc gia, khu vực và toàn cầu, đòi hỏi mọi cá nhân, tổ chức trong nước và các quốc gia, tổ chức quốc tế phải hợp tác, chung tay để ngăn chặn, ứng phó. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu, rộng, bên cạnh thời cơ, thuận lợi, chúng ta cũng đang phải đối mặt với không ít thách thức, trong đó có thách thức từ an ninh phi truyền thống trên các lĩnh vực.

Về lĩnh vực kinh tế, tác động xấu từ những hiểm họa của an ninh phi truyền thống làm cho nền kinh tế nước ta suy thoái, kém phát triển, gây ra những hệ lụy nguy hiểm, khó lường. Trong đó, biến đổi khí hậu làm cho nhiệt độ tăng, nước biển dâng… là nguyên nhân, “thủ phạm” gây nên các trận bão, lũ lớn, phá hoại mùa màng và các công trình giao thông, công trình xã hội, cơ sở sản xuất, làm ô nhiễm môi trường, dịch bệnh. Tác động của an ninh phi truyền thống trong lĩnh vực kinh tế để lại hậu quả rất nặng nề, nó làm cho giá cả các mặt hàng của đất nước ngày một leo thang, nhân dân lao động phải đối mặt với nạn thất nghiệp, đói nghèo, tham nhũng, tội phạm, dịch bệnh tràn lan, môi trường ô nhiễm... Nhà nước phải chi phí lớn về ngân sách để khắc phục.

Về lĩnh vực chính trị, tác động của an ninh phi truyền thống làm hạn chế hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo của Đảng, sự quản lý, điều hành của Nhà nước và chính quyền các cấp, nhất là trong việc thực hiện các chủ trương, quyết sách về phát triển kinh tế - xã hội, gây tâm lý nhân dân hoang mang, hoài nghi, thiếu niềm tin đối với chế độ.

Về văn hóa - xã hội, xu thế mở cửa hội nhập ngày càng sâu, rộng hiện nay là điều kiện cho các luồng tư tưởng, văn hóa khác nhau của nước ngoài du nhập vào nước ta. Vì thế, chúng ta phải chịu tác động không nhỏ từ văn hóa, đạo đức, lối sống độc hại, không lành mạnh du nhập từ nước ngoài; thậm chí làm lệch chuẩn về tư tưởng, phẩm chất đạo đức, lối sống của giới trẻ và biến dạng bản sắc văn hóa truyền thống nghìn năm văn hiến của dân tộc Việt Nam.

Về lĩnh vực quốc phòng - an ninh, những tác động từ các hiểm họa của an ninh phi truyền thống đã ảnh hưởng lớn đến nguồn lực tăng cường quốc phòng - an ninh, trực tiếp là xây dựng lực lượng, thế trận, các công trình phòng thủ và các mặt bảo đảm cho hoạt động của lực lượng vũ trang thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, quân sự, bảo vệ Tổ quốc trong thời bình, hoạt động tác chiến khi đất nước có chiến tranh, xung đột. Mặt khác, trong điều kiện bùng phát của công nghệ thông tin, truyền thông, đang xuất hiện một loại tội phạm mới rất nguy hiểm, đe dọa trực tiếp tới quốc phòng - an ninh quốc gia, đó là: Tội phạm an ninh mạng, tội phạm công nghệ cao. Các đối tượng này tìm cách đánh cắp các thông tin mật về an ninh quốc gia, về quân sự, quốc phòng, đối ngoại của đất nước, gây tổn hại nghiêm trọng đến quan hệ đối ngoại, hợp tác quốc tế của ta đối với các quốc gia, khu vực. Thậm chí, tội phạm an ninh mạng có thể sử dụng những loại vi-rút độc hại để phá hủy, làm tê liệt hệ thống máy tính, trung tâm chỉ huy, điều hành, gây ảnh hưởng lớn đến công tác huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu trong hệ thống máy tính nối mạng ở các cơ quan, đơn vị trọng yếu. Đặc biệt, một số quốc gia phát triển còn sử dụng lực lượng “tình báo mạng”, ngoài việc xâm nhập đánh cắp thông tin còn có thể tiến hành tác chiến mạng, tác chiến điện tử khi cần thiết.

2. Một số giải pháp bảo vệ an ninh quốc gia trong thời gian tới

Các yếu tố vừa phân tích ở trên sẽ tác động nghiêm trọng đến an ninh quốc gia Việt Nam, đồng thời sẽ đe doạ đến ổn định chính trị, an ninh quốc gia nếu không có đối sách, giải pháp kịp thời. Để làm tốt công tác bảo vệ an ninh quốc gia trong thời gian tới, cần tập trung thực hiện hiệu quả một số nhiệm vụ, giải pháp sau:

Một là, nâng cao ý thức, trách nhiệm cho mọi tầng lớp nhân dân về bảo vệ Tổ quốc, đáp ứng yêu cầu phát triển của Cách mạng công nghiệp 4.0. Quán triệt, giáo dục sâu rộng mục tiêu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc theo Nghị quyết Đại hội XII của Đảng cho toàn xã hội, tập trung vào địa bàn trọng điểm, chiến lược về quốc phòng, an ninh, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo. Tổ chức nghiên cứu, đề xuất, triển khai các giải pháp ứng phó với mối đe dọa an ninh phi truyền thống từ tác động của Cách mạng công nghiệp 4.0 để làm cơ sở giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho cả hệ thống chính trị.

Hai là, chủ động phòng ngừa, phát hiện và đấu tranh ngăn chặn làm thất bại âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch.

Tập trung nâng cao hiệu quả công tác nắm tình hình, kịp thời xác định và chủ động có biện pháp phòng ngừa, tấn công đẩy lùi và ngăn chặn “từ xa” các mối đe dọa an ninh quốc gia, không để bị động bất ngờ. Đấu tranh vô hiệu hóa cơ sở trong nước của các tổ chức phản động lưu vong. Chủ động phòng ngừa, loại trừ các điều kiện mà tổ chức, cá nhân khủng bố có thể lợi dụng để phát triển lực lượng và hoạt động tại Việt Nam. Tham mưu cho cấp ủy, chính quyền các cấp thực hiện nghiêm các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước; kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các sai phạm; giải quyết dứt điểm các vụ việc phức tạp xảy ra trên địa bàn cơ sở. Đấu tranh hiệu quả với các hoạt động chống phá của các phần tử cơ hội, chống đối chính trị. Rà soát, bổ sung hoàn thiện và triển khai thực hiện hiệu quả các đề án, phương án về công tác an ninh. Nắm vững và phối hợp thực hiện tốt chính sách tôn giáo, dân tộc của Đảng. Củng cố thế trận an ninh nhân dân, phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc ở các vùng chiến lược, vùng tôn giáo, biên giới, vùng sâu, vùng xa.

Ba là, tăng cường công tác đảm bảo an ninh kinh tế, an ninh thông tin, an ninh chính trị nội bộ.

Tham mưu với Đảng, Nhà nước, cấp ủy, chính quyền các cấp chỉ đạo các ban, ngành thực hiện nghiêm túc các quy định của Đảng và Nhà nước về công tác tổ chức cán bộ, bảo vệ an ninh chính trị nội bộ, phòng chống địch xâm nhập, cài cắm nội gián, tác động chuyển hóa từ bên trong. Tập trung đấu tranh, loại bỏ những biểu hiện tha hóa về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống… gắn với đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao tinh thần cảnh giác, tăng sức đề kháng về tư tưởng chính trị cho cán bộ, đảng viên và nhân dân. Tập trung thực hiện các giải pháp đảm bảo an ninh kinh tế góp phần thực hiện thắng lợi chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về tái cơ cấu nền kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội. Tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa, thông tin mà trọng tâm là quản lý hoạt động thông tin, báo chí, xuất bản và Internet, mạng xã hội. Tăng cường công tác bảo vệ an ninh thông tin, trọng tâm là tham mưu, đề xuất ban hành, sửa đổi các văn bản quy phạm pháp luật, xây dựng tiêu chuẩn, quy chế về an toàn, an ninh mạng thông tin quốc gia.

Bốn là, bổ sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật đáp ứng đòi hỏi của tình hình, yêu cầu, nhiệm vụ đảm bảo an ninh quốc gia, giữ gìn an ninh, trật tự an toàn xã hội hiện nay và trong thời gian tới.

Trước mắt cần tập trung xây dựng và hoàn thiện các luật, pháp lệnh quan trọng, cấp bách là cơ sở pháp lý cho hoạt động bảo vệ an ninh quốc gia gồm: Luật Công an nhân dân, Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự, Luật Căn cước công dân, Luật Biểu tình, Luật Bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, Luật Bảo vệ bí mật nhà nước, Luật Truy nã tội phạm, Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam, Luật Phòng chống tội phạm có tổ chức, Pháp lệnh Cảnh sát cơ động. Chủ động nghiên cứu đề xuất luật hóa một số biện pháp nghiệp vụ của lực lượng công an đối với việc kiểm soát thông tin, liên lạc của bọn tội phạm qua đường bưu chính, viễn thông, Internet, mạng xã hội. Tham mưu và phối hợp xây dựng các văn bản luật làm cơ sở pháp lý cho hoạt động quản lý các báo, trang tin điện tử, blog và các hình thức liên kết với tư nhân trong hoạt động báo chí, xuất bản. Rà soát để đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật liên quan đến thực hiện chức năng, nhiệm vụ còn chồng chéo giữa lực lượng Công an nhân dân với các ngành khác.

Năm là, xây dựng lực lượng Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, xây dựng các cơ quan tư pháp vững mạnh.

Tiếp tục triển khai thực hiện nghiêm túc các Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII, nhất là Nghị quyết số 04-NQ/TW ngày 30/10/2016 về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, cuộc vận động “Công an nhân dân chấp hành nghiêm điều lệnh, xây dựng nếp sống văn hóa, vì nhân dân phục vụ”, gắn với phong trào học tập, thực hiện 06 điều Bác Hồ dạy Công an nhân dân.

Củng cố, xây dựng tổ chức Đảng, cấp ủy các cấp trong sạch, vững mạnh, đủ năng lực lãnh đạo mọi mặt công tác. Đổi mới tổ chức và hoạt động của các tổ chức quần chúng trong Công an nhân dân. Tăng cường cải cách hành chính trong nội bộ lực lượng Công an nhân dân. Xây dựng lực lượng báo chí, tuyên truyền trong Ngành Công an nhân dân trở thành công cụ sắc bén của Đảng và Nhà nước trên mặt trận tư tưởng, góp phần bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội, phục vụ có hiệu quả sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Chấn chỉnh việc chấp hành pháp luật trong công tác bắt, giam giữ, điều tra, xử lý các loại tội phạm, làm tốt công tác đào tạo, bổ nhiệm các chức danh tư pháp trong Công an nhân dân.

Sáu là, đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế, góp phần tăng cường tiềm lực bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội. Chú trọng hợp tác với các nước ASEAN trong đào tạo, huấn luyện, diễn tập, khắc phục hậu quả thảm họa, thiên tai, hỗ trợ nhân đạo; đối phó với biến đổi khí hậu, thảm họa thiên nhiên bằng các chương trình, kế hoạch cụ thể, phù hợp… góp phần giảm thiểu tác động của các thách thức an ninh phi truyền thống từ cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0. Kết hợp chặt chẽ giữa nhiệm vụ đối ngoại, phát triển kinh tế - xã hội với đảm bảo an ninh, quốc phòng; hoạch định mới các chủ trương, chính sách xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Chủ động mở rộng, tăng cường các hoạt động đối ngoại của lực lượng Công an trên cơ sở đường lối độc lâp, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa. Củng cố và phát triển quan hệ với các nước láng giềng, các nước trong khu vực phục vụ bảo vệ an ninh quốc gia và lợi ích của dân tộc. Tham mưu cho Đảng, Nhà nước xử lý tốt mối quan hệ đan xen với các nước lớn, các lợi ích chiến lược, các tình huống nhạy cảm, không để xảy ra đối đầu, xung đột vũ trang theo hướng: Giữ vững nguyên tắc nhưng luôn tỉnh táo, sáng suốt, linh hoạt, mềm dẻo trong việc giải quyết các quan hệ quốc tế, đặc biệt với nước lớn để bảo vệ lợi ích quốc gia.