Tìm lời giải về tình trạng tội phạm hình sự gia tăng đối với phụ nữ

Thời gian qua một số vụ án hình sự giết người đặc biệt nghiêm trọng, gây rung động dư luận bởi hành vi tàn độc, máu lạnh, vô nhân tính của các đối tượng phạm tội có chiều hướng gia tăng và gây lo lắng trong dư luận nhân dân. Dư luận mấy ngày qua chưa hết bàng hoàng về thông tin đăng tải trên nhiều cơ quan báo chí về vụ án giết người máu lạnh, vô nhân tính, đặc biệt nghiêm trọng của đối tượng T.D.K trú tại KĐT Vinhome Ocean Park, xã Đa Tốn, huyện Gia Lâm, Hà Nội đã ra tay sát hại tàn đôc, vô nhân tính đối với nạn nhân là chị H.Y.N, sinh năm 2006 trú tại quận Ba Đình, Hà Nội vào hôm 10/10/2023 tại căn hộ của đối tượng. Theo lời khai ban đầu của nghi phạm, T.D.K và chị H.Y.N có quen biết nhau ở mối quan hệ rất thân thiết. Trong thời gian quen biết nhau, T.D.K có cho chị H.Y.N vay số tiền 50 triệu đồng. Tối ngày 10/10/2023 T.D.K và chị H.Y.N hẹn nhau đi ăn, T.D.K có đòi tiền cho chi H.Y.N vay nhưng nạn nhân không có tiền trả. Khi về tại nhà của T.D.K tại đây hai người tiếp tục xảy ra mâu thuẫn nên T.D.K đã dùng giao sát hại nạn nhân, sau đó phân xác nạn nhân bỏ vào thùng xốp màu trắng đã chuẩn bị từ trước rồi đem đi phi tang ở nhiều nơi dưới sông và bờ đê Sông Hồng tại khu vực Miếu Bản thuộc thôn Giang Cao, xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, Hà Nội. Sau khi nhận được tin báo của nhân dân, Cơ quan điều tra đã nhanh chóng truy tìm và bắt được hung thủ gây án chỉ sau 1 ngày phát hiện xác và danh tính nạn nhân. Ngày 16/10/2023, Công an thành phố Hà Nội đã tổ chức họp báo kết quả điều tra ban đầu, theo đó ngày 14/10/2023 Cơ quan điều tra đã khởi tố vụ án và khởi tố bị can đối với T.D.K về hành vi giết người theo quy định tại Điều 123 Bộ luật Hình sự[1].

Tiếp đó là tại Bắc Ninh xảy ra vụ án giết người tại cửa hàng quần áo tại thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh ngày 17/10/2023. Nghi phạm là N.V.H cư trú tại phường Trung Thành, thành phố Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên, làm nghề lái xe taxi tại Bắc Ninh. Nạm nhân là chị N.T.P, sinh năm 1996, tại xã Phú Cường, huyện Đại Từ, tỉnh Bắc Ninh chủ cửa hàng bán quần áo. Cơ quan điều tra xác định do ghen tuông nên N.V.H đã đến cửa hàng quần áo của chị N.T.P gây sự và dùng giao đâm nhiều nhát vào ngực nạn nhân làm nạn nhân chết tại chỗ, sau đó nghi phạm cũng nhảy cầu Thanh Trì tự tử. Sáng 20/10/2023, Công an tỉnh Bắc Ninh thông tin, Cơ quan cảnh sát điều tra đã ra quyết định khởi tố vụ án giết người này[2].

Qua một số vụ án được nêu ở trên để thấy được những phức tạp của tình hình tội phạm, việc đấu tranh phòng, chống tội phạm không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan bảo vệ pháp luật mà là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, sự tham gia của toàn dân. Dưới góc độ tội phạm học, tội phạm là hiện tượng xã hội tiêu cực có tính lịch sử, có nguyên nhân điều kiện phát sinh. Pháp luật hình sự Việt Nam quy định tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật Hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm quyền con người, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa mà theo quy định của Bộ luật này phải bị xử lý hình sự. Những hành vi tuy có dấu hiệu của tội phạm nhưng tính chất nguy hiểm cho xã hội không đáng kể thì không phải là tội phạm và được xử lý bằng các biện pháp khác.

Mọi hành vi tội ác đều bị phát hiện, bị xã hội lên án và pháp luật nghiêm trị dù cho đối tượng có sử dụng phương thức thu đoạn tinh vi, xảo quyệt đến mức độ nào nhằm xóa dấu vết, đánh lạc hướng điều tra, nhưng vẫn không thể thoát được lưới pháp luật. Về mặt khoa học điều tra, tội phạm luôn thể hiện ra bên ngoài ở dạng hành động hoặc không hành động, để lại các dấu vết về vật chất và mối quan hệ xã hội mà đối tượng phạm tội không thể nào đủ khả năng để xóa bỏ, che dấu. Vì vậy, nếu muốn không bị phát hiện thì chỉ có cách là không thực hiện tội phạm. Ngoài bản án nghiêm khắc của pháp luật dành cho các đối tượng phạm tội, các đối tượng phạm tội còn phải chịu bản án lương tâm suốt đời và sự phán xét của dư luận xã hội. Thế nhưng có một thực trạng là tình trạng tội phạm trong thời gian qua vẫn diễn biến rất phức tạp, nhiều hành vi phạm tội đặc biệt nghiêm trọng như giết người, cướp tài sản… được phát hiện làm dư luận bàng hoàng và phẫn nộ bởi sự tàn độc, vô nhân tính của kẻ phạm tội. Tình trạng tội phạm diễn ra ở nhiều nơi, từ thành thị, nông thôn và các vùng miền khác nhau. Tình trạng trẻ hóa tội phạm trong độ tuổi vị thành niên có chiều hướng gia tăng và phức tạp.

Ở góc độ tâm lý học tội phạm, hiện tượng tội phạm gia tăng nhằm vào phụ nữ biểu hiện báo động của sự xuống cấp của đạo đức xã hội, sự lạnh lùng vô cảm, coi thường pháp luật, tính mạng, bất chấp hậu quả của đối tượng phạm tội, nhất là khách thể tội phạm có khả năng tự vệ yếu hơn. Pháp luật hình sự nước ta chỉ truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi thể hiện ở dạng hành động hoặc không hành động mà không quy định xử lý tội phạm ở mặt tư tưởng tức là suy nghĩ, âm mưu bên trong chưa thể hiện ra bên ngoài thế giới vật chất. Hành vi tội phạm là biểu hiện ra bên ngoài của chuỗi quá trình nhận thức lệch lạc được dồn nén, tích tụ và hình thành từ bên trong đối tượng phạm tội có mối quan hệ nhân quả, tác động chịu ảnh hưởng bởi môi trường gia đình, giáo dục, các mối quan hệ xã hội và tiếp thu, tác động bởi những cái xấu, dần dần hình thành nhận thức lệch lạc về ý thức pháp luật, giá trị đạo đức hay còn gọi là thế giới quan, nhân sinh quan của kẻ phạm tội khi có điều kiện thuận lợi thì sẽ bộc lộ ở hành vi phạm tội và không dễ nhận biết. Chỉ khi có điều kiện thích hợp mới tạo ra hành vi tội ác. Vì vậy, thực tế xuất hiện một số người thường ngày không có biểu hiện gì bất thường, thậm chí khoác trên mình vẻ bề ngoài hiền lành, nhút nhát, lịch lãm, sang trọng, trí thức, có địa vị xã hội, quan hệ rộng, con ngoan, trò giỏi, công dân gương mẫu. Thế nhưng, sau khi họ thực hiện hành vi phạm tội thì người thân trong gia đình, hàng xóm láng giềng nơi cư trú, cơ quan đơn vị nơi công tác mới bất ngờ không tin vào đó là sự thật.

Công tác phòng ngừa, phát hiện và đấu tranh tội phạm đặt lên lực lượng chấp pháp, thực thi pháp luật, nhưng cũng cần phải tìm hiểu và loại trừ các nguyên nhân sâu xa, điều kiện phạm tội, biện pháp phòng chống để không có những vụ án thương tâm, đau lòng. Giải pháp cần thiết là nghiên cứu các vấn đề tội phạm học ở góc độ xã hội học của tội phạm để loại bỏ những nguyên nhân hình thành tội phạm từ môi trường xã hội. Xây dựng lối sống lành mạnh, nhân ái, tích cực nêu gương người tốt, việc tốt, tấm gương sáng, việc làm hay, động viên khích lệ kịp thời các việc làm tốt, tinh thần tương thân, tương ái. Xây dựng đời sống văn hóa khu dân cư, tổ tự quản, tình làng nghĩa xóm, dân phố văn minh nhằm phát huy đạo lý văn hóa tốt đẹp của dân tộc về nhân đạo, nhân văn, sống hướng thiện cho mọi công dân; tăng cường giáo dục tư tưởng, ý thức công dân, ý thức pháp luật, tinh thần thượng tôn pháp luật, mọi người dân nâng cao trách nhiệm bản thân đối với người thân, gia đình và cộng đồng xã hội nơi cư trú và làm việc, rời xa lối sống cá nhân ích kỷ, lạnh lùng vô cảm, ngại đấu tranh trước cái ác, sẵn sàng làm việc thiện và bài cái ác trong xã hội, sẵn sàng tham gia phòng ngừa, chống tội phạm; tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện pháp luật hình sự, pháp luật liên quan kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý hành vi sai lệch dễ dẫn đến phát sinh tội phạm; tăng cường bảo vệ các đối tượng yếu thế trong xã hội bằng chính sách, pháp luật cụ thể và có hình thức xử lý nghiêm khắc hơn so với các đối tượng khác. Cần nghiên cứu xử lý tội phạm khi manh nha yếu tố hình thành, nhận diện, quy định các dấu hiệu truy cứu tội phạm về mặt tư tưởng dưới dạng âm mưu, ý đồ phạm tội mà không đợi đến lúc thể hiện ra bên ngoài thế giới vật chất ở dạng hành vi./.

Luật sư Nguyễn Văn Nguyên

Công ty Luật Hưng Nguyên, đoàn luật sư thành phố Hà Nội