Tòa nào có thẩm quyền giải quyết?

1. Nội dung tranh chấp

Ông Bùi Văn Bình và bà Nguyễn Thị Tư (chết ngày 22/9/1999) có một con chung là anh Bùi Nguyên Minh, sinh năm 1989. Tháng 09/2012, ông Bình chết do tai nạn giao thông, nhưng cơ quan bảo hiểm xã hội tỉnh K giải quyết cho anh Bùi Nguyên Minh nhận tiền tuất một lần mà không giải quyết tuất hàng tháng cho cháu Bùi Minh Nghĩa, sinh ngày 21/7/2011, là con ngoài giá thú của ông Bùi Văn Bình và bà Trịnh Thị Kim Thoa (bà Thao xuất trình Giấy khai sinh của cháu Bùi Minh Nghĩa do Ủy ban nhân dân phường P, thành phố N cấp). Bà Trịnh Thị Kim Thoa đã có đơn khiếu nại và được cơ quan Bảo hiểm xã hội tỉnh K giải quyết bằng Quyết định số 95/QĐ-BHXH ngày 09/4/2013 với nội dung: “Bảo hiểm Xã hội tỉnh K chưa giải quyết trợ cấp tuất hàng tháng phát sinh đối với trường hợp của cháu Bùi Minh Nghĩa (trừ trường hợp có ý kiến bằng văn bản của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền). Đây là quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu. Trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày nhận được quyết định này ma bà Trịnh Thị Kim Thoa không đồng ý thì có quyền khởi kiện tại Tòa án hoặc khiếu nại đến cơ quan quản lý Nhà nước về lao động cấp tỉnh”.

Không đồng ý với giải quyết của Bảo hiểm Xã hội tỉnh K, bà Thoa có đơn đến Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh K, nhưng Thanh tra Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh K không giải quyết mà trả lời bằng Phiếu hướng dẫn với nội đung: Đơn khiếu nại của bà Thoa không thuộc thẩm quyền giải quyết của Sở Lao động, Thương binh và Xã hội; đồng thời, hướng dẫn bà Thoa cần gửi đơn đến Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam hoặc Tòa án nhân dân tỉnh K để được giải quyết.

Theo hướng dẫn trên, bà Thoa  đơn đến Tổng giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam và được trả lời với nội dung: Nếu bà Thoa không đồng ý với việc giải quyết khiếu nại của Bảo hiểm xã hội tỉnh K thì có quyền tiếp tục gửi đơn khiếu nại đến Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh K hoặc khởi kiện tại Tòa án.

Ngày 03/8/2013, bà Thoa có đơn khởi kiện tại Tòa án yêu cầu Tòa án buộc cơ quan Bảo hiểm xã hội tỉnh K phải giải quyết chế độ trợ cấp hàng tháng cho cháu Bùi Minh Nghĩa theo quy định của pháp luật.

2. Các quan điểm chưa thống nhất về Tòa nào có thẩm quyền giải quyết

Sau khi xem xét đơn khởi kiện của người khởi kiện là bà Thoa, Tòa án nhân dân tỉnh K có các quan điểm khác nhau về thẩm quyền giải quyết vụ án.

Quan điểm thứ nhất: Hành vi không giải quyết chế độ bảo hiểm (tiền tuất) của Bảo hiểm xã hội tỉnh K là quyết định hành chính nên vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án bằng vụ án hành chính.

Quan điểm thứ hai: Bảo hiểm xã hội các cấp là các tổ chức sự nghiệp, không phải là cơ quan hành chính Nhà nước.Cho nên, hành vi không giải quyết chế độ bảo hiểm (tiền tuất) của Bảo hiểm xã hội tỉnh K không phải là hành vi hành chính. Do vậy, vụ việc không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án bằng vụ án hành chính. Tuy nhiên, theo quy định tại Điều 131 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2006, thì bà Thoa có quyền khởi kiện tại Tòa án hoặc khiếu nại đến Sở Lao động, Thương binh và Xã hội[1]. Thực tế, bà Thoa đã có đơn yêu cầu Sở Lao động, Thương binh và Xã hội giải quyết, nhưng Sở này không giải quyết. Do vậy, bà Thoa có quyền khởi kiện bằng vụ án hành chính đối với hành vi không giải quyết khiếu nại của Sở Lao động, Thương binh và Xã hội.

Quan điểm thứ ba: Yêu cầu khởi kiện của bà Thoa không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án bằng vụ án hành chính. Tuy nhiên, theo quy định tại Điều 131 Luật Bảo hiểm xã hội nếu không đồng ý với giải quyết khiếu nại của Bảo hiểm xã hội tỉnh K thì bà Thoa có quyền khởi kiện tại Tòa án hoặc khiếu nại đến Sở Lao động, Thương binh và Xã hội[2]. Thực tế, bà Thoa đã có đơn yêu cầu Sở Lao động, Thương binh và Xã hội giải quyết nhưng không được giải quyết. Do vậy, đơn khởi kiện tại Tòa của bà Thoa thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhưng phải được xem xét giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự.

3. Bình luận về vụ án

Căn cứ Điều 31 Bộ luật Tố tụng Dân sự sửa đổi, bổ sung năm 2011 và Điều 157 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Lao động năm 2012 thì tranh chấp lao động là những tranh chấp về quyền và lợi ích phát sinh trong quan hệ lao động giữa người lao động, tập thể lao động với người sử dụng lao động nên tranh chấp giữa bà Thoa với Bảo hiểm xã hội tỉnh K không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa Lao động.

Yêu cầu khởi kiện của bà Thoa sẽ được dựa trên căn cứ điểm a khoản 2 Điều 64[3], khoản 1, Điều 65[4] Luật Bảo hiểm xã hội năm 2006, đề nghị cơ quan Bảo hiểm xã hội giải quyết trợ cấp tuất hàng tháng đối với cháu Bùi Minh Nghĩa con ngoài giá thú của ông Bùi Văn Bình. Cơ quan Bảo hiểm xã hội Việt Nam là cơ quan thuộc Chính phủ, có chức năng thực hiện chính sách, chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và quản lý Quỹ bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật là cơ quan Nhà nước. Do đó, tranh chấp giữa bà Thoa với Bảo hiểm Xã hội tỉnh K là tranh chấp giữa một bên là công dân với một bên là cơ quan Nhà nước.

Căn cứ khoản 1 và 9 Điều 3 Luật tố tụng Hành chính năm 2010, thì nội dung quyết định hành chính của đơn vị sự nghiệp như Quyết định số 95/QĐ-BHXH ngày 09/4/2013 của Bảo hiểm xã hội tỉnh K là quyết định hành chính. Đồng thời, theo Điều 131 Luật Bảo hiểm xã hội thì việc không đồng ý với giải quyết khiếu nại của Bảo hiểm xã hội tỉnh K, nên bà Thoa có quyền khiếu nại đến Sở Lao động, Thương binh và Xã hội. Thực tế, bà Thoa đã có đơn yêu cầu Sở Lao động, Thương binh và Xã hội giải quyết nhưng không được giải quyết. Do đó, bà Thoa có quyền khởi kiện tại Tòa án đối với quyết định nêu trên của Bảo hiểm xã hội tỉnh K bằng vụ án hành chính.

ThS. Hà Thị Thúy Hà

Tòa Dân sự Tòa án nhân dân tối cao