Trang Chủ
1. Nhìn lại những dấu mốc quan trọng trong 45 năm hình thành và phát triển
Sau chiến thắng mùa Xuân năm 1975, đất nước ta hoàn toàn thống nhất, cả nước bước vào thời kỳ kiến thiết và xây dựng đất nước nhằm đưa nước ta tiến lên chủ nghĩa xã hội. Trong bộn bề công việc với vô vàn khó khăn khi ấy, Đảng và Nhà nước ta xác định nhiệm vụ hết sức cấp bách và quan trọng là hoàn thiện thể chế để phục vụ quản lý mọi mặt của đời sống, sớm đưa đất nước ổn định và phát triển. Muốn xây dựng hệ thống pháp luật đáp ứng đòi hỏi của tình hình mới thì công tác nghiên cứu khoa học pháp lý có vai trò rất quan quan trọng. Để đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học pháp lý, thì việc huy động sự tham gia các giới khoa học, các học giả và toàn thể nhân là hết sức cần thiết. Chính vì vậy, ngày 29/5/1975 - chỉ một tháng sau ngày giải phóng Miền Nam (30/4/1975), Phủ Thủ tướng đã ban hành Giấy phép số 1925/VP15 thành lập Tập san Pháp chế xã hội chủ nghĩa thuộc Ủy ban Pháp chế của Hội đồng Chính phủ. Trên cơ sở đó, ngày 20/12/1977, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp chế - Luật sư Trần Công Tường đã ký Quyết định số 106-20/UBPC thành lập Tập san Pháp chế xã hội chủ nghĩa trực thuộc Ủy ban và ngày này cũng được lấy làm ngày truyền thống của Tập san. Với sự nỗ lực, cố gắng của của đội ngũ cán bộ “non trẻ” khi ấy, số đầu tiên của Tập san đã được ra đời vào tháng 2 năm 1978, tức là chỉ hai tháng sau khi được chính thức thành lập. Từ đó, định kỳ các ấn phẩm của Tập san được đều đặn xuất bản.
Từ năm 1981, Tập san Pháp chế xã hội chủ nghĩa trở thành cơ quan ngôn luận đầu tiên của Ngành Tư pháp sau khi Bộ Tư pháp được thành lập lại. Với vai trò là cơ quan ngôn luận của Bộ Tư pháp, Tập san Pháp chế xã hội chủ nghĩa đã thực sự trở thành “cầu nối” giữa Ngành Tư pháp với các bộ, ngành và địa phương trong công tác trao đổi chính sách, xây dựng, hoàn thiện, tuyên truyền, phổ biến pháp luật…
Năm 1986, thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI, đất nước ta bước vào thời kỳ đổi mới nhằm đưa đất nước thoát khỏi khó khăn về nhiều mặt, vì vậy, công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật có sự thay đổi lớn về nhận thức, tư duy, do đó, có nhiều vấn đề mới đặt ra cần phải tiếp tục nghiên cứu; hoạt động báo chí, xuất bản cũng có những bước thay đổi căn bản. Trước tình hình mới, được sự đồng ý của Ban Tuyên huấn Trung ương (Công văn số 636/TH-TW ngày 30/10/1987) và Bộ Thông tin (Công văn số 573/BTT ngày 10/12/1987), Tập san Pháp chế xã hội chủ nghĩa được đổi tên thành Tạp chí Pháp chế xã hội chủ nghĩa. Đồng thời với đó là chuyển số lần xuất bản từ 03 tháng một kỳ sang xuất bản 02 tháng một kỳ và được phát hành rộng rãi trong phạm vi cả nước tới đông đảo đối tượng bạn đọc.
Sau gần 15 năm hoạt động, với vai trò, nhiệm vụ nghiên cứu lý luận khoa học pháp lý, tuyên truyền, phổ biến pháp luật, thông tin khoa học pháp lý, hướng dẫn thực tiễn công tác tư pháp… Tạp chí Pháp chế xã hội chủ nghĩa đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Trước đòi hỏi của thực tiễn là công tác xây dựng, hoàn thiện và thi hành pháp luật phải gắn chặt với phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, được sự đồng ý của Bộ Văn hóa - Thông tin - Thể thao và Du lịch, ngày 12/3/1992, Bộ trưởng Bộ Tư pháp - Phan Hiền đã ký Quyết định số 28/QĐ-TC đổi tên Tạp chí Pháp chế xã hội chủ nghĩa thành Tạp chí Dân chủ và Pháp luật. Tiếp đó, ngày 14/11/1992, Bộ trưởng Bộ Tư pháp ký Quyết định số 306/QĐ-TC tách Tạp chí Dân chủ và Pháp luật từ Viện Khoa học pháp lý thành đơn vị trực thuộc Bộ Tư pháp. Tạp chí xuất bản và phát hành mỗi tháng một kỳ, ngoài ra, còn xuất bản các số chuyên đề 32 trang, 100 trang cùng một số ấn phẩm đặc biệt khác. Các ấn phẩm của Tạp chí góp phần quan trọng giúp lãnh đạo Bộ Tư pháp trong việc định hướng, chỉ đạo, điều hành hoạt động quản lý nhà nước về công tác tư pháp trong phạm vi toàn quốc.
Trong quá trình hoạt động, Tạp chí luôn tìm tòi, sáng tạo và đổi mới trong tổ chức và hoạt động. Đến nay, về cơ bản, tổ chức bộ máy của Tạp chí đã tương đối ổn định; các ấn phẩm của Tạp chí được thực hiện đa dạng về hình thức bao gồm 64 trang, 90 trang, 100 trang và 200 trang; chất lượng các ấn phẩm ngày càng nâng lên và được độc giả đánh giá cao. Trước nhu cầu của độc giả và năng lực thực tế, Tạp chí đã có đề nghị và ngày 08/11/2022, Bộ Thông tin và Truyền thông đã chấp thuận cho phép Tạp chí được nâng số trang đối với số 32 trang thành 64 trang và số 64 trang thành 90 trang (Giấy phép số 533/GP-BTTTT). Cùng với đó, trong bối cảnh bùng nổ của công nghệ thông tin, công nghệ số và Cách mạng công nghiệp 4.0, các trang báo điện tử, tạp chí điện tử cũng phát triển nhanh chóng và đã thực sự trở thành một trong những kênh báo chí được nhiều bạn đọc quan tâm. Nắm bắt xu thế chung đó, ngày 11/4/2014, Tạp chí đã ra mắt Trang thông tin điện tử của Tạp chí (Giấy phép số 11/GP-TTĐT của Bộ Thông tin và Truyền thông). Tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa ứng dụng công nghệ tin vào hoạt động chuyên môn, nâng cao thêm một bước chất lượng hoạt động của Trang thông tin điện tử, Tạp chí đã trình và được Bộ trưởng Bộ Tư pháp phê duyệt Đề án xây dựng Tạp chí Dân chủ và Pháp luật điện tử. Trên cơ sở Đề án này, ngày 08/11/2022, Bộ Thông tin và Truyền thông đã cấp Giấy phép số 533/GP-BTTTT, Tạp chí điện tử của Tạp chí Dân chủ và Pháp luật chính thức đi vào vận hành.
2. Dấu ấn 45 năm với sự nghiệp phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa và xây dựng Nhà nước pháp quyền
Tạp chí Dân chủ và Pháp luật là cơ quan ngôn luận của Bộ Tư pháp, thực hiện chức năng thông tin, tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, phục vụ yêu cầu quản lý nhà nước, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước bằng pháp luật, tăng cường pháp chế, phát huy dân chủ, thực hiện công bằng xã hội, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Với chức năng, nhiệm vụ như trên, trong 45 năm qua, hoạt động của Tạp chí đã góp phần quan trọng với sự nghiệp phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa và xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam, điều đó thể hiện trên một số mặt cơ bản sau:
Thứ nhất, đăng tải nhiều bài viết, kết quả nghiên cứu khoa học với hàm lượng khoa học cao nhằm làm rõ và thông tin những nội dung lý luận mới về mô hình Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa phù hợp với thực tiễn Việt Nam.
Xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhiệm vụ trọng tâm, quan trọng của cả hệ thống chính trị, trong đó, một trong những nhiệm vụ then chốt là công tác nghiên cứu lý luận về Nhà nước pháp quyền nói chung và Nhà nước pháp quyền với những đặc trưng riêng có ở nước ta. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII đã xác định nguyên nhân chính trong hạn chế, khuyết điểm trong xây dựng Nhà nước pháp quyền là: “Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là vấn đề mới đối với nước ta. Sự phân định giữa vai trò lãnh đạo của Đảng và vai trò quản lý, điều hành của Nhà nước còn có những nội dung chưa rõ; phương thức và cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước ở các cấp còn nhiều điểm chưa được chế định rõ và phù hợp với nguyên tắc của Nhà nước pháp quyền”[1].
Đại hội XIII tiếp tục đánh giá: “Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa có mặt chưa đáp ứng tốt yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và quản lý đất nước trong tình hình mới. Vấn đề đổi mới đồng bộ, phù hợp giữa kinh tế với chính trị, văn hóa, xã hội, giữa đổi mới kinh tế với đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước có một số mặt còn lúng túng. Cơ chế kiểm soát quyền lực chưa hoàn thiện, vai trò giám sát của nhân dân chưa được phát huy mạnh mẽ”[2].
Đồng hành cùng với sự nghiệp xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, Tạp chí đã đẩy mạnh hoạt động thông tin khoa học về tổng kết thực tiễn, rút ra những bài học kinh nghiệm về Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ; Tạp chí cũng đã đăng tải nhiều bài viết khoa học, nghiên cứu lý luận mới, phản biện chính sách trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Nhiều bài viết có những luận cứ khoa học chuyên sâu về tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng; tăng cường kiểm soát quyền lực; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Đồng thời, để khoa học đến gần hơn với thực tiễn và mang “hơi thở” của cuộc sống, Tạp chí từng bước định hướng các bài viết hướng đến các đối tượng là người dân và doanh nghiệp để làm rõ hơn nhu cầu, mong muốn của họ đối với yêu cầu của một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa cả ở hiện tại và tương lai tại Việt Nam. Từ đó, cung cấp cơ sở thực tiễn cho các cơ quan nhà nước trong việc hoạch định chính sách, hoàn thiện và tổ chức thi hành pháp luật.
Cán bộ, phóng viên, biên tập viên và người lao động của Tạp chí trong những năm qua cũng đã tích cực, trách nhiệm trong việc tham gia công tác nghiên cứu khoa học của Bộ, Ngành. Nhiều công trình khoa học cấp nhà nước, cấp Bộ do Tạp chí chủ trì, tham gia hoặc cử cán bộ tham gia trong thời gian qua như: Đề tài khoa học cấp Bộ “Những vấn đề lý luận và thực tiễn của việc xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa giai đoạn 2010 - 2020”; Đề tài khoa học cấp Bộ “Quan hệ giữa Nhà nước pháp quyền với kinh tế thị trường và xã hội dân sự”; “Tổng kết 30 năm xây dựng Nhà nước pháp quyền và đổi mới hệ thống chính trị ở Việt Nam”... Kết quả nghiên cứu đã góp phần hoàn thiện quan điểm, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong vấn đề xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Ngoài ra, Tạp chí cũng đã chủ động phối hợp với các cơ quan, đơn vị, các nhà khoa học xây dựng và xuất bản nhiều ấn phẩm chuyên sâu, chuyên đề về những chủ trương, định hướng, nhiệm vụ, giải pháp... của Đảng về xây Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, điển hình như: “Các cơ quan Tư pháp trong Nhà nước pháp quyền” (Số chuyên đề 200 trang năm 2021); “Tiếp cận pháp luật” (Số chuyên đề 100 trang năm 2015); “Triển khai thi hành Hiến pháp năm 2013” (Số chuyên đề 200 trang năm 2014)... Những ấn phẩm này được phát hành rộng rãi trong cả nước đã góp phần quan trọng trong việc tuyên truyền, phổ biến, qua đó định hướng nhận thức về quan điểm của Đảng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền, từ đó tạo nên hành động thống nhất trong cán bộ và Nhân dân.
Thứ hai, nghiên cứu lý luận góp phần hoàn thiện thể chế của Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Trong xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền, thì việc hoàn thiện hệ thống pháp luật là đòi hỏi khách quan, yêu cầu bắt buộc. Thời gian qua, Đảng, Nhà nước đã có nhiều giải pháp nhằm từng bước hoàn thiện thể chế để tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước đáp ứng yêu cầu của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập quốc tế và dân chủ xã hội chủ nghĩa yêu cầu ngày càng cao hơn. Trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ của mình, các ấn phẩm của Tạp chí thời gian qua luôn thể hiện đầy đủ, chính xác những quan điểm, đề xuất, kiến nghị của Bộ, Ngành Tư pháp về xây dựng, hoàn thiện và tổ chức thi hành pháp luật. Các ấn phẩm của Tạp chí đã đi sâu vào nhiều vấn đề pháp lý quan trọng, cốt lõi và mang tính thời sự trong từng thời điểm, giai đoạn cụ thể của quá xây dựng, tổ chức thi hành pháp luật, nhất là giai đoạn gần đây như: Sửa đổi và thi hành Hiến pháp năm 2013; Sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Luật Thi hành án dân sự, Luật Xử lý vi phạm hành chính, Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, Luật Tiếp cận thông tin, Luật Đất đai...
Nội dung các ấn phẩm liên quan đến những vấn đề trên thể hiện rõ nét các quan điểm, giải pháp, đề xuất, kiến nghị mang tính khoa học và thực tiễn cao được nhiều đại biểu Quốc hội, nhà làm chính sách, cơ quan soạn thảo đưa ra làm dẫn chứng trong quá trình thảo luận, xây dựng văn bản quy phạm pháp luật. Đồng thời, thông qua các ấn phẩm này đã góp phần quan trọng vào việc truyền thông chính sách, tạo sự đồng thuận trong Nhân dân, góp phần nhanh chóng đưa pháp luật vào cuộc sống.
Thứ ba, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trên cả hai lĩnh vực: Xây dựng pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật.
Thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích, chức năng, nhiệm vụ của mình, với tư cách là cơ quan ngôn luận của Bộ Tư pháp, ngay từ những ngày đầu thành lập, Tạp chí luôn bám sát để tuyên truyền những chủ chương, chính sách của Đảng, Nhà nước trong công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật, nhất là những giai đoạn có tính chất bước ngoặt như trước, trong và sau Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng đề ra chủ trương đổi mới toàn diện đất nước hay sau các kỳ Đại hội XII, XIII của Đảng... có rất nhiều chủ trương, chính sách cần được hiện thực hóa trong các văn bản quy phạm pháp luật. Các ấn phẩm của Tạp chí đã góp phần quan trọng vào việc nghiên cứu, tuyên truyền về khoa học pháp lý, thông tin hoạt động lập pháp tới cán bộ và Nhân dân, qua đó tăng cường pháp chế trong công tác xây dựng pháp luật.
Không chỉ dừng lại ở việc tuyên truyền các chủ trương, chính sách mới trước khi được ban hành mà ngay sau khi các chính sách đó được thể chế hóa trong các văn bản quy phạm pháp luật, Tạp chí đều có nhiều ấn phẩm tạp chí in, bài viết trên ấn phẩm điện tử nhằm tuyên truyền, hướng dẫn nghiệp vụ để các chính sách, quy định mới nhanh chóng đi vào thực tiễn, phục vụ kịp thời công tác chỉ đạo, điều hành của các cơ quan nhà nước nói chung, Bộ, Ngành Tư pháp nói riêng. Các ấn phẩm nghiên cứu, trao đổi về các vấn đề, lĩnh vực pháp luật và tư pháp như: Cải cách hành chính, kiểm tra văn bản, thi hành án, xử lý vi phạm hành chính, các vấn đề liên quan đến xã hội hóa các dịch vụ công, hành chính tư pháp... đã góp phần quan trọng trong việc tổ chức triển khai các văn bản pháp luật ngay sau khi được ban hành.
Thứ tư, thường xuyên thông tin toàn diện về dân chủ xã hội chủ nghĩa; kiến nghị các giải pháp bảo vệ quyền con người, quyền cơ bản của công dân.
Như tên gọi của mình: “Dân chủ và Pháp luật”, việc đẩy mạnh dân chủ luôn là nhiệm vụ mà Tạp chí đã phấn đấu trong suốt quá trình hình thành và phát triển 45 năm qua, cũng là mục tiêu mà Tạp chí hướng tới trong thời gian tới. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Pháp luật của ta là pháp luật thực sự dân chủ, vì nó bảo vệ quyền tự do, dân chủ rộng rãi cho Nhân dân lao động. Nhân dân ta nay có tự do, tự do trong kỷ luật. Mỗi người có tự do của mình, nhưng phải tôn trọng tự do của người khác...”[3]. Quán triệt tinh thần đó, với tư cách là cơ quan ngôn luận, một Tạp chí đầu ngành trong lĩnh vực tư pháp và pháp luật, ngay từ những ngày đầu mới thành lập đến nay, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật thường xuyên đăng tải nhiều bài viết khoa học về dân chủ xã hội chủ nghĩa, về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Các bài viết đã góp phần nhận diện rõ nét hơn những đặc thù và ưu việt của dân chủ xã hội chủ nghĩa ở nước ta, đồng thời xác định rõ những định hướng cơ bản của Đảng và Nhà nước ta trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đó là xây dựng chế độ xã hội dân chủ xã hội chủ nghĩa, quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân, bảo đảm quyền tự do dân chủ của công dân với phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát và dân thụ hưởng”. Đây cũng sẽ là nhiệm vụ trọng tâm mà các ấn phẩm của Tạp chí hướng tới trong thời gian tới. Theo đó, Tạp chí sẽ tiếp tục đẩy mạnh thông tin khoa học pháp lý về các vấn đề dân chủ, quyền con người, quyền công dân; đẩy mạnh tuyên truyền để Nhân dân và bạn bè quốc tế hiểu được bản chất của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, nâng cao ý thức thượng tôn pháp luật làm cơ sở để nâng cao tư tưởng dân chủ, thực hành quyền lực nhân dân thông qua hoạt động của các cơ quan đại diện do Nhân dân bầu ra bằng các phương thức dân chủ.
Thứ năm, tích cực phản biện chính sách, thông tin pháp luật trong các lĩnh vực công tác trọng tâm của Ngành liên quan đến đời sống của người dân, hoạt động của doanh nghiệp.
Ngay từ những ngày đầu thành lập, Tạp chí luôn giữ vững tôn chỉ, mục đích, định hướng chính trị - pháp lý, bám sát thực tiễn pháp luật của đất nước. Đến nay, Tạp chí luôn sát cánh cùng với Bộ, Ngành Tư pháp trong việc thực hiện các nhiệm vụ được giao mà trọng tâm là công tác xây dựng pháp luật. Việc tổng kết, đề xuất sửa đổi, ban hành Hiến pháp, các bộ luật, luật quan trọng như Bộ luật Hình sự, Bộ luật Lao động, Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật Tiếp cận thông tin... đều được Tạp chí đặc biệt chú trọng xuất bản các ấn phẩm, đăng tải bài viết có liên quan. Thông qua các ấn phẩm đã xuất bản, Tạp chí đã tranh thủ được ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, người làm công tác thực tiễn và toàn thể Nhân dân trong thảo luận, phản biện chính sách vào quá trình xây dựng pháp luật. Chính điều này đã huy động được sức mạnh của toàn dân tham gia vào quá trình “hoạch định” chính sách, từ đó tạo sự đồng thuận khi các chính sách mới được ban hành, góp phần thúc đẩy các chính sách đó nhanh chóng đi vào thực tiễn.
Cũng trong 45 năm qua, Tạp chí đã thực hiện nhiều ấn phẩm trao đổi, thông tin pháp luật về cải cách tư pháp, cải cách hành chính, khiếu nại tố cáo, dân chủ cơ sở, hành chính - tư pháp... Đây là những lĩnh vực trọng tâm của Ngành liên quan mật thiết đến đời sống của người dân và doanh nghiệp. Điều này đã góp phần quan trọng trong triển khai thi hành pháp luật trong Ngành Tư pháp thời gian qua. Bên cạnh đó, việc vận hành hiệu quả Trang thông tin điện tử độc lập và Tạp chí điện tử mới đi vào hoạt động đã tích cực đăng tải những bài viết trên rất nhiều lĩnh vực khoa học và thực tiễn đời sống pháp luật và tư pháp, chất lượng các bài viết ngày càng được nâng lên, tạo diễn đàn nghiên cứu khoa học sâu rộng, có tính lan tỏa và tương tác cao, nhất là trong kỷ nguyên công nghệ 4.0. Điều này giúp không chỉ cho độc giả trong nước mà cả ở nước ngoài có được những thông tin khoa học pháp lý chính thống, qua đó tiếp cận được những chủ trương, chính sách mới của Đảng và Nhà nước ta.
Thời gian tới, Tạp chí sẽ tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, xây dựng và hoàn thiện Tạp chí điện tử trên tinh thần cải cách hành chính và định hướng quy hoạch báo chí của Nhà nước. Theo đó, sẽ tập trung thông tin nhiều, đa dạng hơn nữa về quá trình dự thảo, xây dựng, ban hành và triển khai thực hiện các Nghị quyết của Đảng, văn bản pháp luật của Nhà nước; phát hiện và đề xuất các giải pháp khoa học để khắc phục những khó khăn, vướng mắc từ thực tiễn triển khai các văn bản của Đảng và Nhà nước có liên quan trực tiếp tới người dân và doanh nghiệp.
3. Đôi điều cảm nhận
Nhìn lại chặng đường 45 năm hình thành và phát triển, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật luôn xứng đáng với vị thế hàng đầu trong công tác thông tin lý luận khoa học của Ngành Tư pháp; là cơ quan ngôn luận của Bộ Tư pháp về thông tin khoa học pháp lý và tư pháp, góp phần quan trọng trong việc phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa và xây dựng Nhà nước pháp quyền ở nước ta; thông tin đăng tải trên các ấn phẩm của Tạp chí mang tính phản biện, tính khoa học cao đã làm đậm nét hơn cả về lý luận và thực tiễn quá trình hoàn thiện thể chế về Nhà nước pháp quyền và dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Có thể khẳng định, trong hành trình 45 năm qua, Tạp chí Dân đã hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị và chuyên môn được giao theo đúng chức năng, nhiệm vụ và tôn chỉ mục đích. Tạp chí đã có những đóng góp quan trọng và thiết thực vào sự nghiệp xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật của Ngành Tư pháp nói riêng, sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, Nhà nước pháp quyền, phát huy dân chủ và bảo vệ Tổ quốc nói chung. Với những thành tích đạt được, Tạp chí đã nhiều lần được trao tặng các hình thức khen thưởng cao của Bộ, Ngành Tư pháp và của Đảng, Nhà nước. Đặc biệt, Tạp chí đã hai lần được Chủ tịch nước tặng Huân chương Lao động hạng Ba, trong đó, Huân chương Lao động hạng Ba được trao tặng trong năm 2022 là mốc son toàn diện nhân dịp kỷ niệm 45 năm thành lập.
Với truyền thống 45 năm xây dựng và phát triển, để xứng đáng với niềm tin của Đảng, Nhà nước, Nhân dân và của Bộ, Ngành, để hướng tới những giai đoạn phát triển mang tính đột phá mới, Tạp chí sẽ nỗ lực phấn đấu nhiều hơn nữa để xây dựng và đưa Tạp chí trở thành tạp chí hàng đầu trong lĩnh vực khoa học pháp lý và tư pháp; thực hiện tốt vai trò là cơ quan thông tin khoa học pháp lý, cơ quan ngôn luận của Bộ, Ngành Tư pháp; xứng đáng là địa chỉ tin cậy để các học giả, nhà khoa học, những người làm thực tiễn lựa chọn để công bố các ý tưởng khoa học mới, là nơi gặp gỡ, trao đổi của các nhà khoa học, người làm thực tiễn. Xác định mục tiêu lâu dài, xuyên xuốt đó là: Mọi hoạt động đều hướng đến việc phát huy dân chủ xã hội chỉ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân; xứng đáng với tên gọi “Dân chủ và Pháp luật” mà lớp lớp các thế hệ cán bộ của Tạp chí đã dày công xây dựng và vun đắp.
[1]. Đảng cộng sản Việt Nam (2016), Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII.
[2]. Đảng cộng sản Việt Nam (2021), Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII.
[3]. Phát biểu của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Hội nghị học tập của cán bộ Ngành Tư pháp năm 1950.
Sau chiến thắng mùa Xuân năm 1975, đất nước ta hoàn toàn thống nhất, cả nước bước vào thời kỳ kiến thiết và xây dựng đất nước nhằm đưa nước ta tiến lên chủ nghĩa xã hội. Trong bộn bề công việc với vô vàn khó khăn khi ấy, Đảng và Nhà nước ta xác định nhiệm vụ hết sức cấp bách và quan trọng là hoàn thiện thể chế để phục vụ quản lý mọi mặt của đời sống, sớm đưa đất nước ổn định và phát triển. Muốn xây dựng hệ thống pháp luật đáp ứng đòi hỏi của tình hình mới thì công tác nghiên cứu khoa học pháp lý có vai trò rất quan quan trọng. Để đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học pháp lý, thì việc huy động sự tham gia các giới khoa học, các học giả và toàn thể nhân là hết sức cần thiết. Chính vì vậy, ngày 29/5/1975 - chỉ một tháng sau ngày giải phóng Miền Nam (30/4/1975), Phủ Thủ tướng đã ban hành Giấy phép số 1925/VP15 thành lập Tập san Pháp chế xã hội chủ nghĩa thuộc Ủy ban Pháp chế của Hội đồng Chính phủ. Trên cơ sở đó, ngày 20/12/1977, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp chế - Luật sư Trần Công Tường đã ký Quyết định số 106-20/UBPC thành lập Tập san Pháp chế xã hội chủ nghĩa trực thuộc Ủy ban và ngày này cũng được lấy làm ngày truyền thống của Tập san. Với sự nỗ lực, cố gắng của của đội ngũ cán bộ “non trẻ” khi ấy, số đầu tiên của Tập san đã được ra đời vào tháng 2 năm 1978, tức là chỉ hai tháng sau khi được chính thức thành lập. Từ đó, định kỳ các ấn phẩm của Tập san được đều đặn xuất bản.
Từ năm 1981, Tập san Pháp chế xã hội chủ nghĩa trở thành cơ quan ngôn luận đầu tiên của Ngành Tư pháp sau khi Bộ Tư pháp được thành lập lại. Với vai trò là cơ quan ngôn luận của Bộ Tư pháp, Tập san Pháp chế xã hội chủ nghĩa đã thực sự trở thành “cầu nối” giữa Ngành Tư pháp với các bộ, ngành và địa phương trong công tác trao đổi chính sách, xây dựng, hoàn thiện, tuyên truyền, phổ biến pháp luật…
Năm 1986, thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI, đất nước ta bước vào thời kỳ đổi mới nhằm đưa đất nước thoát khỏi khó khăn về nhiều mặt, vì vậy, công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật có sự thay đổi lớn về nhận thức, tư duy, do đó, có nhiều vấn đề mới đặt ra cần phải tiếp tục nghiên cứu; hoạt động báo chí, xuất bản cũng có những bước thay đổi căn bản. Trước tình hình mới, được sự đồng ý của Ban Tuyên huấn Trung ương (Công văn số 636/TH-TW ngày 30/10/1987) và Bộ Thông tin (Công văn số 573/BTT ngày 10/12/1987), Tập san Pháp chế xã hội chủ nghĩa được đổi tên thành Tạp chí Pháp chế xã hội chủ nghĩa. Đồng thời với đó là chuyển số lần xuất bản từ 03 tháng một kỳ sang xuất bản 02 tháng một kỳ và được phát hành rộng rãi trong phạm vi cả nước tới đông đảo đối tượng bạn đọc.
Sau gần 15 năm hoạt động, với vai trò, nhiệm vụ nghiên cứu lý luận khoa học pháp lý, tuyên truyền, phổ biến pháp luật, thông tin khoa học pháp lý, hướng dẫn thực tiễn công tác tư pháp… Tạp chí Pháp chế xã hội chủ nghĩa đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Trước đòi hỏi của thực tiễn là công tác xây dựng, hoàn thiện và thi hành pháp luật phải gắn chặt với phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, được sự đồng ý của Bộ Văn hóa - Thông tin - Thể thao và Du lịch, ngày 12/3/1992, Bộ trưởng Bộ Tư pháp - Phan Hiền đã ký Quyết định số 28/QĐ-TC đổi tên Tạp chí Pháp chế xã hội chủ nghĩa thành Tạp chí Dân chủ và Pháp luật. Tiếp đó, ngày 14/11/1992, Bộ trưởng Bộ Tư pháp ký Quyết định số 306/QĐ-TC tách Tạp chí Dân chủ và Pháp luật từ Viện Khoa học pháp lý thành đơn vị trực thuộc Bộ Tư pháp. Tạp chí xuất bản và phát hành mỗi tháng một kỳ, ngoài ra, còn xuất bản các số chuyên đề 32 trang, 100 trang cùng một số ấn phẩm đặc biệt khác. Các ấn phẩm của Tạp chí góp phần quan trọng giúp lãnh đạo Bộ Tư pháp trong việc định hướng, chỉ đạo, điều hành hoạt động quản lý nhà nước về công tác tư pháp trong phạm vi toàn quốc.
Trong quá trình hoạt động, Tạp chí luôn tìm tòi, sáng tạo và đổi mới trong tổ chức và hoạt động. Đến nay, về cơ bản, tổ chức bộ máy của Tạp chí đã tương đối ổn định; các ấn phẩm của Tạp chí được thực hiện đa dạng về hình thức bao gồm 64 trang, 90 trang, 100 trang và 200 trang; chất lượng các ấn phẩm ngày càng nâng lên và được độc giả đánh giá cao. Trước nhu cầu của độc giả và năng lực thực tế, Tạp chí đã có đề nghị và ngày 08/11/2022, Bộ Thông tin và Truyền thông đã chấp thuận cho phép Tạp chí được nâng số trang đối với số 32 trang thành 64 trang và số 64 trang thành 90 trang (Giấy phép số 533/GP-BTTTT). Cùng với đó, trong bối cảnh bùng nổ của công nghệ thông tin, công nghệ số và Cách mạng công nghiệp 4.0, các trang báo điện tử, tạp chí điện tử cũng phát triển nhanh chóng và đã thực sự trở thành một trong những kênh báo chí được nhiều bạn đọc quan tâm. Nắm bắt xu thế chung đó, ngày 11/4/2014, Tạp chí đã ra mắt Trang thông tin điện tử của Tạp chí (Giấy phép số 11/GP-TTĐT của Bộ Thông tin và Truyền thông). Tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa ứng dụng công nghệ tin vào hoạt động chuyên môn, nâng cao thêm một bước chất lượng hoạt động của Trang thông tin điện tử, Tạp chí đã trình và được Bộ trưởng Bộ Tư pháp phê duyệt Đề án xây dựng Tạp chí Dân chủ và Pháp luật điện tử. Trên cơ sở Đề án này, ngày 08/11/2022, Bộ Thông tin và Truyền thông đã cấp Giấy phép số 533/GP-BTTTT, Tạp chí điện tử của Tạp chí Dân chủ và Pháp luật chính thức đi vào vận hành.
2. Dấu ấn 45 năm với sự nghiệp phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa và xây dựng Nhà nước pháp quyền
Tạp chí Dân chủ và Pháp luật là cơ quan ngôn luận của Bộ Tư pháp, thực hiện chức năng thông tin, tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, phục vụ yêu cầu quản lý nhà nước, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước bằng pháp luật, tăng cường pháp chế, phát huy dân chủ, thực hiện công bằng xã hội, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Với chức năng, nhiệm vụ như trên, trong 45 năm qua, hoạt động của Tạp chí đã góp phần quan trọng với sự nghiệp phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa và xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam, điều đó thể hiện trên một số mặt cơ bản sau:
Thứ nhất, đăng tải nhiều bài viết, kết quả nghiên cứu khoa học với hàm lượng khoa học cao nhằm làm rõ và thông tin những nội dung lý luận mới về mô hình Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa phù hợp với thực tiễn Việt Nam.
Xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhiệm vụ trọng tâm, quan trọng của cả hệ thống chính trị, trong đó, một trong những nhiệm vụ then chốt là công tác nghiên cứu lý luận về Nhà nước pháp quyền nói chung và Nhà nước pháp quyền với những đặc trưng riêng có ở nước ta. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII đã xác định nguyên nhân chính trong hạn chế, khuyết điểm trong xây dựng Nhà nước pháp quyền là: “Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là vấn đề mới đối với nước ta. Sự phân định giữa vai trò lãnh đạo của Đảng và vai trò quản lý, điều hành của Nhà nước còn có những nội dung chưa rõ; phương thức và cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước ở các cấp còn nhiều điểm chưa được chế định rõ và phù hợp với nguyên tắc của Nhà nước pháp quyền”[1].
Đại hội XIII tiếp tục đánh giá: “Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa có mặt chưa đáp ứng tốt yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và quản lý đất nước trong tình hình mới. Vấn đề đổi mới đồng bộ, phù hợp giữa kinh tế với chính trị, văn hóa, xã hội, giữa đổi mới kinh tế với đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước có một số mặt còn lúng túng. Cơ chế kiểm soát quyền lực chưa hoàn thiện, vai trò giám sát của nhân dân chưa được phát huy mạnh mẽ”[2].
Đồng hành cùng với sự nghiệp xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, Tạp chí đã đẩy mạnh hoạt động thông tin khoa học về tổng kết thực tiễn, rút ra những bài học kinh nghiệm về Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ; Tạp chí cũng đã đăng tải nhiều bài viết khoa học, nghiên cứu lý luận mới, phản biện chính sách trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Nhiều bài viết có những luận cứ khoa học chuyên sâu về tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng; tăng cường kiểm soát quyền lực; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Đồng thời, để khoa học đến gần hơn với thực tiễn và mang “hơi thở” của cuộc sống, Tạp chí từng bước định hướng các bài viết hướng đến các đối tượng là người dân và doanh nghiệp để làm rõ hơn nhu cầu, mong muốn của họ đối với yêu cầu của một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa cả ở hiện tại và tương lai tại Việt Nam. Từ đó, cung cấp cơ sở thực tiễn cho các cơ quan nhà nước trong việc hoạch định chính sách, hoàn thiện và tổ chức thi hành pháp luật.
Cán bộ, phóng viên, biên tập viên và người lao động của Tạp chí trong những năm qua cũng đã tích cực, trách nhiệm trong việc tham gia công tác nghiên cứu khoa học của Bộ, Ngành. Nhiều công trình khoa học cấp nhà nước, cấp Bộ do Tạp chí chủ trì, tham gia hoặc cử cán bộ tham gia trong thời gian qua như: Đề tài khoa học cấp Bộ “Những vấn đề lý luận và thực tiễn của việc xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa giai đoạn 2010 - 2020”; Đề tài khoa học cấp Bộ “Quan hệ giữa Nhà nước pháp quyền với kinh tế thị trường và xã hội dân sự”; “Tổng kết 30 năm xây dựng Nhà nước pháp quyền và đổi mới hệ thống chính trị ở Việt Nam”... Kết quả nghiên cứu đã góp phần hoàn thiện quan điểm, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong vấn đề xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Ngoài ra, Tạp chí cũng đã chủ động phối hợp với các cơ quan, đơn vị, các nhà khoa học xây dựng và xuất bản nhiều ấn phẩm chuyên sâu, chuyên đề về những chủ trương, định hướng, nhiệm vụ, giải pháp... của Đảng về xây Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, điển hình như: “Các cơ quan Tư pháp trong Nhà nước pháp quyền” (Số chuyên đề 200 trang năm 2021); “Tiếp cận pháp luật” (Số chuyên đề 100 trang năm 2015); “Triển khai thi hành Hiến pháp năm 2013” (Số chuyên đề 200 trang năm 2014)... Những ấn phẩm này được phát hành rộng rãi trong cả nước đã góp phần quan trọng trong việc tuyên truyền, phổ biến, qua đó định hướng nhận thức về quan điểm của Đảng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền, từ đó tạo nên hành động thống nhất trong cán bộ và Nhân dân.
Thứ hai, nghiên cứu lý luận góp phần hoàn thiện thể chế của Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Trong xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền, thì việc hoàn thiện hệ thống pháp luật là đòi hỏi khách quan, yêu cầu bắt buộc. Thời gian qua, Đảng, Nhà nước đã có nhiều giải pháp nhằm từng bước hoàn thiện thể chế để tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước đáp ứng yêu cầu của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập quốc tế và dân chủ xã hội chủ nghĩa yêu cầu ngày càng cao hơn. Trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ của mình, các ấn phẩm của Tạp chí thời gian qua luôn thể hiện đầy đủ, chính xác những quan điểm, đề xuất, kiến nghị của Bộ, Ngành Tư pháp về xây dựng, hoàn thiện và tổ chức thi hành pháp luật. Các ấn phẩm của Tạp chí đã đi sâu vào nhiều vấn đề pháp lý quan trọng, cốt lõi và mang tính thời sự trong từng thời điểm, giai đoạn cụ thể của quá xây dựng, tổ chức thi hành pháp luật, nhất là giai đoạn gần đây như: Sửa đổi và thi hành Hiến pháp năm 2013; Sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Luật Thi hành án dân sự, Luật Xử lý vi phạm hành chính, Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, Luật Tiếp cận thông tin, Luật Đất đai...
Nội dung các ấn phẩm liên quan đến những vấn đề trên thể hiện rõ nét các quan điểm, giải pháp, đề xuất, kiến nghị mang tính khoa học và thực tiễn cao được nhiều đại biểu Quốc hội, nhà làm chính sách, cơ quan soạn thảo đưa ra làm dẫn chứng trong quá trình thảo luận, xây dựng văn bản quy phạm pháp luật. Đồng thời, thông qua các ấn phẩm này đã góp phần quan trọng vào việc truyền thông chính sách, tạo sự đồng thuận trong Nhân dân, góp phần nhanh chóng đưa pháp luật vào cuộc sống.
Thứ ba, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trên cả hai lĩnh vực: Xây dựng pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật.
Thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích, chức năng, nhiệm vụ của mình, với tư cách là cơ quan ngôn luận của Bộ Tư pháp, ngay từ những ngày đầu thành lập, Tạp chí luôn bám sát để tuyên truyền những chủ chương, chính sách của Đảng, Nhà nước trong công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật, nhất là những giai đoạn có tính chất bước ngoặt như trước, trong và sau Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng đề ra chủ trương đổi mới toàn diện đất nước hay sau các kỳ Đại hội XII, XIII của Đảng... có rất nhiều chủ trương, chính sách cần được hiện thực hóa trong các văn bản quy phạm pháp luật. Các ấn phẩm của Tạp chí đã góp phần quan trọng vào việc nghiên cứu, tuyên truyền về khoa học pháp lý, thông tin hoạt động lập pháp tới cán bộ và Nhân dân, qua đó tăng cường pháp chế trong công tác xây dựng pháp luật.
Không chỉ dừng lại ở việc tuyên truyền các chủ trương, chính sách mới trước khi được ban hành mà ngay sau khi các chính sách đó được thể chế hóa trong các văn bản quy phạm pháp luật, Tạp chí đều có nhiều ấn phẩm tạp chí in, bài viết trên ấn phẩm điện tử nhằm tuyên truyền, hướng dẫn nghiệp vụ để các chính sách, quy định mới nhanh chóng đi vào thực tiễn, phục vụ kịp thời công tác chỉ đạo, điều hành của các cơ quan nhà nước nói chung, Bộ, Ngành Tư pháp nói riêng. Các ấn phẩm nghiên cứu, trao đổi về các vấn đề, lĩnh vực pháp luật và tư pháp như: Cải cách hành chính, kiểm tra văn bản, thi hành án, xử lý vi phạm hành chính, các vấn đề liên quan đến xã hội hóa các dịch vụ công, hành chính tư pháp... đã góp phần quan trọng trong việc tổ chức triển khai các văn bản pháp luật ngay sau khi được ban hành.
Thứ tư, thường xuyên thông tin toàn diện về dân chủ xã hội chủ nghĩa; kiến nghị các giải pháp bảo vệ quyền con người, quyền cơ bản của công dân.
Như tên gọi của mình: “Dân chủ và Pháp luật”, việc đẩy mạnh dân chủ luôn là nhiệm vụ mà Tạp chí đã phấn đấu trong suốt quá trình hình thành và phát triển 45 năm qua, cũng là mục tiêu mà Tạp chí hướng tới trong thời gian tới. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Pháp luật của ta là pháp luật thực sự dân chủ, vì nó bảo vệ quyền tự do, dân chủ rộng rãi cho Nhân dân lao động. Nhân dân ta nay có tự do, tự do trong kỷ luật. Mỗi người có tự do của mình, nhưng phải tôn trọng tự do của người khác...”[3]. Quán triệt tinh thần đó, với tư cách là cơ quan ngôn luận, một Tạp chí đầu ngành trong lĩnh vực tư pháp và pháp luật, ngay từ những ngày đầu mới thành lập đến nay, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật thường xuyên đăng tải nhiều bài viết khoa học về dân chủ xã hội chủ nghĩa, về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Các bài viết đã góp phần nhận diện rõ nét hơn những đặc thù và ưu việt của dân chủ xã hội chủ nghĩa ở nước ta, đồng thời xác định rõ những định hướng cơ bản của Đảng và Nhà nước ta trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đó là xây dựng chế độ xã hội dân chủ xã hội chủ nghĩa, quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân, bảo đảm quyền tự do dân chủ của công dân với phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát và dân thụ hưởng”. Đây cũng sẽ là nhiệm vụ trọng tâm mà các ấn phẩm của Tạp chí hướng tới trong thời gian tới. Theo đó, Tạp chí sẽ tiếp tục đẩy mạnh thông tin khoa học pháp lý về các vấn đề dân chủ, quyền con người, quyền công dân; đẩy mạnh tuyên truyền để Nhân dân và bạn bè quốc tế hiểu được bản chất của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, nâng cao ý thức thượng tôn pháp luật làm cơ sở để nâng cao tư tưởng dân chủ, thực hành quyền lực nhân dân thông qua hoạt động của các cơ quan đại diện do Nhân dân bầu ra bằng các phương thức dân chủ.
Thứ năm, tích cực phản biện chính sách, thông tin pháp luật trong các lĩnh vực công tác trọng tâm của Ngành liên quan đến đời sống của người dân, hoạt động của doanh nghiệp.
Ngay từ những ngày đầu thành lập, Tạp chí luôn giữ vững tôn chỉ, mục đích, định hướng chính trị - pháp lý, bám sát thực tiễn pháp luật của đất nước. Đến nay, Tạp chí luôn sát cánh cùng với Bộ, Ngành Tư pháp trong việc thực hiện các nhiệm vụ được giao mà trọng tâm là công tác xây dựng pháp luật. Việc tổng kết, đề xuất sửa đổi, ban hành Hiến pháp, các bộ luật, luật quan trọng như Bộ luật Hình sự, Bộ luật Lao động, Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật Tiếp cận thông tin... đều được Tạp chí đặc biệt chú trọng xuất bản các ấn phẩm, đăng tải bài viết có liên quan. Thông qua các ấn phẩm đã xuất bản, Tạp chí đã tranh thủ được ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, người làm công tác thực tiễn và toàn thể Nhân dân trong thảo luận, phản biện chính sách vào quá trình xây dựng pháp luật. Chính điều này đã huy động được sức mạnh của toàn dân tham gia vào quá trình “hoạch định” chính sách, từ đó tạo sự đồng thuận khi các chính sách mới được ban hành, góp phần thúc đẩy các chính sách đó nhanh chóng đi vào thực tiễn.
Cũng trong 45 năm qua, Tạp chí đã thực hiện nhiều ấn phẩm trao đổi, thông tin pháp luật về cải cách tư pháp, cải cách hành chính, khiếu nại tố cáo, dân chủ cơ sở, hành chính - tư pháp... Đây là những lĩnh vực trọng tâm của Ngành liên quan mật thiết đến đời sống của người dân và doanh nghiệp. Điều này đã góp phần quan trọng trong triển khai thi hành pháp luật trong Ngành Tư pháp thời gian qua. Bên cạnh đó, việc vận hành hiệu quả Trang thông tin điện tử độc lập và Tạp chí điện tử mới đi vào hoạt động đã tích cực đăng tải những bài viết trên rất nhiều lĩnh vực khoa học và thực tiễn đời sống pháp luật và tư pháp, chất lượng các bài viết ngày càng được nâng lên, tạo diễn đàn nghiên cứu khoa học sâu rộng, có tính lan tỏa và tương tác cao, nhất là trong kỷ nguyên công nghệ 4.0. Điều này giúp không chỉ cho độc giả trong nước mà cả ở nước ngoài có được những thông tin khoa học pháp lý chính thống, qua đó tiếp cận được những chủ trương, chính sách mới của Đảng và Nhà nước ta.
Thời gian tới, Tạp chí sẽ tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, xây dựng và hoàn thiện Tạp chí điện tử trên tinh thần cải cách hành chính và định hướng quy hoạch báo chí của Nhà nước. Theo đó, sẽ tập trung thông tin nhiều, đa dạng hơn nữa về quá trình dự thảo, xây dựng, ban hành và triển khai thực hiện các Nghị quyết của Đảng, văn bản pháp luật của Nhà nước; phát hiện và đề xuất các giải pháp khoa học để khắc phục những khó khăn, vướng mắc từ thực tiễn triển khai các văn bản của Đảng và Nhà nước có liên quan trực tiếp tới người dân và doanh nghiệp.
3. Đôi điều cảm nhận
Nhìn lại chặng đường 45 năm hình thành và phát triển, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật luôn xứng đáng với vị thế hàng đầu trong công tác thông tin lý luận khoa học của Ngành Tư pháp; là cơ quan ngôn luận của Bộ Tư pháp về thông tin khoa học pháp lý và tư pháp, góp phần quan trọng trong việc phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa và xây dựng Nhà nước pháp quyền ở nước ta; thông tin đăng tải trên các ấn phẩm của Tạp chí mang tính phản biện, tính khoa học cao đã làm đậm nét hơn cả về lý luận và thực tiễn quá trình hoàn thiện thể chế về Nhà nước pháp quyền và dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Có thể khẳng định, trong hành trình 45 năm qua, Tạp chí Dân đã hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị và chuyên môn được giao theo đúng chức năng, nhiệm vụ và tôn chỉ mục đích. Tạp chí đã có những đóng góp quan trọng và thiết thực vào sự nghiệp xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật của Ngành Tư pháp nói riêng, sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, Nhà nước pháp quyền, phát huy dân chủ và bảo vệ Tổ quốc nói chung. Với những thành tích đạt được, Tạp chí đã nhiều lần được trao tặng các hình thức khen thưởng cao của Bộ, Ngành Tư pháp và của Đảng, Nhà nước. Đặc biệt, Tạp chí đã hai lần được Chủ tịch nước tặng Huân chương Lao động hạng Ba, trong đó, Huân chương Lao động hạng Ba được trao tặng trong năm 2022 là mốc son toàn diện nhân dịp kỷ niệm 45 năm thành lập.
Với truyền thống 45 năm xây dựng và phát triển, để xứng đáng với niềm tin của Đảng, Nhà nước, Nhân dân và của Bộ, Ngành, để hướng tới những giai đoạn phát triển mang tính đột phá mới, Tạp chí sẽ nỗ lực phấn đấu nhiều hơn nữa để xây dựng và đưa Tạp chí trở thành tạp chí hàng đầu trong lĩnh vực khoa học pháp lý và tư pháp; thực hiện tốt vai trò là cơ quan thông tin khoa học pháp lý, cơ quan ngôn luận của Bộ, Ngành Tư pháp; xứng đáng là địa chỉ tin cậy để các học giả, nhà khoa học, những người làm thực tiễn lựa chọn để công bố các ý tưởng khoa học mới, là nơi gặp gỡ, trao đổi của các nhà khoa học, người làm thực tiễn. Xác định mục tiêu lâu dài, xuyên xuốt đó là: Mọi hoạt động đều hướng đến việc phát huy dân chủ xã hội chỉ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân; xứng đáng với tên gọi “Dân chủ và Pháp luật” mà lớp lớp các thế hệ cán bộ của Tạp chí đã dày công xây dựng và vun đắp.
TS. Vũ Hoài Nam
Tổng biên tập Tạp chí Dân chủ và Pháp luật
Tổng biên tập Tạp chí Dân chủ và Pháp luật
[1]. Đảng cộng sản Việt Nam (2016), Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII.
[2]. Đảng cộng sản Việt Nam (2021), Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII.
[3]. Phát biểu của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Hội nghị học tập của cán bộ Ngành Tư pháp năm 1950.
