Hội nghị Bộ trưởng Khu vực châu Á - Thái Bình Dương (lần thứ nhất) năm 2014 đã thông qua Tuyên bố về đăng ký và thống kê hộ tịch và Khung hành động khu vực, phát động thập niên 2015 - 2024 là Thập niên đăng ký và thống kê hộ tịch của khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
Ngày 23/01/2017, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 101/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình hành động quốc gia của Việt Nam về đăng ký và thống kê hộ tịch giai đoạn 2017 - 2024. Đây là Chương trình hành động quan trọng, có ý nghĩa thiết thực, liên quan đến bảo đảm việc thực hiện quyền của công dân, có ảnh hưởng trực tiếp đến công tác quản lý dân cư, quản lý xã hội, là một dấu mốc quan trọng trong thể chế và cơ chế thực hiện đăng ký, thống kê hộ tịch. Việc ban hành Chương trình hành động cũng thể hiện cam kết của Việt Nam trong việc triển khai thực hiện các mục tiêu đặt ra trong Tuyên bố chung tại Hội nghị Bộ trưởng Khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
Đồng chí Nhâm Ngọc Hiển, Phó Cục trưởng Cục Hộ tịch, quốc tịch, chứng thực, Bộ Tư pháp báo cáo tóm tắt kết quả Chương trình hành động tại Hội nghị.
Báo cáo tóm tắt kết quả Chương trình hành động tại Hội nghị, đồng chí Nhâm Ngọc Hiển, Phó Cục trưởng Cục Hộ tịch, quốc tịch, chứng thực, Bộ Tư pháp cho biết, mục tiêu tổng quát của Chương trình là bảo đảm các sự kiện hộ tịch được đăng ký kịp thời, đầy đủ, chính xác, đúng quy định pháp luật; nâng cao tỷ lệ đăng ký hộ tịch, tập trung vào tỷ lệ đăng ký khai sinh, đăng ký khai tử. Qua hơn 07 năm thực hiện Chương trình hành động, Việt Nam đã đạt được những kết quả đáng khích lệ, đặc biệt là những tác động tích cực đối với hệ thống đăng ký và quản lý hộ tịch trên toàn quốc, bảo đảm quyền đăng ký hộ tịch của người dân. Phương thức đăng ký, quản lý hộ tịch từng bước được hiện đại hóa thông qua việc xây dựng Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử, triển khai Phần mềm đăng ký, quản lý hộ tịch điện tử dùng chung miễn phí, thống nhất tại tất cả các cơ quan đăng ký hộ tịch của 63 tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương (gồm trên 10.000 Ủy ban nhân dân cấp xã, hơn 700 Ủy ban nhân dân cấp huyện) và trong thời gian tới sẽ triển khai tại các Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài. Về cơ bản, pháp luật hộ tịch của Việt Nam đã quy định và bảo đảm quyền đăng ký hộ tịch cho tất cả mọi cá nhân sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam, không phân biệt quốc tịch, dân tộc, tôn giáo hay nơi cư trú; bảo đảm mọi sự kiện hộ tịch của cá nhân được đăng ký đầy đủ, kịp thời, trung thực, khách quan và chính xác. Trên cơ sở đó, từ năm 2016 đến nay, mỗi năm có hàng triệu trẻ em được đăng ký khai sinh và cấp số định danh cá nhân, tỷ lệ đăng ký khai sinh ở Việt Nam trong các năm qua đã đạt trên 98%. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đó, Việt Nam còn gặp một số khó khăn, thách thức như: hệ thống pháp luật về hộ tịch, quốc tịch tuy đã được ban hành đầy đủ, nhưng vẫn còn một số quy định pháp luật trong lĩnh vực khác có liên quan chưa đồng bộ; chưa có các chính sách, quy định phù hợp dành riêng cho việc đăng ký hộ tịch, xác định quốc tịch đối với nhóm dân cư khó tiếp cận, dễ bị tổn thương; nguồn lực triển khai Chương trình hành động quốc gia về đăng ký và thống kê hộ tịch còn hạn chế; năng lực của đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch một số nơi chưa đáp ứng được yêu cầu. Đặc biệt, trong các đợt bùng phát dịch Covid-19 vừa qua cho thấy khả năng ứng phó trong công tác đăng ký hộ tịch thông qua phương thức trực tuyến của Việt Nam còn có một số hạn chế nhất định chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế xã hội.
Đồng chí Phạm Quang Hiếu, Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin, Bộ Tư pháp chia sẻ tại Hội nghị.
Hội nghị là dịp quan trọng để các bộ, ngành, địa phương đánh giá lại một cách khách quan nhất các kết quả của việc triển khai thực hiện Chương trình hành động quốc gia của Việt Nam về đăng ký và thống kê hộ tịch giai đoạn 2017 - 2024 trên toàn quốc, đồng thời, nhận diện rõ hơn những khó khăn, thách thức để cùng thống nhất đưa ra những giải pháp khả thi, hiệu quả nhằm tiếp tục phát huy mạnh mẽ các thành tựu đã đạt được cả về thể chế và cơ chế triển khai trong thời gian tới, khẳng định sự hội nhập, vai trò, vị trí của Việt Nam ở khu vực trong các hoạt động bảo đảm quyền đăng ký hộ tịch của người dân nói riêng, quyền cơ bản của con người nói chung nhằm hướng đến mục tiêu “không ai bị bỏ lại phía sau”.
Tại Hội nghị, nhiều tham luận, ý kiến phát biểu của đại diện cho các cơ quan, ban, ngành ở trung ương, Sở Tư pháp địa phương như: Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội (C06), Bộ Công an; Tổng cục Thống kê; Sở Tư pháp thành phố Đà Nẵng; Sở Tư pháp tỉnh Sơn La; Sở Tư pháp Thành phố Hồ Chí Minh... Các ý kiến tham luận chia sẻ về quá trình triển khai thực hiện nhiệm vụ này tại cơ quan, đơn vị mình, đồng thời, đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác đăng ký và thống kê hộ tịch, trong đó tập trung vào các vấn đề ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử, tiếp tục cải cách, phân cấp mạnh mẽ, tiến tới tăng mạnh tỷ lệ đăng ký hộ tịch trực tuyến, trực tuyến toàn trình, hoàn thiện cơ sở pháp lý để thực hiện đăng ký hộ tịch không phụ thuộc nơi cư trú...
Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, Thứ trưởng Mai Lương Khôi ghi nhận, đánh giá cao những kết quả đạt được từ khi Chương trình hành động được ban hành: công tác chỉ đạo, điều hành đồng bộ, thống nhất, áp dụng nhiều giải pháp để công tác đăng ký, thống kê hộ tịch đạt chất lượng cao, nhiều hoạt động về đăng ký, thống kê đã được triển khai mạnh mẽ; thể chế trong lĩnh vực thống kê, hộ tịch đã được hoàn thiện theo hướng đơn giản hóa, hiện đại hóa quy trình, thủ tục đăng ký hộ tịch, tạo thuận lợi cho người dân, bảo đảm cơ sở pháp lý thực hiện việc đăng ký, quản lý, thống kê hộ tịch đồng bộ, hiệu quả; phương thức đăng ký, thống kê hộ tịch được hiện đại hóa; đẩy mạnh đăng ký hộ tịch trực tuyến; hệ thống cơ quan đăng ký, thống kê hộ tịch, đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch từ Trung ương đến cấp xã được củng cố, kiện toàn; công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật hộ tịch, các mục tiêu, nội dung của Chương trình hành động được quan tâm, nhận thức của người dân về quyền, trách nhiệm đăng ký hộ tịch được nâng cao, tỷ lệ đăng ký hộ tịch tăng; công tác phối hợp liên ngành giữa các cơ quan ở Trung ương và giữa các cơ quan, ban ngành ở địa phương trong công tác đăng ký, thống kê hộ tịch được duy trì thường xuyên, bảo đảm hiệu quả.
Thứ trưởng Bộ Tư pháp Mai Lương Khôi phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị.
Bên cạnh những kết quả đạt được, Thứ trưởng cũng thẳng thắn chỉ ra những vấn đề còn tồn tại mà Bộ Tư pháp, các bộ, ngành liên quan và Ủy ban nhân dân các cấp cần nỗ lực ưu tiên giải quyết trong thời gian tới như: việc xác định tỷ lệ đăng ký khai sinh, khai tử theo Chương trình hành động vẫn còn là thách thức không nhỏ do việc quản lý dữ liệu sinh, tử, đăng ký khai sinh, đăng ký khai tử vẫn chưa có sự phối hợp, chia sẻ dữ liệu sinh, tử, khai sinh, khai tử trên môi trường điện tử chặt chẽ, kịp thời giữa các ngành; đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch còn thiếu ổn định, thường xuyên phải kiện toàn, đào tạo, bồi dưỡng bổ sung; cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc của đội ngũ công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã không đồng đều; hạn chế về nguồn kinh phí triển khai Chương trình hành động; việc tra cứu, báo cáo thống kê, thu thập số liệu hộ tịch còn gặp nhiều khó khăn.
Để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác đăng ký và thống kê hộ tịch trong thời gian tới, Thứ trưởng đề nghị tiếp tục thực hiện tốt một số hoạt động sau: (i) tiếp tục rà soát, đánh giá hệ thống văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực hộ tịch và lĩnh vực liên quan, nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện thể chế, đổi mới hệ thống cơ quan đăng ký hộ tịch theo hướng bảo đảm tính khả thi, phù hợp với nhu cầu chuyển đổi số, hiện đại hóa phương thức đăng ký hộ tịch, đẩy mạnh việc đăng ký hộ tịch trực tuyến, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân; (ii) tăng cường sự chỉ đạo của các cấp chính quyền địa phương đối với công tác đăng ký và thống kê hộ tịch, coi đó là nhiệm vụ trọng tâm trong Chương trình/Kế hoạch công tác hàng năm của cơ quan, đơn vị; gắn việc triển khai Chương trình hành động với việc thực hiện Luật Hộ tịch; thường xuyên kiểm tra, đánh giá, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện, bảo đảm đạt được mọi chỉ tiêu, tỷ lệ đã đề ra; (iii) đẩy mạnh hoạt động truyền thông để tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân, cơ quan, tổ chức về quyền lợi và trách nhiệm đăng ký hộ tịch, ý nghĩa, vai trò quan trọng, của đăng ký và thống kê hộ tịch toàn diện trong giai đoạn 2025 - 2030 vì một tương lai bền vững của Việt Nam; (iv) chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực làm công tác đăng ký và quản lý hộ tịch; tập trung nguồn lực để hoàn thiện Dự án đầu tư công về nâng cấp Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn quốc đáp ứng yêu cầu đặt ra trong tình hình mới; (v) tăng cường phối hợp giữa các bộ, ngành, cơ quan Trung ương và địa phương trong việc thực hiện Chương trình hành động, trong đó Bộ/Ngành Tư pháp giữ vai trò chủ trì; (v) tăng cường hợp tác quốc tế và tranh thủ sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, đối tác nước ngoài cho công tác đăng ký và thống kê hộ tịch toàn diện, đặc biệt là hỗ trợ cho hoạt động khảo sát, đánh giá kết quả thống kê tỷ lệ đăng ký khai sinh, khai tử.
Toàn cảnh Hội nghị.
Thông qua Hội nghị, Bộ Tư pháp ghi nhận sự hỗ trợ kỹ thuật hiệu quả và thiết thực của Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA), Tổ chức Y tế Công cộng toàn cầu (Vital Strategies) trong khuôn khổ Chương trình “Sáng kiến dữ liệu cho sức khỏe” nhằm tăng cường năng lực đăng ký và thống kê hộ tịch ở Việt Nam. Các bên có liên quan đã cùng nhau triển khai các hoạt động kỹ thuật tập trung vào: xây dựng quy trình cải tiến nghiệp vụ nhằm cải thiện chất lượng đăng ký khai sinh và khai tử; hỗ trợ nghiên cứu thí điểm mô hình liên thông trong đăng ký khai sinh và khai tử; rà soát và đề xuất hoàn thiện khung pháp lý về đăng ký, thống kê hộ tịch; tăng cường sự phối kết hợp giữa các bộ, ngành liên quan trong việc chia sẻ dữ liệu chuyên ngành phục vụ công tác xây dựng chính sách.
Nhân dịp này, Bộ Tư pháp đã công bố Quyết định khen thưởng và thực hiện trao thưởng cho các tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong quá trình triển khai Chương trình hành động quốc gia của Việt Nam về đăng ký và thống kê hộ tịch giai đoạn 2017 - 2024; công bố Quyết định khen thưởng và thực hiện trao thưởng tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong phong trào thi đua “Đẩy nhanh tiến độ hoàn thành kế hoạch số hóa dữ liệu hộ tịch”.
Thứ trưởng Mai Lương Khôi trao Bằng khen cho các Tập thể có thành tích xuất sắc trong quá trình triển khai Chương trình hành động.
Minh Trí