Diễn đàn pháp luật: “Bộ luật Dân sự năm 2015 các giải pháp hoàn thiện pháp luật và triển khai thi hành”

Phát biểu tại Diễn đàn, bà Akiko Fujii cho biết, vị trí của Bộ luật Dân sự cũng như việc tìm ra giải pháp để triển khai, thi hành Bộ luật này là rất quan trọng. Đồng thời, bà đã đưa ra những vấn đề cần nhấn mạnh thảo luận tại Diễn đàn, cũng là những vấn đề bà rất quan tâm, như tầm quan trọng của việc bảo đảm quyền đăng ký, thay đổi họ tên, dân tộc - đây là quyền mang tính phổ quát, vì liên quan đến nhân thân nên nó sẽ có tác động đến các vấn đề khác như giáo dục, y tế; hướng dẫn, giải pháp để hiện thực hóa, thực thi trên thực tế đối với quy định Tòa án không được từ chối giải quyết vụ, việc dân sự vì lý do chưa có điều luật để áp dụng.
 

Tại Diễn đàn, ông Nguyễn Thanh Tú, Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế, Bộ Tư pháp đã trình bày những sửa đổi, bổ sung lớn của Bộ luật Dân sự (BLDS) năm 2015 có tác động đến các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, từ đó đề xuất, kiến nghị hoàn thiện hơn các văn bản quy phạm pháp luật này cũng như việc áp dụng pháp luật dân sự nói chung trong thực tiễn. Theo ông Tú, để triển khai, thi hành BLDS năm 2015, có ba vấn đề cần đặt ra: (1) Các vấn đề cần bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất trong pháp luật điều chỉnh quan hệ dân sự; (2) Các quy định mới hoặc sửa đổi, bổ sung trong BLDS năm 2015 cần được cụ thể hóa trong văn bản quy phạm pháp luật có liên quan; (3) Các quy định cần được Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn để bảo đảm sự thống nhất trong công tác giải quyết các vụ việc dân sự. Theo đó, những sửa đổi, bổ sung quan trọng được nhấn mạnh như: Các nguyên tắc cơ bản trong BLDS năm 2015 đã giảm so với BLDS năm 2005, với cách quy định mới đã giải quyết được một số bất cập như tránh tạo sự ràng buộc, khắc phục tình trạng viện cớ để hạn chế thi hành phán quyết của Tòa án nước ngoài. Về vấn đề này, BLDS năm 2015 cũng khẳng định, luật khác có liên quan điều chỉnh quan hệ dân sự trong lĩnh vực cụ thể không được trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự và nếu luật khác có liên quan không quy định hoặc có nhưng vi phạm nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự thì quy định của Bộ luật Dân sự được áp dụng. Do đó, các luật khác không cần thiết phải nhắc lại các nguyên tắc trong BLDS mà chỉ quy định những nguyên tắc đặc thù và cần có điều chỉnh cho phù hợp, đảm bảo tính thống nhất. BLDS năm 2015 quy định về công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền dân sự, theo đó, các quyền dân sự chỉ bị hạn chế bởi “quy định của luật” (BLDS năm 2005 là “quy định của pháp luật”), nên các văn bản luật chuyên ngành cũng cần sửa đổi, ban hành cho phù hợp với quy định này. BLDS năm 2015 đã có nhiều sửa đổi, bổ sung quan trọng liên quan đến tài sản, đăng ký tài sản, đặc biệt là việc đăng ký đối với “quyền khác đối với tài sản” và với tinh thần chung của đăng ký tài sản là nhằm phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba, do vậy, việc nghiên cứu ban hành Luật Đăng ký tài sản được đặt ra cấp thiết. Chuyển đổi giới tính cũng là vấn đề mới rất được quan tâm, để bảo đảm chuyển đổi giới tính được thực thi trên thực tế, thì cần xây dựng, ban hành Luật Chuyển đổi giới tính nhằm cụ thể hóa các quyền nhân thân của người chuyển đổi giới tính. Bên cạnh đó, ông Tú còn nêu lên nhiều vấn đề mới, sửa đổi, bổ sung quan trọng khác của BLDS năm 2015 cũng cần được cụ thể hóa. Về quy định mới trong BLDS năm 2015 là Tòa án không được từ chối giải quyết vụ việc dân sự với lý do chưa có điều luật để áp dụng, thì mặc dù Tòa án nhân dân tối cao đã có quy định về quy trình lựa chọn, công bố, áp dụng án lệ, nhưng cũng cần có cả hướng dẫn về áp dụng tập quán, tương tự pháp luật, nguyên tắc cơ bản và lẽ công bằng để áp dụng thống nhất trong toàn Ngành Tòa án. Đối với quy định thực hiện hợp đồng khi hoàn cảnh thay đổi, trước mắt khi chưa có án lệ, Tòa án nhân dân tối cao cũng cần có hướng dẫn cụ thể. Ngoài ra, còn một số quy định khác trong BLDS năm 2015, Tòa án nhân dân tối cao cần phối hợp với các bộ, ngành có liên quan để hướng dẫn áp dụng hoặc xây dựng án lệ.

Nhiều đại biểu tham dự cũng đã có bài phát biểu đồng thuận với những điểm tiến bộ của Bộ luật Dân sự năm 2015, đồng thời cũng dự kiến những khó khăn, vướng mắc khi áp dụng một số quy định mới của Bộ luật này trong thực tiễn cần được giải đáp, hướng dẫn.