Trang Chủ
1. Yêu cầu đổi mới công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ở nước ta hiện nay
Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) là khâu đầu tiên của quá trình thi hành pháp luật, là cầu nối để đưa các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến với mọi tầng lớp người dân, là một bộ phận quan trọng của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, là nhiệm vụ của toàn bộ hệ thống chính trị đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Công tác PBGDPL có tầm quan trọng đặc biệt trong việc đưa pháp luật vào cuộc sống, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân; nâng cao kiến thức và hiểu biết pháp luật cho người dân, góp phần ngăn ngừa, hạn chế các hành vi vi phạm pháp luật do thiếu kiến thức về pháp luật.
Trong công cuộc xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, thời gian tới phải đẩy mạnh việc tổ chức thi hành pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, hình thành nếp sống theo Hiến pháp, pháp luật mà khâu đầu tiên, quan trọng là PBGDPL. Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII đã xác định: Trong những năm tới, đẩy mạnh việc hoàn thiện pháp luật gắn với tổ chức thi hành pháp luật nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa[1]. Vai trò làm chủ của người dân được khẳng định như là mục tiêu, là động lực phát triển của xã hội. Tinh thần thượng tôn pháp luật ngày càng trở thành chuẩn mực trong ứng xử của người dân, hình thành nếp sống và làm việc theo Hiến pháp, pháp luật, nhu cầu tham gia của người dân vào hoạt động xây dựng và thực hiện pháp luật ngày càng gia tăng.
Từ góc độ tư tưởng - chính trị, những năm qua, nhất là sau khi Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật được ban hành, công tác PBGDPL luôn được Đảng, Nhà nước, cấp ủy, chính quyền địa phương quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện, coi đây là bộ phận của công tác chính trị, tư tưởng, khâu đầu tiên của thi hành pháp luật, là trách nhiệm của toàn bộ hệ thống chính trị với nhiều chủ trương, chính sách mới nhằm tăng cường công tác PBGDPL; bảo đảm quyền được thông tin về pháp luật của công dân, nâng cao nhận thức pháp luật cho các nhóm đối tượng, trên các lĩnh vực, địa bàn đặc thù, bảo đảm có trọng tâm, trọng điểm. Trong nhiều văn kiện, Đảng và Nhà nước ta đều khẳng định vị trí, vai trò, ý nghĩa của công tác PBGDPL; xác định rõ mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ và giải pháp tăng cường công tác này; giao nhiệm vụ cụ thể cho các ngành, các cấp và cả hệ thống chính trị trong triển khai thực hiện. Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 đề ra giải pháp: Phát triển hệ thống thông tin và phổ biến giáo dục pháp luật, xây dựng và triển khai Chương trình quốc gia về phổ biến, giáo dục pháp luật dài hạn. Hình thành Trung tâm Thông tin pháp luật quốc gia, phát triển mạng lưới thông tin pháp luật. Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đã xác định nhiệm vụ: Phát huy quyền làm chủ của nhân dân đối với hoạt động tư pháp. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; không ngừng nâng cao trình độ dân trí pháp lý, ý thức sống, làm việc theo Hiến pháp và pháp luật cho mọi người dân... Kết luận số 01-KL/TW, ngày 04/4/2016 của Bộ Chính trị về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 48-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa IX về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 đề ra nhiệm vụ: Đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương pháp phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật.
Văn kiện Đại hội XII của Đảng yêu cầu: Tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, ý thức tôn trọng pháp luật; đổi mới công tác tư tưởng, lý luận[2]; đổi mới nội dung, phương thức giáo dục chính trị, tư tưởng, lý tưởng, truyền thống, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, lòng yêu nước, xây dựng đạo đức, lối sống lành mạnh, ý thức tôn trọng và nghiêm chỉnh chấp hành Hiến pháp và pháp luật cho thế hệ trẻ… Ngoài ra, các chương trình, đề án về PBGDPL giai đoạn 2011 - 2016, giai đoạn 2017 - 2021 cũng đề ra nhiều giải pháp đổi mới công tác PBGDPL.
Thực hiện các văn kiện của Đảng và pháp luật của Nhà nước, dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong thời gian qua đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Nhận thức về vị trí, vai trò, ý nghĩa của công tác PBGDPL của các cấp ủy đảng, người đứng đầu ngày càng được nâng lên; PBGDPL đã thực sự trở thành một nội dung của công tác giáo dục chính trị - tư tưởng, là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị. Thể chế, chính sách về PBGDPL cơ bản đã hoàn thiện và đầy đủ, đặc biệt là sự ra đời của Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012 đã tạo lập khuôn khổ pháp lý vững chắc cho lĩnh vực này, giúp cho công tác PBGDPL được triển khai đồng bộ, thống nhất, xuyên suốt trên phạm vi cả nước với sự quy định rõ ràng, cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn của các cấp, các ngành, địa phương. Nội dung, hình thức PBGDPL được đa dạng hóa, sát với nội dung, đối tượng, địa bàn. Việc triển khai công tác này được gắn với việc tăng cường mạnh mẽ ứng dụng công nghệ thông tin đưa công tác PBGDPL đã dần đi vào chiều sâu, thực chất, phát huy hiệu quả trên thực tế. Định hướng lấy giáo dục pháp luật trong nhà trường làm tiền đề cho việc nâng cao nhận thức, ý thức pháp luật của mỗi công dân đã bắt đầu hình thành. Các phương tiện thông tin đại chúng, các mạng xã hội đã được phát huy góp phần giúp các cơ quan Nhà nước thực hiện tốt trách nhiệm cung cấp thông tin pháp luật cho người dân nhanh chóng, kịp thời, chính xác, đầy đủ và cũng tạo điều kiện để người dân chủ động tìm hiểu, học tập và chấp hành pháp luật… Những kết quả đó đã góp phần nâng cao một cách đáng kể kiến thức pháp luật, sự hiểu biết pháp luật cho cán bộ và các tầng lớp nhân dân, từng bước nâng cao ý thức chấp hành pháp luật trong nhân dân, góp phần tích cực vào việc phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và tăng cường quản lý nhà nước bằng pháp luật.
Hiện nay, bối cảnh tình hình trong nước và thế giới có nhiều diễn biến phức tạp và khó lường; các thế lực thù địch vẫn ráo riết đẩy mạnh các hoạt động chống phá với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi, thâm độc. Từ khi nước ta chuyển sang nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, cuộc đấu tranh giữa cái tiến bộ và cái lạc hậu, giữa lối sống lành mạnh trung thực, có lý tưởng… với lối sống ích kỉ, thực dụng… đang diễn ra hàng ngày. Bên cạnh những hệ giá trị mới được hình thành trong quá trình hội nhập, những cái tiêu cực cũng đang xâm nhập vào đạo đức, lối sống của nhiều tầng lớp nhân dân. Ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức và người dân trong xã hội chưa cao; năng lực và trách nhiệm của cán bộ công chức, viên chức thực thi pháp luật còn nhiều hạn chế. Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên và tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí chưa bị đẩy lùi. Tội phạm và tệ nạn xã hội còn diễn biến phức tạp; đạo đức xã hội có mặt xuống cấp nghiêm trọng. Dân chủ xã hội chủ nghĩa và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc chưa được phát huy đầy đủ; kỷ cương, kỷ luật chưa nghiêm[3], làm ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước, làm giảm tính nghiêm minh của pháp luật.
Như vậy, muốn đáp ứng được yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa gắn với đổi mới công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, thì yêu cầu đặt ra là cần đổi mới công tác PBGDPL.
2. Định hướng đổi mới công tác phổ biến, giáo dục pháp luật
Trong những năm qua, công tác giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống cho cán bộ, nhân dân đã đạt được kết quả quan trọng góp phần tạo nên những thắng lợi và thành tựu của sự nghiệp đổi mới đất nước, đưa thế và lực của nước ta ngày càng được nâng lên. Để tiếp tục phát huy vai trò, vị trí của công tác này trong công tác PBGDPL, cần quan tâm chú trọng vào các định hướng đổi mới như sau:
- Giáo dục lý luận chính trị: Bao gồm những vấn đề cốt lõi, cấp thiết về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; đồng thời đấu tranh chống các quan điểm sai trái để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Các giải pháp và quyết tâm của Đảng ta trong xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh; tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đủ năng lực, phẩm chất và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Làm cho cán bộ, nhân dân, nhất là thế hệ trẻ nắm vững được bản chất cách mạng và khoa học của chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, làm cho thế giới quan Mác - Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh giữ vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội, từ đó có thái độ kiên quyết đấu tranh với những quan điểm sai trái, xuyên tạc, muốn phủ nhận, xóa bỏ chủ nghĩa Mác - Lênin, bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Giáo dục về đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, nhiệm vụ chính trị của tổ chức, địa phương, cơ quan, đơn vị: Nhằm đưa nghị quyết của Đảng vào cuộc sống, làm cho cán bộ, nhân dân nhận thức rõ về con đường cách mạng Việt Nam, tin tưởng vào sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo, đoàn kết vượt qua mọi khó khăn, thi đua hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ cách mạng dân tộc, tiếp tục đưa đất nước ta phát triển nhanh, bền vững. Đồng thời, từ đó cảm nhận được những thay đổi tích cực khi thực hiện Nghị quyết của Đảng trong đời sống thực tế.
- Giáo dục chính sách, pháp luật của Nhà nước: Bao gồm mục tiêu, chính sách các văn bản luật trong quá trình soạn thảo; mục tiêu, quan điểm cải cách tư pháp và hoạt động tư pháp; nội dung điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; các vấn đề liên quan trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ của cán bộ và nhân dân như việc làm, tiền lương, chính sách trợ cấp xã hội, chế độ bảo hiểm xã hội; Luật Giao thông đường bộ; Luật Hôn nhân và gia đình; Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em; Bộ luật Lao động; Luật Bảo hiểm xã hội; Luật Công đoàn, Luật Doanh nghiệp...
Mặt khác cần tăng cường đối thoại chính sách, tư vấn, hướng dẫn, giải đáp tháo gỡ vướng mắc gắn với những vấn đề mà xã hội quan tâm hoặc cần định hướng dư luận xã hội để mọi người hiểu và thực hiện tốt nghĩa vụ của mình; nêu cao tinh thần làm chủ, sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật, đồng thời biết vận dụng trong quá trình thực hiện nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
- Giáo dục về nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế: Để cán bộ và nhân dân thấy rõ được tính chất lâu dài, gian khổ của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; những cơ hội và khó khăn, thách thức mà nền kinh tế phải đối mặt khi hội nhập quốc tế… Từ đó, có ý chí quyết tâm, có nghị lực phấn đấu vươn lên, đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước, tích cực tranh thủ các nguồn lực từ bên ngoài cho phát triển bền vững; thực hiện thắng lợi mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội; nâng cao đời sống nhân dân; giữ vững độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ; củng cố môi trường hòa bình, ổn định; quảng bá và nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên thế giới.
- Giáo dục lòng yêu nước, truyền thống và tinh thần dân tộc: Giúp nhân dân thấy được trách nhiệm của mình đối với đất nước, dân tộc; củng cố và tăng cường tinh thần yêu nước, đoàn kết dân tộc, phấn đấu vì mục tiêu: “Dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng văn minh”; sẵn sàng tham gia cùng toàn Đảng, toàn quân, toàn dân đấu tranh bảo vệ độc lập chủ quyền, lãnh thổ của đất nước; chống chiến lược “diễn biến hòa bình”, dưới chiêu bài “nhân quyền”, “dân chủ”, “tự do tư tưởng, tôn giáo”... của các thế lực thù địch; hành động có văn hóa, thông minh trong khuôn khổ pháp luật; không để các phần tử xấu lôi kéo vào các hoạt động quá khích, gây rối làm mất trật tự an ninh và an toàn xã hội
- Giáo dục những yêu cầu, chuẩn mực đạo đức cách mạng, lối sống trong sạch, lành mạnh cho cán bộ, đảng viên và nhân dân:
Mục tiêu của giáo dục đạo đức, lối sống nhằm góp phần xây dựng thế hệ con người Việt Nam giàu lòng yêu nước, tự cường dân tộc, kiên định lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; có đạo đức trong sáng, ý thức tuân thủ pháp luật; có năng lực, bản lĩnh trong hội nhập quốc tế; có sức khỏe, tri thức, kỹ năng lao động, trở thành những công dân tốt, tích cực tham gia vào sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Giáo dục đạo đức, lối sống phải gắn với thực hiện có hiệu quả Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa XII) về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng.
Trong quá trình giáo dục đạo đức, lối sống phải chú trọng làm tốt việc nêu gương những người tốt, việc tốt; lấy nhân tố tích cực để đẩy lùi tiêu cực; đồng thời phê phán, đấu tranh với những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, vô trách nhiệm, vụ lợi cá nhân, vi phạm những chuẩn mực đạo đức, lối sống.
Như vậy, đổi mới công tác phổ biến, giáo dục pháp luật là yêu cầu tất yếu, khách quan, nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trong đó, cần không ngừng quan tâm đến các giải pháp đổi mới công tác giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống, trước hết vì đây là một thuộc tính gắn bó hữu cơ với công tác PBGDPL, một bộ phận của công tác chính trị tư tưởng như Chỉ thị số 32-CT/TW, Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật đã xác định.
Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) là khâu đầu tiên của quá trình thi hành pháp luật, là cầu nối để đưa các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến với mọi tầng lớp người dân, là một bộ phận quan trọng của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, là nhiệm vụ của toàn bộ hệ thống chính trị đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Công tác PBGDPL có tầm quan trọng đặc biệt trong việc đưa pháp luật vào cuộc sống, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân; nâng cao kiến thức và hiểu biết pháp luật cho người dân, góp phần ngăn ngừa, hạn chế các hành vi vi phạm pháp luật do thiếu kiến thức về pháp luật.
Trong công cuộc xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, thời gian tới phải đẩy mạnh việc tổ chức thi hành pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, hình thành nếp sống theo Hiến pháp, pháp luật mà khâu đầu tiên, quan trọng là PBGDPL. Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII đã xác định: Trong những năm tới, đẩy mạnh việc hoàn thiện pháp luật gắn với tổ chức thi hành pháp luật nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa[1]. Vai trò làm chủ của người dân được khẳng định như là mục tiêu, là động lực phát triển của xã hội. Tinh thần thượng tôn pháp luật ngày càng trở thành chuẩn mực trong ứng xử của người dân, hình thành nếp sống và làm việc theo Hiến pháp, pháp luật, nhu cầu tham gia của người dân vào hoạt động xây dựng và thực hiện pháp luật ngày càng gia tăng.
Từ góc độ tư tưởng - chính trị, những năm qua, nhất là sau khi Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật được ban hành, công tác PBGDPL luôn được Đảng, Nhà nước, cấp ủy, chính quyền địa phương quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện, coi đây là bộ phận của công tác chính trị, tư tưởng, khâu đầu tiên của thi hành pháp luật, là trách nhiệm của toàn bộ hệ thống chính trị với nhiều chủ trương, chính sách mới nhằm tăng cường công tác PBGDPL; bảo đảm quyền được thông tin về pháp luật của công dân, nâng cao nhận thức pháp luật cho các nhóm đối tượng, trên các lĩnh vực, địa bàn đặc thù, bảo đảm có trọng tâm, trọng điểm. Trong nhiều văn kiện, Đảng và Nhà nước ta đều khẳng định vị trí, vai trò, ý nghĩa của công tác PBGDPL; xác định rõ mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ và giải pháp tăng cường công tác này; giao nhiệm vụ cụ thể cho các ngành, các cấp và cả hệ thống chính trị trong triển khai thực hiện. Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 đề ra giải pháp: Phát triển hệ thống thông tin và phổ biến giáo dục pháp luật, xây dựng và triển khai Chương trình quốc gia về phổ biến, giáo dục pháp luật dài hạn. Hình thành Trung tâm Thông tin pháp luật quốc gia, phát triển mạng lưới thông tin pháp luật. Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đã xác định nhiệm vụ: Phát huy quyền làm chủ của nhân dân đối với hoạt động tư pháp. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; không ngừng nâng cao trình độ dân trí pháp lý, ý thức sống, làm việc theo Hiến pháp và pháp luật cho mọi người dân... Kết luận số 01-KL/TW, ngày 04/4/2016 của Bộ Chính trị về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 48-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa IX về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 đề ra nhiệm vụ: Đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương pháp phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật.
Văn kiện Đại hội XII của Đảng yêu cầu: Tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, ý thức tôn trọng pháp luật; đổi mới công tác tư tưởng, lý luận[2]; đổi mới nội dung, phương thức giáo dục chính trị, tư tưởng, lý tưởng, truyền thống, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, lòng yêu nước, xây dựng đạo đức, lối sống lành mạnh, ý thức tôn trọng và nghiêm chỉnh chấp hành Hiến pháp và pháp luật cho thế hệ trẻ… Ngoài ra, các chương trình, đề án về PBGDPL giai đoạn 2011 - 2016, giai đoạn 2017 - 2021 cũng đề ra nhiều giải pháp đổi mới công tác PBGDPL.
Thực hiện các văn kiện của Đảng và pháp luật của Nhà nước, dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong thời gian qua đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Nhận thức về vị trí, vai trò, ý nghĩa của công tác PBGDPL của các cấp ủy đảng, người đứng đầu ngày càng được nâng lên; PBGDPL đã thực sự trở thành một nội dung của công tác giáo dục chính trị - tư tưởng, là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị. Thể chế, chính sách về PBGDPL cơ bản đã hoàn thiện và đầy đủ, đặc biệt là sự ra đời của Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012 đã tạo lập khuôn khổ pháp lý vững chắc cho lĩnh vực này, giúp cho công tác PBGDPL được triển khai đồng bộ, thống nhất, xuyên suốt trên phạm vi cả nước với sự quy định rõ ràng, cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn của các cấp, các ngành, địa phương. Nội dung, hình thức PBGDPL được đa dạng hóa, sát với nội dung, đối tượng, địa bàn. Việc triển khai công tác này được gắn với việc tăng cường mạnh mẽ ứng dụng công nghệ thông tin đưa công tác PBGDPL đã dần đi vào chiều sâu, thực chất, phát huy hiệu quả trên thực tế. Định hướng lấy giáo dục pháp luật trong nhà trường làm tiền đề cho việc nâng cao nhận thức, ý thức pháp luật của mỗi công dân đã bắt đầu hình thành. Các phương tiện thông tin đại chúng, các mạng xã hội đã được phát huy góp phần giúp các cơ quan Nhà nước thực hiện tốt trách nhiệm cung cấp thông tin pháp luật cho người dân nhanh chóng, kịp thời, chính xác, đầy đủ và cũng tạo điều kiện để người dân chủ động tìm hiểu, học tập và chấp hành pháp luật… Những kết quả đó đã góp phần nâng cao một cách đáng kể kiến thức pháp luật, sự hiểu biết pháp luật cho cán bộ và các tầng lớp nhân dân, từng bước nâng cao ý thức chấp hành pháp luật trong nhân dân, góp phần tích cực vào việc phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và tăng cường quản lý nhà nước bằng pháp luật.
Hiện nay, bối cảnh tình hình trong nước và thế giới có nhiều diễn biến phức tạp và khó lường; các thế lực thù địch vẫn ráo riết đẩy mạnh các hoạt động chống phá với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi, thâm độc. Từ khi nước ta chuyển sang nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, cuộc đấu tranh giữa cái tiến bộ và cái lạc hậu, giữa lối sống lành mạnh trung thực, có lý tưởng… với lối sống ích kỉ, thực dụng… đang diễn ra hàng ngày. Bên cạnh những hệ giá trị mới được hình thành trong quá trình hội nhập, những cái tiêu cực cũng đang xâm nhập vào đạo đức, lối sống của nhiều tầng lớp nhân dân. Ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức và người dân trong xã hội chưa cao; năng lực và trách nhiệm của cán bộ công chức, viên chức thực thi pháp luật còn nhiều hạn chế. Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên và tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí chưa bị đẩy lùi. Tội phạm và tệ nạn xã hội còn diễn biến phức tạp; đạo đức xã hội có mặt xuống cấp nghiêm trọng. Dân chủ xã hội chủ nghĩa và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc chưa được phát huy đầy đủ; kỷ cương, kỷ luật chưa nghiêm[3], làm ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước, làm giảm tính nghiêm minh của pháp luật.
Như vậy, muốn đáp ứng được yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa gắn với đổi mới công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, thì yêu cầu đặt ra là cần đổi mới công tác PBGDPL.
2. Định hướng đổi mới công tác phổ biến, giáo dục pháp luật
Trong những năm qua, công tác giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống cho cán bộ, nhân dân đã đạt được kết quả quan trọng góp phần tạo nên những thắng lợi và thành tựu của sự nghiệp đổi mới đất nước, đưa thế và lực của nước ta ngày càng được nâng lên. Để tiếp tục phát huy vai trò, vị trí của công tác này trong công tác PBGDPL, cần quan tâm chú trọng vào các định hướng đổi mới như sau:
- Giáo dục lý luận chính trị: Bao gồm những vấn đề cốt lõi, cấp thiết về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; đồng thời đấu tranh chống các quan điểm sai trái để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Các giải pháp và quyết tâm của Đảng ta trong xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh; tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đủ năng lực, phẩm chất và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Làm cho cán bộ, nhân dân, nhất là thế hệ trẻ nắm vững được bản chất cách mạng và khoa học của chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, làm cho thế giới quan Mác - Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh giữ vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội, từ đó có thái độ kiên quyết đấu tranh với những quan điểm sai trái, xuyên tạc, muốn phủ nhận, xóa bỏ chủ nghĩa Mác - Lênin, bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Giáo dục về đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, nhiệm vụ chính trị của tổ chức, địa phương, cơ quan, đơn vị: Nhằm đưa nghị quyết của Đảng vào cuộc sống, làm cho cán bộ, nhân dân nhận thức rõ về con đường cách mạng Việt Nam, tin tưởng vào sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo, đoàn kết vượt qua mọi khó khăn, thi đua hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ cách mạng dân tộc, tiếp tục đưa đất nước ta phát triển nhanh, bền vững. Đồng thời, từ đó cảm nhận được những thay đổi tích cực khi thực hiện Nghị quyết của Đảng trong đời sống thực tế.
- Giáo dục chính sách, pháp luật của Nhà nước: Bao gồm mục tiêu, chính sách các văn bản luật trong quá trình soạn thảo; mục tiêu, quan điểm cải cách tư pháp và hoạt động tư pháp; nội dung điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; các vấn đề liên quan trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ của cán bộ và nhân dân như việc làm, tiền lương, chính sách trợ cấp xã hội, chế độ bảo hiểm xã hội; Luật Giao thông đường bộ; Luật Hôn nhân và gia đình; Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em; Bộ luật Lao động; Luật Bảo hiểm xã hội; Luật Công đoàn, Luật Doanh nghiệp...
Mặt khác cần tăng cường đối thoại chính sách, tư vấn, hướng dẫn, giải đáp tháo gỡ vướng mắc gắn với những vấn đề mà xã hội quan tâm hoặc cần định hướng dư luận xã hội để mọi người hiểu và thực hiện tốt nghĩa vụ của mình; nêu cao tinh thần làm chủ, sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật, đồng thời biết vận dụng trong quá trình thực hiện nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
- Giáo dục về nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế: Để cán bộ và nhân dân thấy rõ được tính chất lâu dài, gian khổ của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; những cơ hội và khó khăn, thách thức mà nền kinh tế phải đối mặt khi hội nhập quốc tế… Từ đó, có ý chí quyết tâm, có nghị lực phấn đấu vươn lên, đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước, tích cực tranh thủ các nguồn lực từ bên ngoài cho phát triển bền vững; thực hiện thắng lợi mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội; nâng cao đời sống nhân dân; giữ vững độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ; củng cố môi trường hòa bình, ổn định; quảng bá và nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên thế giới.
- Giáo dục lòng yêu nước, truyền thống và tinh thần dân tộc: Giúp nhân dân thấy được trách nhiệm của mình đối với đất nước, dân tộc; củng cố và tăng cường tinh thần yêu nước, đoàn kết dân tộc, phấn đấu vì mục tiêu: “Dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng văn minh”; sẵn sàng tham gia cùng toàn Đảng, toàn quân, toàn dân đấu tranh bảo vệ độc lập chủ quyền, lãnh thổ của đất nước; chống chiến lược “diễn biến hòa bình”, dưới chiêu bài “nhân quyền”, “dân chủ”, “tự do tư tưởng, tôn giáo”... của các thế lực thù địch; hành động có văn hóa, thông minh trong khuôn khổ pháp luật; không để các phần tử xấu lôi kéo vào các hoạt động quá khích, gây rối làm mất trật tự an ninh và an toàn xã hội
- Giáo dục những yêu cầu, chuẩn mực đạo đức cách mạng, lối sống trong sạch, lành mạnh cho cán bộ, đảng viên và nhân dân:
Mục tiêu của giáo dục đạo đức, lối sống nhằm góp phần xây dựng thế hệ con người Việt Nam giàu lòng yêu nước, tự cường dân tộc, kiên định lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; có đạo đức trong sáng, ý thức tuân thủ pháp luật; có năng lực, bản lĩnh trong hội nhập quốc tế; có sức khỏe, tri thức, kỹ năng lao động, trở thành những công dân tốt, tích cực tham gia vào sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Giáo dục đạo đức, lối sống phải gắn với thực hiện có hiệu quả Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa XII) về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng.
Trong quá trình giáo dục đạo đức, lối sống phải chú trọng làm tốt việc nêu gương những người tốt, việc tốt; lấy nhân tố tích cực để đẩy lùi tiêu cực; đồng thời phê phán, đấu tranh với những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, vô trách nhiệm, vụ lợi cá nhân, vi phạm những chuẩn mực đạo đức, lối sống.
Như vậy, đổi mới công tác phổ biến, giáo dục pháp luật là yêu cầu tất yếu, khách quan, nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trong đó, cần không ngừng quan tâm đến các giải pháp đổi mới công tác giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống, trước hết vì đây là một thuộc tính gắn bó hữu cơ với công tác PBGDPL, một bộ phận của công tác chính trị tư tưởng như Chỉ thị số 32-CT/TW, Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật đã xác định.
Tô Thị Thu Hà
Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật, Bộ Tư pháp
Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật, Bộ Tư pháp
[1]Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng.
[2] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr.46, tr.200.
[3]Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, mục 1(I), Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 2016.
