Trang Chủ
Toàn cảnh phiên họp.
Tại phiên họp thẩm định, đại diện Bộ Nội vụ báo cáo, sau gần 10 năm thi hành Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, 04 năm thi hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2019 (Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015), 03 năm sơ kết thi hành các nghị quyết của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị tại thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và thành phố Đà Nẵng cho thấy, tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương các cấp nhìn chung đã dần đi vào ổn định, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả, cơ bản đáp ứng được các yêu cầu quản lý, phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. Tuy nhiên, quá trình tổ chức thi hành các luật, nghị quyết trên đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập cần được nghiên cứu sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.
Đồng thời, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 đã quy định những vấn đề cơ bản về phân định thẩm quyền, phân cấp, ủy quyền, tuy nhiên quá trình thực hiện cho thấy một số nội dung quy định của Luật còn bất cập, chưa có sự liên thông, thống nhất giữa quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương với các luật chuyên ngành, ảnh hưởng đến việc thực hiện chủ trương đẩy mạnh phân quyền, phân cấp từ trung ương đến địa phương và giữa các cấp chính quyền địa phương. Các quy định tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 chưa tạo thành các nguyên tắc để pháp luật chuyên ngành điều chỉnh cách thức quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương, dẫn đến tình trạng các luật chuyên ngành quy định chính quyền địa phương các cấp đều thực hiện cùng 01 nhiệm vụ hoặc chỉ giao nhiệm vụ cho Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh hoặc giao trực tiếp cho cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, gây khó khăn trong việc thực hiện nguyên tắc phân quyền, phân cấp, ủy quyền và việc sắp xếp, bố trí tổ chức bộ máy, biên chế trong các cơ quan của chính quyền địa phương.
Về quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương các cấp cơ bản giống nhau, chưa phân biệt rõ theo từng cấp (tỉnh, huyện, xã) và theo đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo; chưa phân định rõ thẩm quyền giữa các cơ quan nhà nước ở Trung ương và địa phương và của mỗi cấp chính quyền địa phương. Có những nhiệm vụ cả 02 cấp hoặc 03 cấp cùng thực hiện nhưng chưa rõ thẩm quyền và trách nhiệm của từng cấp dẫn đến “lúng túng” trong việc ban hành các quy định về quản lý nhà nước tại địa phương.
Đại diện Bộ Nội vụ phát biểu tại phiên họp.
Đối với mô hình tổ chức chính quyền địa phương chưa được thiết kế phù hợp với địa bàn đô thị dẫn đến Quốc hội phải ban hành các Nghị quyết riêng biệt để quy định tổ chức chính quyền đô thị của 03 thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng (tại kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV tiếp tục xem xét, ban hành Nghị quyết về tổ chức chính quyền đô thị tại thành phố Hải Phòng). Theo đó, đa số các đơn vị hành chính trên cả nước đều tổ chức cấp chính quyền địa phương gồm Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân; tổ chức bộ máy của chính quyền địa phương các cấp còn cồng kềnh, nhiều tầng nấc, chưa bảo đảm mục tiêu tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả theo chỉ đạo của Đảng, Quốc hội, Chính phủ. Đối với các thành phố trực thuộc Trung ương tổ chức chính quyền đô thị, quá trình tổ chức thực hiện bước đầu đã mang lại những kết quả tích cực; bộ máy tổ chức chính quyền đô thị tinh gọn, giảm đầu mối, cấp trung gian, tiết kiệm ngân sách nhà nước, bảo đảm sự chỉ đạo điều hành của cơ quan hành chính nhà nước cấp trên và cấp dưới được thông suốt, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả, gần dân, sát dân, phục vụ Nhân dân tốt hơn. Mặc dù vậy, mô hình chính quyền đô thị vẫn tồn tại một số vướng mắc, bất cập, như: việc thực hiện nguyên tắc, chế độ trách nhiệm trong thực thi công vụ của Chủ tịch Ủy ban nhân dân (người đứng đầu cơ quan hành chính địa phương) còn chưa rõ nét; mức độ tự chủ về ngân sách và biên chế còn hạn chế, tác động đến hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền đô thị...
Việc tổ chức và hoạt động của Hội đồng nhân dân các cấp (nhất là cấp tỉnh) còn chưa tương xứng với vị trí, vai trò và yêu cầu, nhiệm vụ ngày càng cao của cơ quan đại diện, cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, quyết định các vấn đề của địa phương, thực hiện giám sát và xu thế đẩy mạnh phân quyền từ Trung ương cho địa phương. Phần lớn đại biểu Hội đồng nhân dân hoạt động kiêm nhiệm, một số giữ cương vị lãnh đạo trong các cơ quan quản lý nhà nước ở địa phương... nên đại biểu chưa có nhiều thời gian cho hoạt động của Hội đồng nhân dân. Trong thực hiện quyền giám sát, nhiều đại biểu kiêm nhiệm vừa là chủ thể thực hiện giám sát, vừa là đối tượng chịu sự giám sát nên chưa thể hiện đầy đủ trách nhiệm của mình, còn né tránh, ngại va chạm trong chất vấn tại các kỳ họp, các cuộc giám sát nên chất lượng, hiệu quả giám sát có phần hạn chế.
Về tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân các cấp còn chưa tinh gọn, hoạt động của Ủy ban nhân dân (nơi có tổ chức Hội đồng nhân dân) vẫn còn nặng về sự điều hành của tập thể Ủy ban nhân dân mà chưa phát huy được thẩm quyền, trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính (Chủ tịch Ủy ban nhân dân) dẫn đến nhiều công việc hàng ngày của Ủy ban nhân dân cũng phải đưa ra tập thể Ủy ban nhân dân bản hoặc biểu quyết, làm ảnh hưởng đến hiệu lực, hiệu quả, tính kịp thời của cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương; các quy định giao thẩm quyền điều hành hoạt động của Ủy ban nhân dân khi khuyết chức danh Chủ tịch Ủy ban nhân dân còn bất cập dẫn đến trong thời gian qua nhiều nơi hoạt động của Ủy ban nhân dân bị ngừng trệ hoặc thực hiện việc điều hành hoạt động của Ủy ban nhân dân không đúng quy định của pháp luật hiện hành.
Vì vậy, việc sửa đổi căn bản, toàn diện và hợp lý các quy định về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương là cần thiết để cụ thể hóa đầy đủ quy định của Hiến pháp năm 2013 và thể chế hóa các chủ trương, định hướng trong các văn kiện, nghị quyết của Đảng, từ đó tiếp tục đổi mới chính quyền địa phương theo hướng đẩy mạnh phân quyền giữa cơ quan nhà nước ở Trung ương với địa phương, tổ chức bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, bảo đảm sự thống nhất, thông suốt của nền hành chính nhà nước từ Trung ương đến cơ sở.
Phát biểu tại phiên họp, đồng chí Ngô Anh Tuấn, Giám đốc Sở Tư pháp thành phố Hà Nội đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo phân định rõ thẩm quyền, trách nhiệm của Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp với Ủy ban nhân dân cùng cấp. Đồng chí cho rằng chính quyền địa phương được hợp thành bởi hai nhánh là Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân. Dự thảo Luật cũng đã có quy định riêng về quyền hạn, trách nhiệm của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân từng cấp. Vì vậy, theo đồng chí, cơ quan chủ trì soạn thảo cần cân nhắc có nên quy định thêm nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương tại Chương IV dự thảo Luật hay không. Đồng chí cũng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát nội dung dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) với Luật Thủ đô về cơ cấu tổ chức, số lượng đại biểu Hội đồng nhân dân, các ban của Hội đồng nhân dân. Bên cạnh đó, cũng cần nghiên cứu mô hình chính quyền cho các đô thị đặc biệt như thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh...
Đại diện Bộ Công an phát biểu tại phiên họp.
Tại cuộc họp, đại diện Bộ Công an đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo bám sát Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; trong đó yêu cầu “Rà soát, bổ sung, hoàn thiện Luật Tổ chức chính quyền địa phương, quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của chính quyền cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã; quy định rõ cơ chế phân cấp, ủy quyền và thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khi được phân cấp, ủy quyền giữa các cấp chính quyền địa phương”. Đồng chí đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo chỉnh sửa từ “được xác định trên cơ sở phân định thẩm quyền giữa các cơ quan nhà nước ở trung ương và địa phương” tại khoản 1 Điều 17 dự thảo Luật theo hướng “được xác định trên cơ sở phân định thẩm quyền giữa các cấp có thẩm quyền của cơ quan nhà nước ở trung ương và các cấp có thẩm quyền của cơ quan nhà nước ở địa phương”. Về tổ chức Ủy ban nhân dân, đồng chí đề nghị cân nhắc về cơ cấu tổ chức gồm: Chủ tịch, Phó Chủ tịch, các ủy viên là những người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân, ủy viên phụ trách quốc phòng, phụ trách công an và một số ủy viên khác để phù hợp với nhiệm vụ, chức năng của Ủy ban nhân dân.
Tại phiên họp, các thành viên Hội đồng thẩm định đã trao đổi, thảo luận về các vấn đề như: tại quận, thành phố thuộc tỉnh; phường thuộc quận; phường, xã thuộc thành phố thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương không tổ chức Hội đồng nhân dân mà chỉ tổ chức Ủy ban nhân dân; nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương các cấp; cần có các điều kiện cần thiết để thực hiện phân quyền, phân cấp như về tài chính, nhân lực; cần xem xét việc có thành viên đại diện lực lượng vũ trang tham gia Ủy ban nhân dân để bảo đảm quốc phòng, an ninh…
Đồng chí Đặng Hoàng Oanh, Thứ trưởng Bộ Tư pháp phát biểu kết luận phiên họp.
Kết luận phiên họp thẩm định, đồng chí Đặng Hoàng Oanh, Thứ trưởng Bộ Tư pháp đánh giá dự thảo Luật đã cụ thể hóa đầy đủ 05 chính sách đã được thông qua, bảo đảm tính hợp hiến, tính hợp pháp. Tuy nhiên, Thứ trưởng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cần rà soát kỹ dự thảo Luật với các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật. Đồng thời, cần nghiên cứu, bổ sung một số quy định như: nhiệm vụ tổ chức kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính, nhiệm vụ đối ngoại của Ủy ban nhân dân các cấp; quy tắc hoạt động của Ủy ban nhân dân... Bên cạnh đó, Thứ trưởng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo bổ sung cơ sở chính trị, rà soát quy định về phân cấp, phân quyền, ủy quyền; đồng thời cần phải kiên quyết xóa bỏ “các tổ chức trung gian” theo chủ trương của Đảng, Nhà nước trong việc xây dựng mô hình chính quyền địa phương./.
Hoàng Trung
