Một số điểm cần lưu ý khi thực hiện Quy định về Khung tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý

Quy định số 214 được đánh giá là bước tiến trong công tác cán bộ của Đảng. Quy định này đã có những điều chỉnh để các tiêu chuẩn chức danh đánh giá cán bộ cụ thể hơn và có tính định lượng, là cơ sở để đánh giá cán bộ chính xác, chặt chẽ, khách quan và khoa học hơn. Nội dung Quy định số 214 cơ bản kế thừa Quy định số 90 nhưng có sửa đổi, bổ sung cho hoàn thiện hơn và phù hợp với tình hình mới. Nếu như Quy định số 90 chỉ là quy định “Tiêu chuẩn chức danh…” thì Quy định số 214 là “Khung tiêu chuẩn chức danh…”. Đây là khung chung để các cấp có thể vận dụng, cụ thể hóa tiêu chuẩn cho sát hợp với đặc điểm, điều kiện, tình hình thực tiễn của địa phương, cơ quan, đơn vị.  

1. Những nội dung cơ bản của Quy định số 214

1.1. Về Khung tiêu chuẩn chức danh, gồm có tiêu chuẩn chung và tiêu chuẩn chức danh cụ thể.

(i) Tất cả những cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý thì đều phải có tiêu chuẩn chung là những người tiêu biểu về cả về chính trị, tư tưởng và đạo đức, lối sống, đảm bảo đầy đủ về trình độ và  năng lực, là những người có uy tín, có đủ sức khỏe, độ tuổi và kinh nghiệm, cụ thể như:

- Về chính trị, tư tưởng: Tuyệt đối trung thành với lợi ích của Đảng, của quốc gia - dân tộc và nhân dân; kiên định chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, đường lối đổi mới của Đảng. Có lập trường, quan điểm, bản lĩnh chính trị vững vàng; kiên quyết bảo vệ nền tảng tư tưởng, Cương lĩnh, đường lối của Đảng, Hiến pháp và pháp luật của Nhà nước; đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Có tinh thần yêu nước nồng nàn, sâu sắc; luôn đặt lợi ích của Đảng, quốc gia - dân tộc, nhân dân lên trên lợi ích của ngành, địa phương, cơ quan và cá nhân; sẵn sàng hy sinh vì sự nghiệp cách mạng của Đảng, vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân. Tuyệt đối chấp hành sự phân công của tổ chức, yên tâm công tác. Giữ nghiêm kỷ luật phát ngôn theo đúng nguyên tắc, quy định của Đảng.

- Về đạo đức, lối sống: Mẫu mực về phẩm chất đạo đức; sống trung thực, khiêm tốn, chân thành, trong sáng, giản dị, bao dung; cần, kiệm, liêm chính, chí công, vô tư. Không tham vọng quyền lực, có nhiệt huyết và trách nhiệm cao với công việc; là trung tâm đoàn kết, gương mẫu về mọi mặt. Không tham nhũng, lãng phí, cơ hội, vụ lợi; kiên quyết đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, tệ quan liêu, tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, cửa quyền và lợi ích nhóm; tuyệt đối không trục lợi và cũng không để người thân, người quen lợi dụng chức vụ, quyền hạn của mình để trục lợi. Thực hiện nghiêm các nguyên tắc tổ chức, kỷ luật của Đảng, nhất là nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình; thực hiện đúng, đầy đủ quyền hạn, trách nhiệm của mình và chỉ đạo thực hiện nghiêm nguyên tắc, quy định, quy chế, quy trình về công tác cán bộ; kiên quyết đấu tranh với những biểu hiện, việc làm trái với các quy định của Đảng, Nhà nước trong công tác cán bộ.

- Về trình độ: Tốt nghiệp đại học trở lên; lý luận chính trị cử nhân hoặc cao cấp; quản lý nhà nước ngạch chuyên viên cao cấp hoặc tương đương; trình độ ngoại ngữ, tin học phù hợp.

- Về năng lực và uy tín: Có quan điểm khách quan, toàn diện, biện chứng, lịch sử cụ thể, có tư duy đổi mới, tầm nhìn chiến lược; phương pháp làm việc khoa học; nhạy bén chính trị; có năng lực cụ thể hóa và lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện có hiệu quả các đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; có năng lực tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, phân tích và dự báo tốt. Nắm chắc tình hình chung và hiểu biết toàn diện về lĩnh vực, địa bàn, địa phương, cơ quan, đơn vị được phân công quản lý, phụ trách. Kịp thời nắm bắt những thời cơ, vận hội; phát hiện những mâu thuẫn, thách thức, vấn đề mới, vấn đề khó, hạn chế, yếu kém trong thực tiễn; chủ động đề xuất những nhiệm vụ, giải pháp có tính khả thi và hiệu quả. Năng động, sáng tạo, cần cù, chịu khó, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm; có quyết tâm chính trị cao, hành động quyết liệt, dám đương đầu với khó khăn, thách thức; nói đi đôi với làm; có thành tích nổi trội, có kết quả và “sản phẩm” cụ thể góp phần quan trọng thúc đẩy sự phát triển của ngành, địa phương, cơ quan, đơn vị; gắn bó mật thiết với nhân dân và vì nhân dân phục vụ. Là hạt nhân quy tụ và phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị; được cán bộ, đảng viên, quần chúng nhân dân tin tưởng, tín nhiệm cao.

- Về độ tuổi, sức khỏe và kinh nghiệm: Đủ sức khỏe để thực hiện nhiệm vụ; bảo đảm tuổi bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử theo quy định của Đảng. Đã kinh qua và hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ của chức danh lãnh đạo, quản lý chủ chốt cấp dưới trực tiếp; có nhiều kinh nghiệm thực tiễn.

(ii) Đối với các chức danh cụ thể, trước hết phải bảo đảm đầy đủ tiêu chuẩn chung, đồng thời phải đáp ứng các tiêu chuẩn của mỗi chức danh. Quy định số 214 cũng thể hiện rõ là ở cấp cao hơn thì yêu cầu tiêu chuẩn cao hơn và tiêu chuẩn là tương đương nhau đối với những chức danh tương đương; quy định rõ tiêu chuẩn của từng chức danh cụ thể gắn với chức năng, nhiệm vụ được giao. Cụ thể:

Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương phải là tiêu biểu của Đảng về bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức và năng lực công tác; có tố chất, năng lực lãnh đạo, quản lý cấp chiến lược; đã kinh qua và hoàn thành tốt nhiệm vụ ở các chức vụ lãnh đạo chủ chốt cấp dưới trực tiếp và tương đương…

 Lên cấp cao hơn, Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư trước hết phải bảo đảm đầy đủ các tiêu chuẩn của Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương, đồng thời, cần có thêm các tiêu chuẩn: Thật sự tiêu biểu, mẫu mực của Ban Chấp hành Trung ương về bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, trí tuệ, ý chí chiến đấu, năng lực lãnh đạo, quản lý, ý thức tổ chức kỷ luật; không bị chi phối bởi sự can thiệp, sức ép bên ngoài và lợi ích nhóm…; phải là Ủy viên chính thức Ban Chấp hành Trung ương trọn một nhiệm kỳ trở lên; đã kinh qua và hoàn thành tốt nhiệm vụ ở các chức vụ lãnh đạo chủ chốt cấp tỉnh hoặc trưởng các ban, bộ, ngành, Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị - xã hội ở Trung ương, trường hợp mà công tác trong quân đội thì phải kinh qua chức vụ chủ trì cấp quân khu.

Đối với các chức danh lãnh đạo chủ chốt ở Trung ương như Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội có yêu cầu rất cao: Trước hết cần phải bảo đảm đầy đủ các tiêu chuẩn chung của Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư và không những phải có uy tín cao, là trung tâm đoàn kết trong Trung ương, Bộ Chính trị, trong toàn Đảng mà còn phải cả trong nhân dân; đồng thời, phải đã kinh qua và hoàn thành tốt nhiệm vụ ở chức vụ bí thư tỉnh ủy, thành ủy hoặc trưởng ban, bộ, ngành trung ương; tham gia Bộ Chính trị trọn một nhiệm kỳ trở lên; trường hợp đặc biệt do Ban Chấp hành Trung ương quyết định (đối với Thường trực Ban Bí thư thì do Bộ Chính trị quyết định). Quy định cũng nêu rõ, đồng thời với đó thì đối với mỗi chức danh còn cần phải có những phẩm chất, năng lực nổi trội ở mỗi chức danh, tiêu biểu như:

- Quy định tiêu chuẩn chức danh đối với Tổng Bí thư, người lãnh đạo cao nhất trong Đảng, được đặc biệt quan tâm, với mong muốn đáp ứng được kỳ vọng của nhân dân là lựa chọn được người tiêu biểu nhất, uy tín nhất và phải sáng suốt trong lãnh đạo, điều hành. Cụ thể: Phải là trung tâm đoàn kết, quy tụ và phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, của toàn Đảng, toàn dân; phải là người tiêu biểu nhất về đạo đức, trí tuệ của toàn Đảng; có trình độ cao về lý luận chính trị, có kiến thức sâu, rộng, toàn diện trên các lĩnh vực; phải bình tĩnh, sáng suốt trước những vấn đề khó, phức tạp liên quan đến vận mệnh của Đảng, của quốc gia, của dân tộc; có năng lực lãnh đạo, điều hành Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư; có năng lực lãnh đạo xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đặc biệt là người kế nhiệm, cán bộ chủ chốt.

- Về Chủ tịch nước: Phải có năng lực nổi trội, toàn diện trên các mặt công tác, nhất là lĩnh vực đối nội, đối ngoại, an ninh, quốc phòng; là trung tâm đoàn kết các lực lượng xã hội và các cộng đồng dân tộc trong, ngoài nước; quyết liệt trong lãnh đạo, điều hành theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được phân công.

- Về Thủ tướng Chính phủ: Phải có năng lực nổi trội toàn diện trên các lĩnh vực, nhất là trong hoạch định chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh; tư duy nhạy bén, năng động, quyết đoán, quyết liệt, quyết định kịp thời những vấn đề khó, phức tạp liên quan đến lĩnh vực hành pháp; hiểu biết sâu, rộng nền hành chính quốc gia; có năng lực toàn diện về tổ chức, quản lý, chỉ đạo, điều hành cơ quan hành chính nhà nước.

- Chủ tịch Quốc hội: Có uy tín cao, là trung tâm đoàn kết trong Quốc hội; quyết liệt trong lãnh đạo, điều hành theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được phân công; có năng lực nổi trội, toàn diện trong các lĩnh vực công tác, nhất là trong việc chỉ đạo thể chế hoá đường lối, chủ trương, nghị quyết của Đảng về xây dựng pháp luật, giám sát thực thi pháp luật; hiểu biết sâu sắc hệ thống pháp luật của Việt Nam, pháp luật và thông lệ quốc tế. Có năng lực điều hành chất lượng, hiệu quả các phiên họp Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Bên cạnh đó, đối với chức danh Thường trực Ban Bí thư cũng có những yêu cầu cao như cần bảo đảm đầy đủ các tiêu chuẩn chung của Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư, đồng thời, cần có những phẩm chất, năng lực nổi trội: Có uy tín cao, là hạt nhân đoàn kết trong Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và trong toàn Đảng. Có trình độ lý luận chính trị cao, hiểu biết sâu rộng và giàu kinh nghiệm trong công tác xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị. Có năng lực điều phối hài hoà, hiệu quả hoạt động của các cơ quan tham mưu, giúp việc của Trung ương Đảng, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội. Đã kinh qua và hoàn thành tốt nhiệm vụ ở chức vụ bí thư tỉnh ủy, thành ủy hoặc trưởng ban, bộ, ngành Trung ương; tham gia Bộ Chính trị trọn một nhiệm kỳ trở lên; trường hợp đặc biệt do Bộ Chính trị quyết định.

Đối với Trưởng ban đảng Trung ương, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Chánh Văn phòng Trung ương Đảng, thì ngoài yêu cầu bảo đảm đầy đủ các tiêu chuẩn chung của Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư hoặc Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương, cũng cần có những phẩm chất, năng lực: Có trình độ lý luận chính trị cao, hiểu biết sâu rộng và giàu kinh nghiệm trong công tác xây dựng Đảng. Có năng lực phối hợp hài hòa, hiệu quả mối quan hệ công tác giữa các ban đảng, cơ quan nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội; giữa Trung ương và địa phương. Đã tham gia Ban Chấp hành Trung ương trọn một nhiệm kỳ trở lên, đồng thời kinh qua và hoàn thành tốt nhiệm vụ ở các chức vụ bí thư tỉnh ủy, thành ủy hoặc trưởng các bộ, ngành, đoàn thể Trung ương hoặc phó trưởng ban đảng Trung ương hoặc cấp thứ trưởng và tương đương…

Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phải bảo đảm đầy đủ các tiêu chuẩn chung của Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư hoặc Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương, đồng thời, cần có những phẩm chất, năng lực: Có hiểu biết toàn diện về công tác mặt trận; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; có năng lực tuyên truyền, vận động, thuyết phục, tập hợp quần chúng, xây dựng liên minh chính trị, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân; có nhiệt huyết và là trung tâm của khối đại đoàn kết toàn dân; có kinh nghiệm và uy tín cao trong tổ chức mặt trận; đã tham gia Ban Chấp hành Trung ương trọn một nhiệm kỳ; đã kinh qua và hoàn thành tốt nhiệm vụ ở chức vụ bí thư tỉnh ủy, thành ủy hoặc lãnh đạo các ban, bộ, ngành, đoàn thể Trung ương…

Về các chức danh Phó Chủ tịch nước, Phó Chủ tịch Quốc hội, Phó Thủ tướng Chính phủ, có thể nhận thấy, tiêu chuẩn của các chức danh này cơ bản là tương đương nhau, ngoài yêu cầu bảo đảm đầy đủ các tiêu chuẩn chung của Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư hoặc Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương[1], là Ủy viên chính thức Ban Chấp hành Trung ương trọn một nhiệm kỳ, đồng thời kinh qua và hoàn thành tốt nhiệm vụ ở chức vụ lãnh đạo chủ chốt cấp tỉnh hoặc chủ chốt các ban, bộ, ngành, đoàn thể Trung ương, thì đồng thời cũng cần có những phẩm chất, năng lực riêng của mỗi chức danh như:

- Phó Chủ tịch nước phải có kiến thức cần thiết về các lĩnh vực đối nội, đối ngoại, an ninh, quốc phòng, tư pháp; có uy tín cao trong xã hội; có khả năng tập hợp, quy tụ, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tạo sự đồng thuận xã hội theo đường lối của Đảng; có năng lực lãnh đạo, điều hành theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được phân công.

- Phó Chủ tịch Quốc hội: Phải hiểu biết sâu rộng về pháp luật Việt Nam, pháp luật và thông lệ quốc tế. Có kiến thức cần thiết trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại của đất nước và hiểu biết sâu về lĩnh vực được phân công. Có năng lực cụ thể hóa đường lối, chủ trương, nghị quyết của Đảng thành pháp luật của Nhà nước và chỉ đạo tổ chức thực hiện, giám sát việc thực thi pháp luật có hiệu quả; đại diện tiêu biểu cho ý chí, nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân. Có năng lực điều hành các phiên họp Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội…

- Phó Thủ tướng Chính phủ: Có năng lực trong hoạch định chiến lược; quyết đoán, quyết liệt, kịp thời để quyết định những vấn đề khó, phức tạp liên quan đến lĩnh vực hành pháp. Có kiến thức sâu rộng về quản lý nhà nước trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại của đất nước; hiểu biết sâu về lĩnh vực được phân công. Có năng lực cụ thể hóa đường lối, chủ trương, nghị quyết của Đảng thành cơ chế, chính sách, pháp luật của Nhà nước và chỉ đạo tổ chức thực hiện có hiệu quả…

Bên cạnh đó, Quy định số 214 cũng nêu rõ về tiêu chuẩn chức danh cụ thể đối với:

- Các chức danh khối các cơ quan đảng ở Trung ương, bao gồm: Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; Tổng Biên tập: Báo Nhân Dân, Tạp chí Cộng sản; Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương, phó trưởng ban của Trung ương Đảng, Phó Chánh Văn phòng Trung ương Đảng; Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; Phó Tổng Biên tập: Báo Nhân Dân, Tạp chí Cộng sản; Ủy viên Ủy ban Kiểm tra Trung ương; Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật.

- Chức danh khối cơ quan Quốc hội, bao gồm: Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc, chủ nhiệm các ủy ban của Quốc hội, Tổng Thư ký Quốc hội - Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, Trưởng Ban Công tác đại biểu, Trưởng Ban Dân nguyện; Tổng Kiểm toán nhà nước; Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc, phó chủ nhiệm các ủy ban của Quốc hội, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội; Phó Tổng Kiểm toán nhà nước.

- Chức danh khối cơ quan Chính phủ, Văn phòng Chủ tịch nước, bao gồm: Bộ trưởng và tương đương, Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước; Chủ tịch: Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam; Tổng Giám đốc: Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam; Thứ trưởng, phó thủ trưởng cơ quan ngang bộ, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước; thủ trưởng cơ quan thuộc Chính phủ; Giám đốc: Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.

- Chức danh khối cơ quan tư pháp, bao gồm: Chánh án Tòa án nhân dân tối cao; Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao; Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao; Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao.

- Chức danh khối cơ quan Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội Trung ương, bao gồm: Trưởng các đoàn thể chính trị - xã hội Trung ương; Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; Phó Chủ tịch: Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam.

- Chức danh khối đảng ủy khối trực thuộc Trung ương, bao gồm: Bí thư đảng uỷ khối trực thuộc Trung ương; Phó bí thư đảng ủy khối trực thuộc Trung ương.

- Chức danh khối tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, bao gồm: Bí thư tỉnh uỷ, thành uỷ trực thuộc Trung ương; Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh, thành phố; Chủ tịch ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố; Phó bí thư tỉnh ủy, thành ủy trực thuộc Trung ương.

(iii) Những trường hợp đặc thù khi bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử phát sinh trong thực tiễn cũng đã được Quy định số 214 dự liệu, cụ thể là đối với các trường hợp cán bộ được điều động, luân chuyển từ nơi khác đến, cán bộ được bổ nhiệm giữ chức vụ tương đương hoặc kiêm nhiệm thêm chức vụ khác và bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử cán bộ đang công tác trong lực lượng vũ trang, đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp nhà nước thì được giảm bớt tiêu chuẩn nhằm tạo thuận lợi và phù hợp với thực tiễn; ngoài ra, trường hợp khi xem xét, bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử chức danh mới chưa có trong quy định thì áp dụng tiêu chuẩn chung và vận dụng tiêu chuẩn chức danh tương đương có vị trí, tính chất tương đồng.

1.2. Khung tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý

Theo đó, Khung tiêu chí gồm hai nhóm tiêu chí:

Thứ nhất, nhóm tiêu chí về chính trị, tư tưởng; đạo đức, lối sống; tác phong, lề lối làm việc; ý thức tổ chức kỷ luật.

Thứ hai, nhóm tiêu chí về kết quả thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao, gồm có tiêu chí chung và tiêu chí đặc thù theo từng nhóm chức danh cán bộ: Cán bộ lãnh đạo, quản lý các cơ quan tham mưu của Đảng; cán bộ lãnh đạo, quản lý các cơ quan hành chính nhà nước; cán bộ lãnh đạo, quản lý trong các cơ quan dân cử; cán bộ lãnh đạo Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội; cán bộ lãnh đạo, quản lý lực lượng vũ trang; cán bộ lãnh đạo, quản lý toà án nhân dân; cán bộ lãnh đạo, quản lý viện kiểm sát nhân dân.

1.3. Về tổ chức thực hiện

Quy định số 214 nêu rõ: Ban Bí thư chỉ đạo Ban Tổ chức Trung ương, Ban cán sự đảng Chính phủ, Đảng đoàn Quốc hội và các cơ quan liên quan cụ thể hoá tiêu chuẩn các chức danh cán bộ, tiêu chí đánh giá cán bộ diện Trung ương quản lý đã nêu trong Quy định này cho sát hợp với đặc điểm, điều kiện, thực tiễn của địa phương, cơ quan, đơn vị. Đảng đoàn Quốc hội, Ban cán sự đảng Chính phủ lãnh đạo, chỉ đạo việc rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật hiện hành có liên quan bảo đảm phù hợp với Quy định của Bộ Chính trị. Ban Tổ chức Trung ương chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan hướng dẫn, theo dõi, kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện; đồng thời căn cứ vào tiêu chuẩn chung và các quy định liên quan của Đảng, Nhà nước, hướng dẫn tiêu chuẩn các chức danh cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý chưa có trong Quy định này. Trong quá trình thực hiện, nếu có vướng mắc, các địa phương, cơ quan, đơn vị phản ánh về Ban Tổ chức Trung ương để tổng hợp, báo cáo Bộ Chính trị.

2. Những điểm mới nổi bật

So với Quy định số 90, Quy định số 214 đã có những sửa đổi, bổ sung cho đầy đủ khung tiêu chuẩn, hoàn thiện hơn về các quy định đánh giá cán bộ, phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu trong điều kiện mới và để đồng bộ, thống nhất với các nguyên tắc, quy định của Đảng, Nhà nước. Một số điểm mới nổi bật như:

Một là, bổ sung những chức danh còn thiếu

Vì trong Quy định số 90 còn thiếu nhiều chức danh thuộc Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý nên Quy định số 214 đã bổ sung cho đầy đủ, đồng thời, Quy định này cũng đã điều chỉnh phân nhóm chức danh thành các khối.

Theo đó, các khối được phân nhóm bao gồm: Khối các cơ quan đảng ở Trung ương; khối cơ quan Quốc hội; khối cơ quan Chính phủ, Văn phòng Chủ tịch nước; khối cơ quan tư pháp; khối cơ quan Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội Trung ương; khối đảng ủy khối trực thuộc Trung ương; khối tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Quy định số 214 bổ sung các chức danh: (i) Các chức danh thuộc khối các cơ quan đảng ở Trung ương như Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; Tổng Biên tập: Báo Nhân Dân, Tạp chí Cộng sản; Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương, phó trưởng ban của Trung ương Đảng, Phó Chánh Văn phòng Trung ương Đảng; Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; Phó Tổng Biên tập: Báo Nhân Dân, Tạp chí Cộng sản; Ủy viên Ủy ban Kiểm tra Trung ương; Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật; (ii) Chánh Văn phòng Trung ương Đảng; (iii) Một số chức danh thuộc khối cơ quan Quốc hội như Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Trưởng Ban Công tác đại biểu, Trưởng Ban Dân nguyện; Tổng Kiểm toán Nhà nước; Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc, phó chủ nhiệm các Ủy ban của Quốc hội, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội; Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước; (iv) Một số chức danh khối cơ quan Chính phủ, Văn phòng Chủ tịch nước như Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước; Chủ tịch: Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam; Tổng Giám đốc: Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam; Thứ trưởng, phó thủ trưởng cơ quan ngang bộ, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước, thủ trưởng cơ quan thuộc Chính phủ; Giám đốc: Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh; (v) Một số chức danh khối cơ quan tư pháp như: Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao; (vi) Một số chức danh thuộc khối cơ quan Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội Trung ương như Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; Phó Chủ tịch: Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam; (vii) Các chức danh khối đảng ủy khối trực thuộc Trung ương như Bí thư đảng ủy khối trực thuộc Trung ương, Phó bí thư đảng ủy khối trực thuộc Trung ương.

Hai là, Quy định số 214 đã bổ sung vào tiêu chuẩn chung về năng lực và uy tín là phải “có thành tích nổi trội, có kết quả và “sản phẩm” cụ thể góp phần quan trọng thúc đẩy sự phát triển của ngành, địa phương, cơ quan, đơn vị”, việc điều chỉnh này nhằm cụ thể hóa Nghị quyết số 26-NQ/TW và cũng cho thấy việc quy định tiêu chuẩn được cụ thể và định lượng hơn.

Ba là, đối với tiêu chuẩn chức danh cụ thể, Quy định số 214 có sửa đổi là chỉ đặt ra yêu cầu “hoàn thành tốt nhiệm vụ” khi giữ các chức vụ lãnh đạo cấp dưới thay vì phải “hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ” như tại Quy định 90 trước đây. Việc điều chỉnh này được lý giải là do nhằm thống nhất với quy định mới của Bộ Chính trị về kiểm điểm, đánh giá, xếp loại cán bộ hàng năm[2]. Theo đó, số hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ không vượt quá 20% số được xếp loại hoàn thành nhiệm vụ, nghĩa là cán bộ được xếp loại xuất sắc ít hơn nhiều so với trước. Trong khi đó, nhiều lãnh đạo cấp cao mặc dù hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ nhưng lại khiêm tốn, gương mẫu, chỉ tự nhận mình hoàn thành tốt nhiệm vụ, còn mức hoàn thành xuất sắc nhường cho cán bộ cấp dưới; nếu không điều chỉnh, những người này tuy hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ song lại không đáp ứng tiêu chuẩn và sẽ thiệt thòi[3].

Bốn là, sửa đổi, bổ sung một số tiêu chuẩn đối với chức danh lãnh đạo chủ chốt ở Trung ương

Những điều chỉnh lần này chủ yếu là để hoàn thiện hơn, để đầy đủ, rõ ràng hơn chứ không phải để tạo ra sự khác biệt với quy định cũ[4]. Cụ thể là:

Bổ sung tiêu chuẩn có “uy tín cao trong nhân dân” đối với các chức danh lãnh đạo chủ chốt như Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Chủ tịch Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ trong Quy định số 214. Mặc dù là bổ sung nhưng đây lại không được coi là tiêu chuẩn mới bởi uy tín trong nhân dân là quan điểm xuyên suốt của Đảng ta, cũng đã có trong Quy định trước chứ không phải là bây giờ mới có, vấn đề là sự thể hiện thế nào, thì ở Quy định trước việc thể hiện chưa được đầy đủ, rõ ràng nên nay được rà soát lại và điều chỉnh, bổ sung cho hoàn thiện[5].

Đối với tiêu chuẩn chức danh Tổng Bí thư, theo Quy định số 214, “cần có năng lực lãnh đạo xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đặc biệt là người kế nhiệm, cán bộ chủ chốt”, như vậy, quy định mới đã bổ sung cụm từ “cán bộ chủ chốt”. Việc quy định cụ thể lần này nhằm làm rõ và cao hơn trách nhiệm của Tổng Bí thư, phải là người giới thiệu cho Ban Chấp hành Trung ương, cho Đại hội nhân sự cán bộ chủ chốt các cấp dựa trên nguyên tắc của công tác cán bộ là nguyên tắc của cấp ủy có thẩm quyền chứ không phải nguyên tắc của cá nhân[6]. Ngoài ra, Quy định số 214 cũng nhấn mạnh tiêu chuẩn Tổng Bí thư phải là người “bình tĩnh, sáng suốt” trước những vấn đề khó, phức tạp. 

Bên cạnh đó, yêu cầu đối với Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội trong Quy định mới cao hơn khi tiêu chuẩn phải là “trung tâm” đoàn kết… thay vì là “hạt nhân” đoàn kết như Quy định trước.

Năm là, bổ sung tiêu chuẩn đối với chức danh Phó Chủ tịch nước

Ba chức danh Phó Chủ tịch nước, Phó Thủ tướng Chính phủ, Phó Chủ tịch Quốc hội đòi hỏi tương đương nhau, do đó, Quy định số 214 đã bổ sung tiêu chuẩn của Phó Chủ tịch nước “là Ủy viên chính thức Ban Chấp hành Trung ương trọn một nhiệm kỳ, đồng thời kinh qua và hoàn thành tốt nhiệm vụ ở chức vụ lãnh đạo chủ chốt cấp tỉnh hoặc chủ chốt các ban, bộ, ngành, đoàn thể Trung ương” để tương đương với hai chức danh còn lại.

Sáu là, bổ sung một số trường hợp đặc thù áp dụng tiêu chuẩn chức danh khi bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử

Quy định số 214 có thể đáp ứng các trường hợp đặc thù đã có trong thực tiễn. Trong đó, đối với một số trường hợp thì được giảm bớt tiêu chuẩn áp dụng đối với chức danh đó nhằm tạo thuận lợi và phù hợp với thực tiễn, cụ thể như:

Liên quan đến công tác điều động, luân chuyển cán bộ, Quy định nêu rõ, cán bộ được điều động, luân chuyển từ nơi khác đến không nhất thiết phải bảo đảm tiêu chuẩn “đã kinh qua chức danh lãnh đạo, quản lý chủ chốt cấp dưới trực tiếp”. Bên cạnh đó còn có trường hợp cán bộ đang công tác trong lực lượng vũ trang, đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp nhà nước thì khi bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử không nhất thiết phải bảo đảm tiêu chuẩn “quản lý nhà nước ngạch chuyên viên cao cấp”. Có thể thấy, lâu nay quy định tiêu chuẩn lãnh đạo chủ chốt cấp tỉnh phải kinh qua và hoàn thành tốt nhiệm vụ lãnh đạo chủ chốt ở cấp dưới trực tiếp, nghĩa là muốn làm cán bộ chủ chốt cấp tỉnh phải qua cán bộ chủ chốt cấp huyện. Trong khi đó, thực tế đã có những trường hợp Trung ương điều động, luân chuyển bộ trưởng, thứ trưởng về làm bí thư tỉnh ủy, phó bí thư thường trực tỉnh ủy, chủ tịch tỉnh..., song những người này có thể chưa bao giờ kinh qua bí thư, chủ tịch huyện. Hay điều chuyển cán bộ trong lực lượng vũ trang, tập đoàn kinh tế nhà nước về làm lãnh đạo địa phương, khi những người này chuyển sang lĩnh vực quản lý nhà nước, nếu yêu cầu trình độ quản lý nhà nước ngạch chuyên viên cao cấp thì họ rất khó đáp ứng. Nếu quy định cứng sẽ rất khó trong việc điều động, luân chuyển cán bộ Trung ương về địa phương, cho nên phải điều chỉnh[7]. 

Đối với cán bộ được bổ nhiệm giữ chức vụ tương đương hoặc kiêm nhiệm thêm chức vụ khác thì theo Quy định mới là không nhất thiết phải bảo đảm đầy đủ tiêu chuẩn chức danh tương đương hoặc tiêu chuẩn chức vụ kiêm nhiệm.

Ngoài ra, Quy định số 214 cũng dự liệu trường hợp khi xem xét, bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử chức danh mới chưa có trong quy định này thì thực hiện áp dụng tiêu chuẩn chung và vận dụng tiêu chuẩn chức danh tương đương có vị trí, tính chất tương đồng.