Trong những năm qua, Ban Cán sự Đảng, lãnh đạo Bộ Tư pháp, lãnh đạo Tổng cục Thi hành án dân sự luôn quan tâm xây dựng, hoàn thiện thể chế về tổ chức, hoạt động của các cơ quan thi hành án dân sự (THADS), trong đó có công tác tổ chức cán bộ. Mặc dù, cơ sở pháp lý về nội dung này đã được ban hành cơ bản đầy đủ, đồng bộ nhưng vẫn cần thường xuyên rà soát, sửa đổi, bổ sung, ban hành mới cho phù hợp chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và thực tiễn. Xuất phát từ yêu cầu trên, Tổng cục đã phối hợp với đơn vị chuyên môn của Bộ Nội vụ và các cơ quan liên quan xây dựng, trình Bộ trưởng Bộ Tư pháp ban hành Thông tư số 02/2024/TT-BTP ngày 03/4/2024 quy định mã số, tiêu chuẩn chuyên môn, nghiệp vụ và xếp lương đối với các ngạch công chức chuyên ngành THADS (Thông tư số 02/2024/TT-BTP) thay thế Thông tư số 03/2017/TT-BTP ngày 05/4/2017 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp quy định chức danh, mã số ngạch và tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức chuyên ngành THADS, được sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư số 08/2020/TT-BTP ngày 18/12/2020 và Thông tư số 06/2021/TT-BTP ngày 14/10/2021 (Thông tư số 03/2017/TT-BTP).
1. Nhận diện một số vướng mắc, bất cập trong quá trình thực thi Thông tư số 03/2017/TT-BTP
Thứ nhất, Nghị định số 123/2016/NĐ-CP ngày 01/9/2016 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của bộ, cơ quan ngang bộ (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 101/2020/NĐ-CP ngày 28/8/2020) và Nghị định số 138/2020/NĐ-CP ngày 27/11/2020 của Chính phủ quy định về tuyển dụng, sử dụng và quản lý công chức (Nghị định số 138/2020/NĐ-CP) giao Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ có thẩm quyền: “Quy định mã số, tiêu chuẩn chuyên môn, nghiệp vụ và xếp lương đối với các ngạch công chức thuộc ngành, lĩnh vực được giao quản lý sau khi có ý kiến thống nhất của Bộ Nội vụ”. Theo đó, ngày 05/4/2017, Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã ban hành Thông tư số 03/2017/TT-BTP. Tuy nhiên, một trong những nội dung quan trọng của Thông tư này là tiêu chuẩn về trình độ đào tạo, bồi dưỡng chưa thực sự phù hợp với quy định của Chính phủ về tiêu chuẩn chứng chỉ đào tạo, bồi dưỡng, cụ thể:
- Nghị định số 101/2017/NĐ-CP ngày 01/9/2017 của Chính phủ về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức (Nghị định số 101/2017/NĐ-CP) quy định: Các bộ, ngành xây dựng chương trình, tổ chức bồi dưỡng, cấp chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý nhà nước cho công chức chuyên ngành mà bộ, ngành đó được giao quản lý như công chức chuyên ngành thuế, hải quan, thống kê, THADS… Nội dung chương trình cơ bản gồm 02 phần chính: Kiến thức, kỹ năng chung về quản lý nhà nước (như các ngạch chuyên viên, chuyên viên chính, chuyên viên cao cấp) và nghiệp vụ chuyên ngành theo vị trí việc làm (thẩm tra viên, thư ký thi hành án…). Chứng chỉ này là điều kiện bổ nhiệm công chức chuyên ngành. Thông tư số 03/2017/TT-BTP quy định các chứng chỉ này gồm: Chứng chỉ đào tạo nghiệp vụ THADS, chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ ngạch chấp hành viên trung cấp, chứng chỉ nghiệp vụ chấp hành viên cao cấp, chứng chỉ nghiệp vụ thẩm tra viên THADS, chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ thẩm tra viên chính… là điều kiện bổ nhiệm ngạch tương ứng.
- Nghị định số 89/2021/NĐ-CP ngày 18/10/2021 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung Nghị định số 101/2017/NĐ-CP (Nghị định số 89/2021/NĐ-CP) quy định:
(i) Bãi bỏ quy định về thẩm quyền của các các bộ, ngành trong việc ban hành chương trình, tổ chức đào tạo, bồi dưỡng, cấp chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý nhà nước cho công chức chuyên ngành do bộ, ngành đó quản lý. Thay vào đó đã quy định: Bộ Nội vụ là cơ quan duy nhất có trách nhiệm xây dựng, ban hành và quản lý Chương trình bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý nhà nước theo tiêu chuẩn ngạch công chức từ chuyên viên và tương đương đến chuyên viên cao cấp và tương đương. Các bộ, ngành ban hành chương trình, tài liệu bồi dưỡng nghiệp vụ theo yêu cầu vị trí việc làm cho công chức chuyên ngành.
(ii) Công chức tất cả các chuyên ngành đều phải được bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý nhà nước theo chương trình trên từ khi Nghị định này có hiệu lực trước khi bổ nhiệm ngạch, ví dụ: Chấp hành viên sơ cấp, thẩm tra viên, thư ký thi hành án phải học chương trình bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý nhà nước ngạch chuyên viên. Thẩm tra viên chính, chấp hành viên trung cấp phải học chương trình bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng quản lý nhà nước ngạch chuyên viên chính…
Thực hiện quy định trên, các bộ, ngành cần sửa đổi các tiêu chuẩn về trình độ đào tạo, bồi dưỡng trong tiêu chuẩn ngạch công chức của bộ, ngành mình. Đối với Bộ Tư pháp là tiêu chuẩn bổ nhiệm các ngạch chấp hành viên (sơ cấp, trung cấp, cao cấp), thẩm tra viên (thẩm tra viên, chính, cao cấp), thư ký thi hành án.
(iii) Quy định chuyển tiếp về việc bổ nhiệm ngạch, sử dụng chứng chỉ đào tạo, bồi dưỡng theo hướng: Cán bộ, công chức, viên chức có chứng chỉ hoàn thành các chương trình bồi dưỡng kiến thức quản lý nhà nước (chuyên ngành hành chính hoặc chuyên ngành khác) hoặc đã được bổ nhiệm vào chức vụ, ngạch công chức, chức danh nghề nghiệp viên chức trước ngày 30/6/2022 thì không phải tham gia các chương trình bồi dưỡng tương ứng theo quy định của Nghị định này (chứng chỉ nêu tại mục (i)).
Trường hợp vị trí việc làm chuyên biệt (theo nghề) thì công chức trước khi được bổ nhiệm vào ngạch phải có chứng chỉ đào tạo nghề (trừ trường hợp đặc biệt). Đối với hệ thống tổ chức THADS là các ngạch chấp hành viên phải có chứng chỉ đào tạo nghiệp vụ THADS.
Căn cứ Nghị định số 89/2021/NĐ-CP, Bộ Nội vụ đã ban hành Chương trình bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý nhà nước đối với công chức các ngạch từ chuyên viên đến chuyên viên cao cấp; ban hành Thông tư số 06/2022/TT-BNV ngày 28/6/2022 sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 02/2021/TT-BNV ngày 11/6/2021 quy định mã số, tiêu chuẩn chuyên môn, nghiệp vụ và xếp lương đối với các ngạch công chức chuyên ngành hành chính và công chức chuyên ngành văn thư. Đây là quy định chung, làm cơ sở để các bộ, ngành ban hành quy định tiêu chuẩn công chức chuyên ngành (mới) bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, cụ thể: Đối với ngạch chuyên viên cao cấp, bỏ quy định về bằng cử nhân chính trị do đây là bằng cấp đào tạo trình độ đại học được cấp cho mọi người học, không tương đương với trình độ cao cấp lý luận chính trị. Trong hợp cần thiết, người có bằng này phải thực hiện thủ tục hoặc học chuyển đổi để được cấp bằng tốt nghiệp cao cấp lý luận chính trị hoặc giấy xác nhận trình độ lý luận chính trị tương đương cao cấp lý luận chính trị. Đối với ngạch chuyên viên chính và chuyên viên, không còn được sử dụng bằng thạc sỹ quản lý hành chính công, tiến sỹ quản lý hành chính công thay cho chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý nhà nước ngạch tương đương…
Bộ Tư pháp đã ban hành các chương trình đào tạo nghiệp vụ THADS; các chương trình bồi dưỡng nghiệp vụ theo yêu cầu vị trí việc làm các ngạch: Chấp hành viên trung cấp, cao cấp; thẩm tra viên, thẩm tra viên chính, thẩm tra viên cao cấp; thư ký thi hành án áp dụng cho công chức chuyên ngành THADS.
Thứ hai, thực hiện quy định của pháp luật về phân cấp quản lý công chức, viên chức, thời gian qua, Bộ Tư pháp đã ban hành Thông tư số 03/2017/TT-BTP. Việc ban hành và tổ chức thực hiện Thông tư này bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật về cán bộ, công chức, phù hợp với điều kiện, tình hình thực tiễn trong từng giai đoạn; góp phần chuẩn hóa, nâng cao chất lượng đội ngũ công chức chuyên ngành THADS.
Đến nay, bên cạnh những quy định vẫn còn phù hợp thì Thông tư số 03/2017/TT-BTP cũng đã bộc lộ một số tồn tại, bất cập cần được sửa đổi, bổ sung như: Vị trí việc làm công tác pháp luật chưa được xác định đầy đủ, khó lượng hóa được trong một số trường hợp; chỉ quy định người làm công tác pháp luật mà chưa xác định loại văn bản hay giấy tờ gì để chứng minh, xác định người đó đã làm công tác pháp luật như: Thông tư số 01/2021/TT-BTP ngày 03/02/2021 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Công chứng đã quy định rõ về người làm công tác pháp luật, giấy tờ chứng minh; một số quy định về nhiệm vụ, năng lực công chức chuyên ngành THADS còn có sự chồng chéo, chưa rõ, ví dụ: Nhiệm vụ, quyền hạn, năng lực của các ngạch thẩm tra viên.
Thứ ba, các nội dung đã được sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ của Thông tư số 03/2017/TT-BTP hiện đang được quy định ở một số văn bản khác nhau, dẫn đến khó tiếp cận, khó tra cứu (Thông tư số 08/2020/TT-BTP và Thông tư số 06/2021/TT-BTP).
Do đó, ngày 03/4/2024, Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã ban hành Thông tư số 02/2024/TT-BTP thay thế Thông tư số 03/2017/TT-BTP.
2. Những điểm mới cơ bản của Thông tư số 02/2024/TT-BTP
Thứ nhất, phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng: Bổ sung quy định theo đó loại trừ đối tượng áp dụng là các trường hợp đặc biệt được bổ nhiệm ngạch chấp hành viên sơ cấp, chấp hành viên trung cấp, chấp hành viên cao cấp không qua thi tuyển thì áp dụng theo quy định tại khoản 6, khoản 7 Điều 18 Luật Thi hành án dân sự năm 2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2014).
Thứ hai, thời gian làm công tác pháp luật và giấy tờ xác nhận thời gian làm công tác pháp luật áp dụng trong hệ thống tổ chức THADS.
- Về xác định thời gian làm công tác xây dựng pháp luật: (i) Quy định rõ thời gian có trình độ cử nhân luật trở lên giữ ngạch chuyên viên và tương đương trở lên gắn với vị trí việc làm có yêu cầu trình độ cử nhân luật trở lên trong một số cơ quan trong hệ thống chính trị, mà không quy định chung chung là trực tiếp thực hiện công tác xây dựng pháp luật, tổ chức thi hành pháp luật như Thông tư số 03/2017/TT-BTP. (ii) Bổ sung thời gian có trình độ cử nhân luật trở lên thuộc trường hợp được tính là tương đương thời gian giữ ngạch theo quy định tại điểm d khoản 3 Điều 30 Nghị định số 138/2020/NĐ-CP. (iii) Bổ sung quy định thời gian hành nghề luật sư, công chứng viên, đấu giá viên, quản tài viên, thừa phát lại.
- Bổ sung quy định về tài liệu, giấy tờ xác định thời gian làm công tác pháp luật là: (i) Quyết định bổ nhiệm ngạch, chức danh, văn bản có nội dung thay đổi ngạch, chức danh (nếu có) đối với người thuộc điểm a khoản 1 Điều 2 Thông tư số 02/2024/TT-BTP. (ii) Bằng cử nhân luật trở lên; quyết định bổ nhiệm ngạch công chức, bổ nhiệm chức danh viên chức, văn bản có nội dung thay đổi ngạch, chức danh (nếu có) hoặc hợp đồng làm việc đối với viên chức kèm bản mô tả công việc và khung năng lực vị trí việc làm được cấp có thẩm quyền phê duyệt phù hợp với vị trí việc làm đã đảm nhiệm, quyết định xếp lương theo quy định tại điểm d khoản 3 Điều 30 Nghị định số 138/2020/NĐ-CP đối với người thuộc điểm b khoản 1 Điều 2 Thông tư số 02/2024/TT-BTP. (iii) Bằng cử nhân luật trở lên; quyết định phê chuẩn chức vụ, chức danh, văn bản có nội dung thay đổi chức vụ, chức danh (nếu có) đối với người thuộc điểm c khoản 1 Điều 2 Thông tư số 02/2024/TT-BTP. (iv) Bằng cử nhân luật trở lên; quyết định cấp Thẻ luật sư, chứng chỉ hành nghề đấu giá viên, chứng chỉ hành nghề quản tài viên, quyết định bổ nhiệm thừa phát lại, quyết định bổ nhiệm công chứng viên, kèm theo giấy tờ chứng minh thời gian đóng bảo hiểm xã hội phù hợp với các chức danh tại điểm d khoản 1 Điều 2 Thông tư số 02/2024/TT-BTP.
Thứ ba, giải thích quy định việc người có kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin cơ bản.
Thứ tư, quy định rõ hơn về tài liệu xác định chủ trì hoặc tham gia xây dựng, thẩm định văn bản quy phạm pháp luật, đề tài, đề án, dự án, chương trình nghiên cứu khoa học, sáng kiến.
Thứ năm, đối với ngạch công chức thẩm tra viên cao cấp, thẩm tra viên chính và thẩm tra viên, thêm chữ “thi hành án”.
Thứ sáu, quy định về nhiệm vụ của các ngạch công chức chuyên ngành rõ ràng, cụ thể hơn.
Thứ bảy, về chứng chỉ đào tạo, bồi dưỡng:
- Sửa đổi quy định: Có Chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức quản lý nhà nước và nghiệp vụ THADS theo nội dung, chương trình của Bộ Tư pháp; Chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức quản lý nhà nước và nghiệp vụ THADS chính; Chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức quản lý nhà nước và nghiệp vụ THADS cao cấp tại khoản 4 của các điều từ Điều 5 đến Điều 11 Thông tư số 03/2017/TT-BTP thành: Có Chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý nhà nước ngạch chuyên viên và tương đương; Chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý nhà nước ngạch chuyên viên chính và tương đương; Chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý nhà nước ngạch chuyên viên cao cấp và tương đương tương ứng với mỗi ngạch chuyên ngành THADS tại khoản 4 của các điều từ Điều 5 đến Điều 11 Thông tư số 02/2024/TT-BTP[1].
- Bổ sung chứng chỉ: Chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng theo yêu cầu vị trí việc làm đối với chấp hành viên cao cấp theo nội dung chương trình của Bộ Tư pháp; Chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng theo yêu cầu vị trí việc làm đối với chấp hành viên trung cấp theo nội dung chương trình của Bộ Tư pháp; Chứng chỉ đào tạo nghiệp vụ THADS; Chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng theo yêu cầu vị trí việc làm đối với thẩm tra viên cao cấp thi hành án theo nội dung chương trình của Bộ Tư pháp; Chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng theo yêu cầu vị trí việc làm đối với thẩm tra viên chính thi hành án theo nội dung chương trình của Bộ Tư pháp; Chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng theo yêu cầu vị trí việc làm đối với thẩm tra viên thi hành án theo nội dung chương trình của Bộ Tư pháp; Chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng theo yêu cầu vị trí việc làm đối với thư ký THADS theo nội dung chương trình của Bộ Tư pháp tại khoản 4 của các điều từ Điều 5 đến Điều 11 Thông tư số 02/2024/TT-BTP.
- Đối với ngạch chấp hành viên cao cấp và thẩm tra viên cao cấp: Bỏ quy định về bằng cử nhân chính trị.
- Đối với ngạch thư ký trung cấp: (i) Sửa đổi quy định: Có bằng tốt nghiệp trung học luật trở lên thành có trình độ trung cấp luật trở lên. (ii) Bỏ quy định có Chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức quản lý nhà nước và nghiệp vụ THADS theo nội dung, chương trình của Bộ Tư pháp.
Thứ tám, đối với công chức dự thi nâng ngạch chấp hành viên cao cấp và thẩm tra viên cao cấp không còn áp dụng việc triển khai thực hiện đạt hiệu quả ít nhất 02 sáng kiến trong phạm vi Tổng cục hoặc hệ thống tổ chức THADS.
Thứ chín, sửa đổi quy định: Tiêu chuẩn về trình độ đào tạo, bồi dưỡng của chấp hành viên, thẩm tra viên thuộc Bộ Quốc phòng được thực hiện theo quy định của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng trên cơ sở bảo đảm không thấp hơn các tiêu chuẩn của các ngạch công chức tương ứng quy định tại Thông tư số 03/2017/TT-BTP thành: Tiêu chuẩn về trình độ đào tạo, bồi dưỡng của chấp hành viên, thẩm tra viên thi hành án thuộc Bộ Quốc phòng được thực hiện theo quy định của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng.
Thứ mười, điều khoản chuyển tiếp:
- Trường hợp công chức có chứng chỉ hoàn thành các chương trình bồi dưỡng theo tiêu chuẩn ngạch công chức chuyên ngành THADS trước ngày 30/6/2022 thì không phải tham gia các chương trình bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý nhà nước; chương trình bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng theo yêu cầu vị trí việc làm của ngạch công chức tương đương tương ứng theo quy định tại Thông tư số 02/2024/TT-BTP.
- Trường hợp công chức đã được bổ nhiệm vào ngạch công chức chuyên ngành THADS trước ngày Thông tư số 02/2024/TT-BTP có hiệu lực (kể cả trường hợp do yêu cầu vị trí công tác phải chuyển ngạch công chức tương đương nay bố trí lại ngạch cũ) thì thực hiện theo quy định tại khoản 3 Điều 2 Nghị định số 89/2021/NĐ-CP.
Như vậy, việc ban hành Thông tư số 02/2024/TT-BTP giúp bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật về cán bộ, công chức, phù hợp với điều kiện, tình hình thực tiễn trong từng giai đoạn; góp phần chuẩn hóa, nâng cao chất lượng đội ngũ công chức chuyên ngành THADS./.
Điêu Quỳnh Anh
Vụ Tổ chức cán bộ, Tổng cục Thi hành án dân sự
[1]. Ví dụ: Có chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý nhà nước đối với công chức ngạch chuyên viên cao cấp và tương đương hoặc có bằng cao cấp lý luận chính trị - hành chính đối với ngạch chấp hành viên cao cấp, thẩm tra viên cao cấp thi hành án; có chứng chỉ bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản lý nhà nước đối với công chức ngạch chuyên viên hoặc tương đương đối với ngạch chấp hành viên sơ cấp, thẩm tra viên sơ cấp thi hành án, thư ký thi hành án.
(Nguồn: Tạp chí Dân chủ và Pháp luật Kỳ 2 (Số 409), tháng 7/2024)