Thanh niên Việt Nam khắc ghi lời Bác dạy!

Từ rất sớm, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhận thức được vị trí, vai trò to lớn và luôn đặt niềm tin vào tuổi trẻ trong sự nghiệp cách mạng. Người nói rằng: “Hỡi Đông Dương đáng thương hại! Người sẽ chết mất nếu đám thanh niên già cỗi của Người không sớm hồi sinh” (Thư gửi Thanh niên An Nam năm 1925). Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, để thức tỉnh một dân tộc phải bắt đầu từ thức tỉnh thanh niên. Thanh niên chính là thế hệ đi đầu trong công cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc.

Sau khi nước nhà giành được độc lập, Người đã nhấn mạnh trong “Thư gửi các em học sinh nhân Ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa” (tháng 9/1945) rằng: "Ngày nay chúng ta phải xây dựng lại cơ đồ mà tổ tiên để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các nước khác trên toàn cầu. Trong công cuộc kiến thiết đó, Nhà nước trông mong chờ đợi ở các em rất nhiều. Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai cùng các cường quốc năm châu được hay không chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”; và trong “Thư gửi thanh niên và nhi đồng toàn quốc nhân dịp Tết sắp đến” (20/1/1946), Người đã đánh giá rất cao vai trò của thế hệ trẻ thông qua khẳng định: “…Một năm khởi đầu từ mùa Xuân. Một đời khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa Xuân của xã hội”. Thanh niên với nhiệt huyết, sức sống tràn trề và năng lực sáng tạo..., đó là thế mạnh, là vốn quý của tuổi trẻ. Với tư cách là đội ngũ dự bị, lực lượng kế cận hùng hậu của cách mạng và là những người chủ tương lai của nước nhà, thế hệ trẻ - trước hết là thanh niên, có trách nhiệm kế tục sự nghiệp cách mạng, thực hiện sứ mệnh lịch sử vẻ vang mà lớp người đi trước đã chuyển giao vào tay mình.

Không chỉ có vậy, với chan chứa niềm tin yêu và kỳ vọng, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên. Thanh niên muốn làm chủ tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện tại phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải làm việc để chuẩn bị cái tương lai đó” (Thư gửi các bạn thanh niên, ngày 12/8/1947). Thanh niên muốn làm chủ tương lai một cách xứng đáng thì ngay từ bây giờ phải tự giác rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải tích cực làm việc để chuẩn bị cho tương lai. Việc giáo dục thanh niên không thể tách rời mà phải liên hệ chặt chẽ với những cuộc đấu tranh của xã hội, nhằm giúp họ tránh những cái độc hại, tiêu cực và tiếp thu, học hỏi những cái hay, tiến bộ trong cuộc sống.

Vận mệnh của quốc gia, dân tộc thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do thanh niên - những người có trách nhiệm thực hiện sứ mệnh lịch sử vẻ vang mà các thế hệ cha anh đã chuyển giao vào tay mình, cho nên, với sức mạnh và khát khao cống hiến của tuổi trẻ, các thế hệ thanh niên Việt Nam phải luôn là những người “Không có việc gì khó/Chỉ sợ lòng không bền/ Đào núi và lấp biển/Quyết chí ắt làm nên" (Bài thơ Bác tặng Đơn vị thanh niên xung phong 312 làm đường tại xã Cẩm Giàng, Bạch Thông, Bắc Kạn, ngày 28/3/1951).

Tuy thanh niên có nhiệt huyết và sức trẻ, song Người cũng nhận thấy các khuyết điểm của thanh niên. Người viết: “Khuyết điểm là ham chuộng hình thức, thiếu thực tế, bệnh cá nhân, bệnh anh hùng”. Vì vậy, Bác gửi gắm những mong ước của mình: “Rất mong toàn thể thanh niên ta ra sức phát triển những ưu điểm và tẩy sạch những khuyết điểm ấy. Huy hiệu của thanh niên ta là “tay cầm cờ đỏ sao vàng tiến lên”. Ý nghĩa của nó là: Phải xung phong làm gương mẫu trong công tác, trong học hỏi, trong tiến bộ, trong đạo đức cách mạng. Thanh niên phải thành một lực lượng to lớn và vững chắc trong công cuộc kháng chiến và kiến quốc. Đồng thời phải vui vẻ, hoạt bát. Bác mong mỗi cháu và toàn thể các cháu nam nữ thanh niên cố gắng làm tròn nhiệm vụ, để xứng đáng với cái huy hiệu tươi đẹp và vẻ vang ấy”. (Thư gửi thanh niên, tháng 4/1951, Hồ Chí Minh toàn tập). Theo Người, thanh niên muốn khắc phục được những khuyết điểm, sửa chữa được những sai lầm thì phải có quyết tâm, không ngại khó, tránh sốt ruột, chống bi quan; đồng thời phải củng cố tổ chức của Đoàn, phải đoàn kết nội bộ thật chặt chẽ và phải đoàn kết rộng rãi với các tầng lớp thanh niên. Chỉ có như vậy, thanh niên mới vượt qua được khó khăn, sửa chữa được sai lầm, phát huy được thành tích. Tất cả thanh niên phải làm gương mẫu: “(1) Phải giữ vững đạo đức cách mạng: Phải khiêm tốn, cần cù, hăng hái, dũng cảm. Phải tránh tư tưởng kiêu ngạo, công thần, tự tư tự lợi; (2) Phải xung phong trong mọi công tác; xung phong là đi trước, làm trước để lôi cuốn quần chúng, chứ không phải là xa rời quần chúng; (3) Phải cố gắng học tập chính trị, văn hóa, nghề nghiệp để tiến bộ mãi, để sẵn sàng trở thành cán bộ tốt, đảng viên tốt; (4) Phải rèn luyện thân thể cho khoẻ mạnh, khoẻ mạnh thì mới có đủ sức để tham gia một cách dẻo dai bền bỉ những công việc ích nước lợi dân… Thực hiện những điều đó thì sẽ làm tròn nhiệm vụ của mình, sẽ tiến kịp thanh niên các nước bạn”.

Trong kháng chiến, Chủ tịch Hồ Chí Minh có đề cập đến việc củng cố và phát triển Đội Thanh niên xung phong, Người khẳng định: “Kháng chiến càng tiến tới, công việc ngày càng nhiều, chúng ta cần củng cố và phát triển Ðội Thanh niên xung phong để bảo đảm thêm công việc kháng chiến và đào tạo cán bộ sau này. Nhiệm vụ của Ðội Thanh niên xung phong là xung phong mọi việc bất kỳ việc khó, việc dễ và phục vụ đến ngày kháng chiến thành công. Ðó là nhiệm vụ rất vẻ vang của thanh niên” (Ðội Thanh niên xung phong đăng trên báo Nhân dân số 147, 1953).

Tiếp đó, trong Bài nói chuyện với sinh viên và thanh niên tại Lễ khai mạc Trường Đại học Nhân dân Việt Nam ngày 19/11/1955, Người yêu cầu mỗi thanh niên phải thấm nhuần quan điểm: “Nhiệm vụ của thanh niên không phải là hỏi nước nhà đã cho mình những gì. Mà phải tự hỏi mình đã làm gì cho nước nhà? Mình phải làm thế nào cho ích lợi nước nhà nhiều hơn? Mình đã vì lợi ích nước nhà mà hy sinh phấn đấu chừng nào?”. Câu nói của Người hướng đến nhấn mạnh trách nhiệm xã hội của thanh niên. Trách nhiệm xã hội của thanh niên được hiểu là bổn phận và nghĩa vụ của mỗi thanh niên với xã hội trên các phương diện của đời sống. Ngoài ý nghĩa là bổn phận, nghĩa vụ thì trách nhiệm xã hội của thanh niên còn mang ý nghĩa đạo đức, nghĩa là trong đó phải thể hiện được sự tự nguyện, tự giác trong thực hiện nghĩa vụ công dân với sự phát triển chung của đất nước. Trách nhiệm xã hội được thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau tùy vào quan hệ, tính chất và thời điểm lịch sử. Ở mỗi thời điểm khác nhau, thanh niên lại gánh vác những trách nhiệm xã hội khác nhau.

Người cũng đã sớm nhận thấy thanh niên là lực lượng chủ yếu trong xã hội, vì vậy, Người viết: “Tính trung bình thanh niên chiếm độ 1 phần 3 tổng số nhân dân - tức là một lực lượng to lớn. Lực lượng to lớn thì phải có nhiệm vụ to lớn” (Nhiệm vụ của thanh niên ta, Báo Nhân dân ngày 20/12/1955).

Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, thanh niên cách mạng phải là người có cả “tài” và “đức”. Bài nói chuyện tại Đại hội Sinh viên Việt Nam lần thứ II, ngày 07/5/1958, Người khẳng định: “Có tài mà không có đức ví như một anh làm kinh tế tài chính rất giỏi, nhưng lại đi đến thụt két thì chẳng những không làm được gì ích lợi cho xã hội, mà còn có hại cho xã hội nữa. Nếu có đức mà không có tài ví như ông Bụt không làm hại gì, nhưng cũng không có lợi gì cho loài người”. “Tài” ở đây chính là chuyên môn, nghiệp vụ, là tri thức, kỹ năng, kinh nghiệm để mỗi thanh niên có thể hoàn thành công việc của mình một cách tốt nhất; người thanh niên có tài là người đem hết năng lực của mình ra phụng sự Tổ quốc và Nhân dân. “Đức” là đạo đức, là lối sống, là cách đối nhân xử thế trong đời sống hang ngày, là lòng nhiệt tình, là những khát vọng hướng tới “chân, thiện, mỹ”; thanh niên có đức là người luôn cố gắng học tập nâng cao trình độ, rèn luyện bản thân để hoàn thành nhiệm vụ được giao, có tinh thần sẵn sàng nhường bước, ủng hộ những người tài năng hơn mình để họ ra gánh vác việc nước, việc dân.

Với nhiệm vụ là người chủ tương lai của nước nhà, Bác đã nhắn nhủ trong “Bài nói chuyện tại Đại hội Thanh niên tích cực lao động xã hội chủ nghĩa”, ngày 17/3/1960: “Để thật xứng đáng là người chủ của một nước xã hội chủ nghĩa, thanh niên ta quyết tâm thực hiện mấy điều sau đây:

- Phải thấm nhuần đạo đức cách mạng tức là khiêm tốn, đoàn kết, thực hành chủ nghĩa tập thể, thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau, người tiên tiến thì giúp đỡ người kém, người kém phải cố gắng để tiến lên, ra sức cần kiệm xây dựng nước nhà.

- Phải nghiêm khắc chống chủ nghĩa cá nhân như tự tư tự lợi, tự kiêu, tự mãn, chỉ tham việc gì có danh tiếng, xem khinh những công việc bình thường. Phải chống tham ô, lãng phí.

- Phải cố gắng học hỏi để không ngừng nâng cao trình độ chính trị, văn hóa và kỹ thuật để phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân”.

Đối với công tác đào tạo, bồi dưỡng thế hệ thanh thiếu niên, Người đã khẳng định vai trò của việc học. Theo đó, “Thanh niên ta phải cố gắng học. Do hoàn cảnh trong xã hội cũ hạn chế nên số đông thanh niên công - nông ta ít được học. Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội thì nhất định phải có học thức” (Bài nói chuyện tại Đại hội lần thứ III của Đoàn thanh niên Lao động Việt Nam, ngày 24/3/1961). Như vậy, theo Người, tri thức chính là hành trang để xây dựng chủ nghĩa xã hội. Thanh niên phải không ngừng cố gắng học tập để tiếp thu tri thức của nhân loại vận dụng vào công cuộc đấu tranh bảo vệ, xây dựng Tổ quốc.

Thể hiện tình cảm, sự trân trọng của mình đối với thế hệ thanh niên, Bác cũng đã khẳng định trong Bài nói chuyện tại Đại hội toàn quốc lần thứ hai của Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam, ngày 20/12/1961, đó là: “Bác rất yêu quý thanh niên: (1) Vì thanh niên là người tiếp sức cách mạng cho thế hệ thanh niên già, đồng thời là người phụ trách, dìu dắt thế hệ thanh niên tương lai - tức là các cháu nhi đồng; (2) Vì thanh niên là người xung phong trong công cuộc phát triển kinh tế và văn hóa trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội; (3) Vì thanh niên là lực lượng cơ bản trong bộ đội, công an và dân quân tự vệ, đang hăng hái giữ gìn trật tự trị an, bảo vệ Tổ quốc”.

Để xứng đáng là lực lượng tiên phong, đi đầu, theo Người, thanh niên phải “không sợ khổ, không sợ khó, thực hiện đâu cần thanh niên có, việc khó có thanh niên, gặp gian khổ phải đi lên phía trước, khi hưởng thụ phải hưởng thụ sau mọi người” (Bài phát biểu tại Hội nghị Cán bộ toàn miền Bắc, tháng 9/1962).

Đặc biệt trong Thư gửi thanh niên Ngày 2/9/1965, Bác đã dặn dò thanh niên mấy điều, cụ thể: “(1) Phải luôn luôn nâng cao chí khí cách mạng “trung với nước, hiếu với dân, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng”. Không sợ gian khổ, hy sinh, hăng hái thi đua tăng gia sản xuất và anh dũng chiến đấu, xung phong đi đầu trong sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước; (2) Phải tin tưởng sâu sắc ở lực lượng và trí tuệ của tập thể, của Nhân dân. Tăng cường đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau. Nâng cao ý thức tổ chức và kỷ luật. Kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân và chủ nghĩa tự do; (3) Luôn luôn trau dồi đạo đức cách mạng, khiêm tốn và giản dị. Chống kiêu căng, tự mãn. Chống lãng phí, xa hoa. Thực hành tự phê bình và phê bình nghiêm chỉnh, để giúp nhau cùng tiến bộ mãi; (4) Ra sức học tập nâng cao trình độ chính trị, văn hoá, khoa học kỹ thuật và quân sự để cống hiến ngày càng nhiều cho Tổ quốc, cho nhân dân; (5) Luôn luôn chú ý dìu dắt và giáo dục thiếu niên và nhi đồng, làm gương tốt về mọi mặt cho đàn em noi theo”.

Bác Hồ rất yêu quý thanh niên, tin cậy và hy vọng vào lực lượng thanh niên Việt Nam. Trước khi đi xa, trong Di chúc của mình, Bác đã viết: “Đoàn viên và thanh niên ta nói chung là tốt, mọi việc đều hăng hái, xung phong, không ngại khó khăn, có chí tiến thủ. Đảng cần chăm lo, giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng xã hội chủ nghĩa vừa “hồng” vừa “chuyên” và “bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và cần thiết”... Tình cảm, sự quan tâm và lời dặn của Người thể hiện sâu sắc tầm nhìn và tư duy chiến lược, giới quan khoa học, cách mạng, biện chứng về việc chăm lo vun trồng cội gốc của sự nghiệp cách mạng.

Nhân kỷ niệm 90 Ngày thành lập Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh (26/3/1931 - 26/3/2021), nhớ lại lời dạy của Bác, khắc ghi tâm nguyện của Người, các thế hệ thanh niên vẫn đang ra sức phấn đấu, rèn luyện, đóng góp nhiều hơn nữa cho Tổ Quốc, xứng đáng với lòng tin yêu của Chủ tịch Hồ Chí Minh.