1. Vai trò của Bộ Tư pháp trong xây dựng, hoàn thiện thể chế

Thể chế là một trong các yếu tố giữ vai trò quyết định, cốt lõi đối với sự phát triển của một quốc gia nói chung và trong từng lĩnh vực đời sống kinh tế - xã hội nói riêng, là nền tảng định hướng phát triển bền vững và xây dựng Nhà nước pháp quyền. Thể chế hiệu quả giúp ổn định xã hội, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao đời sống Nhân dân; thể chế phù hợp sẽ tạo động lực phát triển, thể chế không phù hợp sẽ kìm hãm sự phát triển. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, việc hoàn thiện thể chế là yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và bảo đảm sự phát triển bền vững của đất nước.

Nhận thức được tầm quan trọng của việc xây dựng thể chế, trong giai đoạn 2015 - 2025, Bộ Tư pháp đã khẳng định được vị trí, vai trò là cơ quan chuyên môn của Chính phủ thực hiện tham mưu xây dựng, hình thành hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, dễ tiếp cận, vừa là công cụ để Nhà nước quản lý xã hội, vừa là phương tiện để bảo đảm quyền con người, quyền công dân, tạo nền tảng pháp lý để phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh quốc gia, phục vụ hội nhập quốc tế. Đồng thời, Bộ, ngành Tư pháp đã có những đóng góp tích cực, góp phần thực hiện thành công, thắng lợi chủ trương, chính sách của Đảng về đổi mới, mở cửa hội nhập quốc tế, xây dựng, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp; góp phần cải thiện môi trường kinh doanh, ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát; nâng cao chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế; đẩy mạnh cải cách hành chính, phòng, chống tham nhũng, lãng phí; mở rộng hội nhập và nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế. Điều này được minh chứng qua một số nội dung sau:

Thứ nhất, Bộ, ngành Tư pháp đã tham mưu xây dựng thành công nhiều nghị quyết, quy định của Đảng, góp phần quan trọng vào việc xây dựng thể chế phục vụ phát triển đất nước, như: Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới; Quy định số 178-QĐ/TW ngày 27/6/2024 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật; Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới (Nghị quyết số 66-NQ/TW)... Trong đó, Nghị quyết số 66-NQ/TW là dấu mốc lịch sử quan trọng trong tiến trình xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, tổ chức thi hành pháp luật, là “lời hiệu triệu cho một cuộc cải cách thể chế sâu sắc, nhằm xây dựng một hệ thống pháp luật hiện đại, thực chất, vì Nhân dân phục vụ, đồng thời tạo ra động lực bền vững cho công cuộc xây dựng đất nước Việt Nam giàu mạnh, dân chủ, công bằng và văn minh trong thế kỷ XXI”.

Thứ hai, Bộ Tư pháp đã trực tiếp tham mưu giúp Chính phủ, Quốc hội trong công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, hình thành hệ thống pháp luật tương đối hoàn chỉnh, phục vụ đắc lực cho công cuộc đổi mới, xây dựng, phát triển nền kinh tế thị trường, hội nhập, định hướng xã hội chủ nghĩa và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, trong đó, trực tiếp tham mưu xây dựng một số đạo luật quan trọng mang tính “rường cột” như: Bộ luật Dân sự năm 2015; Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017, năm 2025); Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 (sửa đổi, bổ sung năm 2020, năm 2025); Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020) và nhiều đạo luật, văn bản quy phạm pháp luật quan trọng khác.

Đặc biệt, năm 2025, với sự thay đổi, sắp xếp bộ máy của đất nước, Bộ Tư pháp đã cùng với ngành Tư pháp tham mưu giúp Chính phủ, Quốc hội xây dựng, hoàn thiện nhiều đạo luật, văn bản quy phạm pháp luật quan trọng để phù hợp với tình hình thực tiễn của đất nước như: sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013[1], Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025; Nghị quyết số 197/2025/QH15 ngày 17/5/2025 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật; Nghị quyết số 206/2025/QH15 ngày 24/6/2025 về cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật; Nghị quyết số 140/NQ-CP ngày 17/5/2025 của Chính phủ triển khai Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị.

Thứ ba, với vai trò là cơ quan thẩm định, “gác cửa” cuối cùng đối với các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, Bộ Tư pháp đã thực hiện tốt chức năng tham mưu, giúp Chính phủ thẩm định các đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh, nghị quyết; các dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết như: Luật Tổ chức Chính phủ năm 2025, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025,… Hầu hết các ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp đều được cơ quan chủ trì soạn thảo, cơ quan thẩm tra, ban hành ghi nhận, đánh giá cao và được xem là ý kiến quan trọng để xem xét quyết định. Trên chặng đường 80 năm phụng sự Tổ quốc và Nhân dân, phụng sự lý tưởng của Đảng, Bộ, ngành Tư pháp Việt Nam tự hào được giao trọng trách cao đẹp và đã khẳng định được vai trò quan trọng trong hệ thống chính trị, góp phần bảo đảm công bằng xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

2. Vai trò của Bộ Tư pháp trong công tác đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực cho đất nước

Trong bối cảnh đất nước đang bước vào giai đoạn phát triển mới với nhiều thách thức, việc đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức ngành Tư pháp nói riêng và đội ngũ làm công tác pháp luật nói chung tại các cơ quan, đơn vị mang tính cấp thiết, có ý nghĩa quan trọng góp phần thực hiện thành công các mục tiêu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Với vai trò là Bộ quản lý chuyên ngành về công tác tư pháp, đồng thời, trực tiếp quản lý các đơn vị sự nghiệp công lập có chức năng đào tạo trình độ chuyên môn luật, đào tạo các chức danh tư pháp (Học viện Tư pháp và Trường Đại học Luật Hà Nội - là các cơ sở đào tạo đầu ngành về pháp luật và tư pháp, cùng với hệ thống các Trường Cao đẳng Luật, Trung cấp Luật), thời gian qua, Bộ Tư pháp có nhiều đóng góp tích cực cho công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của ngành nói riêng và đội ngũ cán bộ làm công tác pháp luật nói chung tại các cơ quan, đơn vị.

Ảnh do Sở Tư pháp Thành phố Hồ Chí Minh cung cấp.

Thứ nhất, bảo đảm đầy đủ cơ sở pháp lý cho công tác đào tạo, bồi dưỡng thuộc phạm vi quản lý. Bộ Tư pháp đã xây dựng, trình ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền các văn bản quy phạm pháp luật có nội dung liên quan đến công tác đào tạo, bồi dưỡng các chức danh tư pháp, đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác xây dựng, thi hành pháp luật, pháp chế, tư pháp, hộ tịch tại các cơ quan đơn vị; xác định cụ thể tiêu chuẩn các chức danh (pháp chế viên, công chứng viên,…), nội dung của các chương trình đào tạo, bồi dưỡng.

Thứ hai, thường xuyên, kịp thời tổ chức các hội nghị phổ biến, quán triệt, triển khai thực hiện văn bản pháp luật mới liên quan đến chức năng, nhiệm vụ được giao của ngành; quan tâm tổ chức các lớp bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng nghề nghiệp cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức ngành Tư pháp nói chung và tại các địa phương nói riêng như: (i) hằng năm, tổ chức nhiều lớp bồi dưỡng nghiệp vụ về công tác xây dựng, thi hành pháp luật, bổ trợ tư pháp, hành chính tư pháp, pháp chế,… tạo điều kiện cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức làm công tác này nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ; (ii) các cơ sở đào tạo trực thuộc Bộ Tư pháp thường xuyên chiêu sinh các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ hộ tịch, qua đó, góp phần đào tạo, bồi dưỡng kịp thời cho đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch tại các địa phương nắm vững quy định pháp luật, thành thạo kỹ năng, nghiệp vụ, hạn chế sai sót trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, nâng cao chất lượng phục vụ người dân và quản lý nhà nước.

Nhờ đó, chất lượng nguồn nhân lực của ngành nói riêng và đội ngũ cán bộ làm công tác pháp luật nói chung tại các cơ quan, đơn vị ngày càng vững về chuyên môn, nghiệp vụ, đáp ứng yêu cầu công tác. Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác đào tạo, bồi dưỡng của ngành còn một số tồn tại như: trình độ, năng lực, phẩm chất đạo đức của một bộ phận cán bộ tư pháp, pháp chế còn hạn chế, kiến thức pháp luật quốc tế chưa được cập nhật thường xuyên; đội ngũ chuyên gia đầu ngành còn ít; chất lượng đội ngũ luật sư, công chứng viên, giám định viên tư pháp có mặt còn hạn chế, ý thức đạo đức, trách nhiệm nghề nghiệp của một số trường hợp chưa cao…

3. Định hướng, kiến nghị trong thời gian tới

Trước yêu cầu cải cách tư pháp, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế, tinh gọn tổ chức bộ máy chính quyền các cấp, để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của ngành nói riêng và đội ngũ làm công tác pháp luật nói chung tại các cơ quan, đơn vị trong thời gian tới, Bộ Tư pháp cần quan tâm thực hiện một số giải pháp sau:

Thứ nhất, phối hợp với Bộ Nội vụ, các bộ, ngành liên quan xây dựng đề án kiện toàn, nâng cao chất lượng đội ngũ nhân lực ngành Tư pháp; cán bộ, công chức làm công tác xây dựng, thi hành pháp luật; công tác pháp chế.

Thứ hai, thường xuyên tổ chức tập huấn, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao kỹ năng nghiệp vụ cho đội ngũ nhân lực ngành Tư pháp; cán bộ, công chức làm công tác xây dựng, thi hành pháp luật; công tác pháp chế, trong đó, chú trọng tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên sâu.

Thứ ba, tiếp tục xây dựng, nâng cấp chất lượng đào tạo, bồi dưỡng của các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng trực thuộc Bộ Tư pháp, trong đó, xây dựng Trường Đại học Luật Hà Nội thành trường trọng điểm đào tạo cán bộ về pháp luật; Học viện Tư pháp là trung tâm lớn đào tạo các chức danh tư pháp, bổ trợ tư pháp, chuyên gia pháp luật có phẩm chất chính trị vững vàng, đạo đức nghề nghiệp trong sáng, giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ, ngoại ngữ, chuyên sâu về pháp luật quốc tế để tham mưu hoạch định chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế, xây dựng và thực thi chính sách, pháp luật; đồng thời, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tổ chức, doanh nghiệp và công dân Việt Nam trong các tranh chấp có yếu tố nước ngoài.

Trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh cải cách thể chế, chuyển đổi số và hội nhập toàn diện, ngành Tư pháp tiếp tục đứng trước những yêu cầu mới, đòi hỏi sự nhạy bén, chuyên nghiệp và tinh thần phụng sự cao hơn nữa. Với truyền thống tốt đẹp, chuyên môn vững vàng, tinh thần trách nhiệm cao và sự chủ động thích ứng, Bộ Tư pháp sẽ tiếp tục khẳng định vai trò là cơ quan tham mưu chiến lược, là lực lượng nòng cốt trong bảo đảm sự phát triển ổn định, công bằng và bền vững của quốc gia trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam./.

Sở Tư pháp Thành phố Hồ Chí Minh

[1]. Nghị quyết số 203/2025/QH15 ngày 16/6/2025 của Quốc hội về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

(Nguồn: Tạp chí Dân chủ và Pháp luật ấn phẩm đặc biệt “Ngành Tư pháp - Tự hào truyền thống, vững bước tương lai”)