Trang Chủ
1. Thực trạng
Xác định giám định tư pháp là công tác đóng vai trò quan trọng trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự, giải quyết vụ việc dân sự, vụ án hành chính, góp phần nâng cao chất lượng của hoạt động tố tụng mà trọng tâm là bảo đảm phán quyết của Tòa án được kịp thời, khách quan, đúng pháp luật, trong thời gian từ khi triển khai Pháp lệnh về Giám định tư pháp năm 2004, Quyết định số 258/QĐ-TTg ngày 11/02/2010 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án “Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp”, Luật Giám định tư pháp năm 2012 và các văn bản hướng dẫn thi hành, công tác giám định tư pháp trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng đã không ngừng được củng cố, hoàn thiện, kiện toàn về tổ chức và hoạt động.
Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng có 02 tổ chức giám định tư pháp công lập là Phòng Kỹ thuật hình sự thuộc Công an tỉnh và Trung tâm Pháp y tỉnh trực thuộc Sở Y tế, với 53 giám định viên hoạt động trong các lĩnh vực kỹ thuật hình sự, pháp y, tài chính - kế toán, xây dựng, tài nguyên - môi trường, văn hóa, thông tin và truyền thông.
Trong năm 2016, trên địa bàn tỉnh đã thực hiện gần 3.000 vụ việc giám định, nhìn chung chất lượng của kết luận giám định ngày càng được nâng cao, đáp ứng được yêu cầu của công tác điều tra, truy tố, xét xử; bám sát các yêu cầu về mặt thủ tục tố tụng, pháp luật và các yêu cầu khác về mặt nghiệp vụ, có giá trị cao về mặt chứng cứ.
Trong công tác quản lý nhà nước, Sở Tư pháp là cơ quan giúp Ủy ban nhân dân tỉnh quản lý nhà nước về giám định tư pháp tại địa phương đã phát huy được vai trò đầu mối, chủ trì, phối hợp với các sở, ngành có liên quan tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh từng bước kiện toàn, củng cố và nâng cao năng lực hoạt động của giám định tư pháp; thường xuyên đổi mới và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với công tác giám định tư pháp, bảo đảm cơ chế thực hiện quản lý hiệu quả, thực chất, đồng thời phát huy tối đa vai trò, trách nhiệm của các Sở, ngành chủ quản trong việc chăm lo các điều kiện về tổ chức và hoạt động giám định tư pháp thuộc lĩnh vực Sở, ngành quản lý.
Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về giám định tư pháp, bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên; rà soát đội ngũ người giám định tư pháp được Sở Tư pháp thường xuyên phối hợp với các sở, ngành chủ quản triển khai thực hiện.
Công tác hoàn thiện thể chế cũng được địa phương quan tâm chú trọng, Sở Tư pháp đã tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành các chương trình, kế hoạch nhằm triển khai hiệu quả các hoạt động giám định, ban hành quy định về cơ chế phối hợp trong công tác quản lý nhà nước về giám định tư pháp trên địa bàn tỉnh.
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác giám định tư pháp trên địa bàn tỉnh còn một số hạn chế, khó khăn, vướng mắc sau:
- Chính sách đãi ngộ người làm công tác giám định tư pháp đã được ban hành nhưng chậm triển khai thực hiện, chưa phù hợp và tương xứng với chế độ làm việc nên chưa động viên, thu hút được người làm công tác giám định.
- Cơ chế phối hợp giữa các sở, ngành chuyên môn, các tổ chức giám định tư pháp chưa thường xuyên, chặt chẽ và toàn diện dẫn đến lãng phí nhiều thời gian, công sức do thủ tục, thời hạn cung cấp kết quả giám định bị kéo dài làm ảnh hưởng đến tiến độ giải quyết vụ án của các cơ quan tiến hành tố tụng.
- Đa số các giám định viên tư pháp làm việc theo chế độ kiêm nhiệm nên các giám định viên chủ yếu tập trung vào công việc chuyên môn nghiệp vụ do cơ quan chủ quản phân công. Bên cạnh đó, các giám định viên tư pháp chưa được đào tạo nghiệp vụ chuyên sâu, cũng như chưa được trang bị đầy đủ kiến thức pháp luật về giám định tư pháp mà chủ yếu dựa vào kiến thức chuyên môn để thực hiện việc giám định, chẳng hạn như giám định viên pháp y chỉ có kiến thức về y tế, về chuyên môn của mình chứ chưa am hiểu về pháp luật, ít chú trọng đến khía cạnh pháp lý. Do đó, việc thực hiện nhiệm vụ khi các cơ quan tố tụng trưng cầu còn nhiều hạn chế.
- Một số lĩnh vực thiếu giám định viên dẫn đến tình trạng quá tải khi thực hiện nhiệm vụ hoặc có lĩnh vực không có giám định viên khi có người trưng cầu, yêu cầu giám định.
- Hoạt động giám định về xác định hàm lượng ma túy còn nhiều khó khăn, vướng mắc; giám định trong lĩnh vực xây dựng là vấn đề phức tạp, liên quan đến nhiều ngành, giám định viên trong lĩnh vực xây dựng của tỉnh chưa thể độc lập để thực hiện giám định.
- Việc thu hút các chuyên gia, tổ chức chuyên môn tham gia vào hoạt động giám định còn gặp nhiều khó khăn.
- Nhận thức về bản chất, vai trò, ý nghĩa của giám định tư pháp đối với cải cách tư pháp, đảm bảo sự ổn định phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh còn chưa đầy đủ.
- Vai trò, trách nhiệm của một số cơ quan, đơn vị trong việc chỉ đạo, triển khai thực hiện nhiệm vụ theo lĩnh vực thuộc thẩm quyền quản lý chưa được đề cao, thiếu tính chủ động, đặc biệt trong công tác bổ nhiệm giám định viên, lập danh sách người giám định tư pháp theo vụ việc, báo cáo về công tác giám định tư pháp.
- Công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động của các tổ chức giám định tư pháp và giám định viên chưa được tiến hành thường xuyên.
- Hoạt động giám định tư pháp là hoạt động chuyên môn của nhiều lĩnh vực và mang tính phức tạp nên cần có sự hướng dẫn cụ thể của các bộ ở trung ương. Tuy nhiên các tài liệu, giáo trình phục vụ cho việc đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ giám định tư pháp, kiến thức pháp lý cho đội ngũ người giám định tư pháp còn chưa đồng bộ, thống nhất.
2. Giải pháp
Để khắc phục những hạn chế, khó khăn, vướng mắc trên, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, cần phải thực hiện kịp thời, đồng bộ, hiệu quả các biện pháp sau:
- Các bộ, ngành và địa phương cần tiếp tục xây dựng, hoàn thiện cơ sở pháp lý, đảm bảo sự thống nhất giữa các bộ, ngành về tổ chức và hoạt động giám định tư pháp, tiếp tục thực hiện, đồng thời điều chỉnh nội dung các nhiệm vụ, giải pháp của Đề án “Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp”, đặc biệt quan tâm đến những vấn đề còn khó khăn, vướng mắc.
- Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về giám định tư pháp, tạo bước chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức của các ngành, các cấp, cán bộ và nhân dân về vai trò, ý nghĩa của công tác giám định tư pháp, đề cao vai trò của hoạt động giám định tư pháp tương xứng với tiến trình cải cách tư pháp.
- Tăng cường công tác phối hợp giữa các sở, ban, ngành trong quản lý nhà nước về giám định tư pháp trên tất cả các lĩnh vực, triển khai thực hiện đồng bộ, hiệu quả Quyết định số 58/2016/QĐ-UBND ngày 09/12/2016 của Ủy ban nhân dân tỉnh Lâm Đồng ban hành quy định về cơ chế phối hợp trong công tác quản lý nhà nước về giám định tư pháp trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng.
- Đẩy mạnh, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra về giám định tư pháp theo thẩm quyền.
- Nhằm tăng cường số lượng, nâng cao chất lượng đội ngũ người giám định tư pháp trong lĩnh vực kỹ thuật hình sự, Công an tỉnh cần có chiến lược quy hoạch, phát triển đội ngũ giám định viên, nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác giám định tư pháp và đa dạng hóa các lĩnh vực giám định bằng việc tuyển dụng vào lực lượng công an nhân dân các sinh viên tốt nghiệp đại học ngành ngoài có trình độ, năng lực chuyên môn về khoa học kỹ thuật, sau đó đưa đi bồi dưỡng nghiệp vụ giám định tại các cơ sở đào tạo công an nhân dân; thường xuyên cử giám định viên, điều tra viên tham gia các lớp tập huấn, bồi dưỡng nâng cao kiến thức nghiệp vụ khoa học hình sự, nhằm phục vụ hiệu quả cho công tác giám định tư pháp, điều tra tố tụng; mở các lớp tập huấn nghiệp vụ, mời giảng viên của Viện khoa học hình sự, Viện pháp y quốc gia đến giảng dạy, tập huấn chuyên môn cho đội ngũ cán bộ làm công tác giám định, điều tra, trinh sát; sử dụng lại giám định viên tư pháp đã nghỉ hưu theo chế độ, nhưng có trình độ chuyên môn, có đủ sức khoẻ và tự nguyện tiếp tục làm công tác giám định.
Xác định giám định tư pháp là công tác đóng vai trò quan trọng trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự, giải quyết vụ việc dân sự, vụ án hành chính, góp phần nâng cao chất lượng của hoạt động tố tụng mà trọng tâm là bảo đảm phán quyết của Tòa án được kịp thời, khách quan, đúng pháp luật, trong thời gian từ khi triển khai Pháp lệnh về Giám định tư pháp năm 2004, Quyết định số 258/QĐ-TTg ngày 11/02/2010 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án “Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp”, Luật Giám định tư pháp năm 2012 và các văn bản hướng dẫn thi hành, công tác giám định tư pháp trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng đã không ngừng được củng cố, hoàn thiện, kiện toàn về tổ chức và hoạt động.
Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng có 02 tổ chức giám định tư pháp công lập là Phòng Kỹ thuật hình sự thuộc Công an tỉnh và Trung tâm Pháp y tỉnh trực thuộc Sở Y tế, với 53 giám định viên hoạt động trong các lĩnh vực kỹ thuật hình sự, pháp y, tài chính - kế toán, xây dựng, tài nguyên - môi trường, văn hóa, thông tin và truyền thông.
Trong năm 2016, trên địa bàn tỉnh đã thực hiện gần 3.000 vụ việc giám định, nhìn chung chất lượng của kết luận giám định ngày càng được nâng cao, đáp ứng được yêu cầu của công tác điều tra, truy tố, xét xử; bám sát các yêu cầu về mặt thủ tục tố tụng, pháp luật và các yêu cầu khác về mặt nghiệp vụ, có giá trị cao về mặt chứng cứ.
Trong công tác quản lý nhà nước, Sở Tư pháp là cơ quan giúp Ủy ban nhân dân tỉnh quản lý nhà nước về giám định tư pháp tại địa phương đã phát huy được vai trò đầu mối, chủ trì, phối hợp với các sở, ngành có liên quan tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh từng bước kiện toàn, củng cố và nâng cao năng lực hoạt động của giám định tư pháp; thường xuyên đổi mới và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với công tác giám định tư pháp, bảo đảm cơ chế thực hiện quản lý hiệu quả, thực chất, đồng thời phát huy tối đa vai trò, trách nhiệm của các Sở, ngành chủ quản trong việc chăm lo các điều kiện về tổ chức và hoạt động giám định tư pháp thuộc lĩnh vực Sở, ngành quản lý.
Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về giám định tư pháp, bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên; rà soát đội ngũ người giám định tư pháp được Sở Tư pháp thường xuyên phối hợp với các sở, ngành chủ quản triển khai thực hiện.
Công tác hoàn thiện thể chế cũng được địa phương quan tâm chú trọng, Sở Tư pháp đã tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành các chương trình, kế hoạch nhằm triển khai hiệu quả các hoạt động giám định, ban hành quy định về cơ chế phối hợp trong công tác quản lý nhà nước về giám định tư pháp trên địa bàn tỉnh.
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác giám định tư pháp trên địa bàn tỉnh còn một số hạn chế, khó khăn, vướng mắc sau:
- Chính sách đãi ngộ người làm công tác giám định tư pháp đã được ban hành nhưng chậm triển khai thực hiện, chưa phù hợp và tương xứng với chế độ làm việc nên chưa động viên, thu hút được người làm công tác giám định.
- Cơ chế phối hợp giữa các sở, ngành chuyên môn, các tổ chức giám định tư pháp chưa thường xuyên, chặt chẽ và toàn diện dẫn đến lãng phí nhiều thời gian, công sức do thủ tục, thời hạn cung cấp kết quả giám định bị kéo dài làm ảnh hưởng đến tiến độ giải quyết vụ án của các cơ quan tiến hành tố tụng.
- Đa số các giám định viên tư pháp làm việc theo chế độ kiêm nhiệm nên các giám định viên chủ yếu tập trung vào công việc chuyên môn nghiệp vụ do cơ quan chủ quản phân công. Bên cạnh đó, các giám định viên tư pháp chưa được đào tạo nghiệp vụ chuyên sâu, cũng như chưa được trang bị đầy đủ kiến thức pháp luật về giám định tư pháp mà chủ yếu dựa vào kiến thức chuyên môn để thực hiện việc giám định, chẳng hạn như giám định viên pháp y chỉ có kiến thức về y tế, về chuyên môn của mình chứ chưa am hiểu về pháp luật, ít chú trọng đến khía cạnh pháp lý. Do đó, việc thực hiện nhiệm vụ khi các cơ quan tố tụng trưng cầu còn nhiều hạn chế.
- Một số lĩnh vực thiếu giám định viên dẫn đến tình trạng quá tải khi thực hiện nhiệm vụ hoặc có lĩnh vực không có giám định viên khi có người trưng cầu, yêu cầu giám định.
- Hoạt động giám định về xác định hàm lượng ma túy còn nhiều khó khăn, vướng mắc; giám định trong lĩnh vực xây dựng là vấn đề phức tạp, liên quan đến nhiều ngành, giám định viên trong lĩnh vực xây dựng của tỉnh chưa thể độc lập để thực hiện giám định.
- Việc thu hút các chuyên gia, tổ chức chuyên môn tham gia vào hoạt động giám định còn gặp nhiều khó khăn.
- Nhận thức về bản chất, vai trò, ý nghĩa của giám định tư pháp đối với cải cách tư pháp, đảm bảo sự ổn định phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh còn chưa đầy đủ.
- Vai trò, trách nhiệm của một số cơ quan, đơn vị trong việc chỉ đạo, triển khai thực hiện nhiệm vụ theo lĩnh vực thuộc thẩm quyền quản lý chưa được đề cao, thiếu tính chủ động, đặc biệt trong công tác bổ nhiệm giám định viên, lập danh sách người giám định tư pháp theo vụ việc, báo cáo về công tác giám định tư pháp.
- Công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động của các tổ chức giám định tư pháp và giám định viên chưa được tiến hành thường xuyên.
- Hoạt động giám định tư pháp là hoạt động chuyên môn của nhiều lĩnh vực và mang tính phức tạp nên cần có sự hướng dẫn cụ thể của các bộ ở trung ương. Tuy nhiên các tài liệu, giáo trình phục vụ cho việc đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ giám định tư pháp, kiến thức pháp lý cho đội ngũ người giám định tư pháp còn chưa đồng bộ, thống nhất.
2. Giải pháp
Để khắc phục những hạn chế, khó khăn, vướng mắc trên, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, cần phải thực hiện kịp thời, đồng bộ, hiệu quả các biện pháp sau:
- Các bộ, ngành và địa phương cần tiếp tục xây dựng, hoàn thiện cơ sở pháp lý, đảm bảo sự thống nhất giữa các bộ, ngành về tổ chức và hoạt động giám định tư pháp, tiếp tục thực hiện, đồng thời điều chỉnh nội dung các nhiệm vụ, giải pháp của Đề án “Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp”, đặc biệt quan tâm đến những vấn đề còn khó khăn, vướng mắc.
- Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về giám định tư pháp, tạo bước chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức của các ngành, các cấp, cán bộ và nhân dân về vai trò, ý nghĩa của công tác giám định tư pháp, đề cao vai trò của hoạt động giám định tư pháp tương xứng với tiến trình cải cách tư pháp.
- Tăng cường công tác phối hợp giữa các sở, ban, ngành trong quản lý nhà nước về giám định tư pháp trên tất cả các lĩnh vực, triển khai thực hiện đồng bộ, hiệu quả Quyết định số 58/2016/QĐ-UBND ngày 09/12/2016 của Ủy ban nhân dân tỉnh Lâm Đồng ban hành quy định về cơ chế phối hợp trong công tác quản lý nhà nước về giám định tư pháp trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng.
- Đẩy mạnh, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra về giám định tư pháp theo thẩm quyền.
- Nhằm tăng cường số lượng, nâng cao chất lượng đội ngũ người giám định tư pháp trong lĩnh vực kỹ thuật hình sự, Công an tỉnh cần có chiến lược quy hoạch, phát triển đội ngũ giám định viên, nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác giám định tư pháp và đa dạng hóa các lĩnh vực giám định bằng việc tuyển dụng vào lực lượng công an nhân dân các sinh viên tốt nghiệp đại học ngành ngoài có trình độ, năng lực chuyên môn về khoa học kỹ thuật, sau đó đưa đi bồi dưỡng nghiệp vụ giám định tại các cơ sở đào tạo công an nhân dân; thường xuyên cử giám định viên, điều tra viên tham gia các lớp tập huấn, bồi dưỡng nâng cao kiến thức nghiệp vụ khoa học hình sự, nhằm phục vụ hiệu quả cho công tác giám định tư pháp, điều tra tố tụng; mở các lớp tập huấn nghiệp vụ, mời giảng viên của Viện khoa học hình sự, Viện pháp y quốc gia đến giảng dạy, tập huấn chuyên môn cho đội ngũ cán bộ làm công tác giám định, điều tra, trinh sát; sử dụng lại giám định viên tư pháp đã nghỉ hưu theo chế độ, nhưng có trình độ chuyên môn, có đủ sức khoẻ và tự nguyện tiếp tục làm công tác giám định.
Lê Ngọc Lâm
Phòng Bổ trợ tư pháp
Phòng Bổ trợ tư pháp
