Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024 - Nhiều sửa đổi, bổ sung quan trọng đáp ứng đòi hỏi thực tiễn trong tình hình mới

1. Ban hành Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024 là yêu cầu tất yếu khách quan của thực tiễn

Luật Giao thông đường bộ năm 2008 được ban hành là văn bản pháp lý quan trọng để điều chỉnh công tác quản lý nhà nước về giao thông đường bộ, tuy nhiên, sau 15 năm thực hiện Luật Giao thông đường bộ năm 2008 cho thấy, nhiều quy định của Luật đã bộc lộ những hạn chế, bất cập, không đáp ứng được yêu cầu của công tác quản lý trong lĩnh vực này, nhất là trước sự phát triển của hạ tầng giao thông, sự gia tăng nhanh chóng của số lượng phương tiện giao thông và tình hình trật tự, an toàn giao thông đường bộ ở Việt Nam; một số quy định tuy đã được điều chỉnh trong Luật Giao thông đường bộ năm 2008 nhưng vẫn còn thiếu, chưa đồng bộ và chưa sát với thực tiễn hiện nay cần phải giải quyết như: Quy tắc giao thông; giải quyết tai nạn giao thông; chỉ huy, điều khiển giao thông, giải quyết ùn tắc giao thông, tuần tra, kiểm soát; quản lý phương tiện giao thông; quản lý người điều khiển phương tiện giao thông; quản lý, vận hành trung tâm chỉ huy giao thông...

Như vậy, việc xây dựng và ban hành Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024 là nhu cầu tất yếu khách quan của thực tiễn nhằm khắc phục những hạn chế, vướng mắc, bất cập của Luật Giao thông đường bộ năm 2008, tạo hành lang pháp lý bảo đảm tính mạng, sức khỏe, tài sản của người dân khi tham gia giao thông.

2. Một số nội dung quan trọng và những điểm mới đáng lưu ý

Thứ nhất, tiếp tục cấm tuyệt đối nồng độ cồn khi lái xe.

Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024 (Điều 9) tiếp tục kế thừa các hành vi bị nghiêm cấm từ Luật Giao thông đường bộ năm 2008, trong đó quy định cấm điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn; cấm lợi dụng, lạm dụng nhiệm vụ bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật, nhũng nhiễu, xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; cấm lợi dụng chức vụ, quyền hạn, nghề nghiệp của bản thân hoặc người khác để vi phạm pháp luật về trật tự, an toàn giao thông đường bộ hoặc can thiệp, tác động vào quá trình xử lý vi phạm pháp luật về trật tự, an toàn giao thông đường bộ.

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, việc tiếp tục cấm triệt để nồng độ cồn nhằm bảo vệ tốt nhất tính mạng, sức khỏe, tài sản cho người dân, bảo vệ nguồn lực cho xã hội, bảo vệ tuổi thọ của giống nòi, hình thành văn hóa “đã uống rượu, bia thì không lái xe”[1].

Thứ hai, bổ sung nhiều nội dung mới về quy tắc giao thông đường bộ.

Về quy tắc giao thông đường bộ, Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024 tiếp tục kế thừa các quy định của Luật Giao thông đường bộ năm 2008, đồng thời bổ sung các nội dung mới cho phù hợp với tình hình thực tiễn như:

Không được cho trẻ dưới 10 tuổi và cao dưới 1,35m ngồi cùng hàng ghế tài xế từ ngày 01/01/2026

Đây là quy định thuộc quy tắc chung khi tham gia giao thông đường bộ. Theo đó, khoản 3 Điều 10 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024 quy định: “Khi chở trẻ em dưới 10 tuổi và chiều cao dưới 1,35 mét trên xe ô tô không được cho trẻ em ngồi cùng hàng ghế với người lái xe, trừ loại xe ô tô chỉ có một hàng ghế; người lái xe phải sử dụng, hướng dẫn sử dụng thiết bị an toàn phù hợp cho trẻ em”. Quy định này có hiệu lực từ ngày 01/01/2026.

Bổ sung trường hợp không được vượt xe

So với quy định của Luật Giao thông đường bộ 2008, khoản 6 Điều 14 Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ năm 2024 đã bổ sung các trường hợp không được vượt xe, bao gồm: Vượt ở phần đường dành cho người đi bộ qua đường; vượt khi có người đi bộ, xe lăn của người khuyết tật qua đường; vượt trong hầm đường bộ.

Quy định cụ thể quy tắc tham gia giao thông trên đường cao tốc

Điều 25 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024 quy định cụ thể như sau: Người lái xe, người điều khiển xe máy chuyên dùng trên đường cao tốc trước khi nhập vào làn đường của đường cao tốc phải có tín hiệu xin vào và phải nhường đường cho xe đang chạy trên đường, quan sát xe phía sau bảo đảm khoảng cách an toàn mới cho xe nhập vào làn đường sát bên phải, nếu có làn đường tăng tốc thì phải cho xe chạy trên làn đường đó trước khi nhập vào làn đường của đường cao tốc; khi chuẩn bị ra khỏi đường cao tốc phải quan sát biển báo hiệu chỉ dẫn, thực hiện chuyển dần sang làn đường sát bên phải, nếu có làn đường giảm tốc thì phải cho xe di chuyển trên làn đường đó trước khi ra khỏi đường cao tốc; không được cho xe chạy ở làn dừng xe khẩn cấp và phần lề đường... Chỉ được dừng xe, đỗ xe ở nơi quy định; trường hợp gặp sự cố kỹ thuật hoặc bất khả kháng khác buộc phải dừng xe, đỗ xe thì được dừng xe, đỗ xe ở làn dừng khẩn cấp cùng chiều xe chạy và phải có báo hiệu bằng đèn khẩn cấp; trường hợp xe không thể di chuyển được vào làn dừng khẩn cấp, phải có báo hiệu bằng đèn khẩn cấp và đặt biển hoặc đèn cảnh báo về phía sau xe khoảng cách tối thiểu 150 mét, nhanh chóng báo cho cơ quan Cảnh sát giao thông thực hiện nhiệm vụ bảo đảm trật tự, an toàn giao thông trên tuyến hoặc cơ quan quản lý đường cao tốc. Xe máy chuyên dùng có tốc độ thiết kế nhỏ hơn tốc độ tối thiểu quy định đối với đường cao tốc, xe chở người bốn bánh có gắn động cơ, xe chở hàng bốn bánh có gắn động cơ, xe mô tô, xe gắn máy, các loại xe tương tự xe mô tô, xe gắn máy, xe thô sơ, người đi bộ không được đi trên đường cao tốc, trừ người, phương tiện giao thông đường bộ và thiết bị phục vụ việc quản lý, bảo trì đường cao tốc.

Bổ sung đối tượng xe ưu tiên

Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024 tại Điều 27 đã quy định bổ sung đối tượng xe chữa cháy của các lực lượng khác được huy động đi làm nhiệm vụ chữa cháy; xe của lực lượng kiểm sát đi làm nhiệm vụ khẩn cấp là xe ưu tiên.

Quy định cụ thể về xếp hàng hóa trên xe thô sơ, xe máy

Trong Điều 31, Điều 33 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024 có quy định cụ thể về việc hàng hóa xếp trên xe thô sơ phải bảo đảm an toàn, không gây cản trở giao thông và che khuất tầm nhìn của người điều khiển. Hàng hóa xếp trên xe không vượt quá 1/3 chiều dài thân xe và không vượt quá 01 mét phía tiước và phía sau xe; không vượt quá 0,4 mét mỗi bên bánh xe. Đối với xe mô tô, xe gắn máy, không được xếp hàng hóa vượt quá chiều rộng giá đèo hàng về mỗi bên 0,3 mét, vượt quá về phía sau giá đèo hàng 0,5 mét theo thiết kế của nhà sản xuất; chiều cao xếp hàng hóa tính từ mặt đường xe chạy không vượt quá 02 mét.

Bổ sung trường hợp người lái xe mô tô, xe gắn máy được chở hai người

Theo khoản 1 Điều 33 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024 thì người lái xe mô tô hai bánh, xe gắn máy được chở tối đa hai người (tức ba người đi trên một xe) trong các trường hợp: Chở người bệnh đi cấp cứu; áp giải người có hành vi vi phạm pháp luật; trẻ em dưới 12 tuổi; người già yếu hoặc người khuyết tật. Như vậy, Luật này đã bổ sung trường hợp người lái xe được chở hai người nếu đó là người già yếu hoặc người khuyết tật. Ngoài ra, Luật cũng sửa đổi trường hợp từ “trẻ em dưới 14 tuổi” thành “trẻ em dưới 12 tuổi”.

Thứ ba, được đấu giá biển số xe máy.

Điều 37 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024 quy định, biển số xe đưa ra đấu giá là biển số xe ô tô, xe mô tô, xe gắn máy. Với xe mô tô và xe gắn máy, giá khởi điểm một biển số không thấp hơn 05 triệu đồng. Khi hết thời hạn đăng ký tham gia đấu giá mà chỉ có một người đăng ký tham gia đấu giá hoặc có nhiều người đăng ký tham gia đấu giá nhưng chỉ có một người tham gia đấu giá hoặc có nhiều người tham gia đấu giá nhưng chỉ có một người trả giá ít nhất bằng giá khởi điểm của một biển số xe đưa ra đấu giá thì người đó được xác định là người trúng đấu giá biển số xe.

Thứ tư, bổ sung quy định việc kiểm định khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy.

Điều 42 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024 quy định, xe cơ giới, xe máy chuyên dùng tham gia giao thông đường bộ phải được kiểm định khí thải và việc kiểm định khí thải thực hiện theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường được thực hiện tại các cơ sở kiểm định khí thải đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.

Tại Điều 102 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có quy định Bộ Tài nguyên và Môi trường có trách nhiệm chủ trì, phối hợp với Bộ Giao thông vận tải trình Thủ tướng Chính phủ ban hành lộ trình áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải của phương tiện giao thông cơ giới đường bộ lưu hành ở Việt Nam.

Thứ năm, xe ô tô kinh doanh vận tải chở trẻ em mầm non, học sinh phải có thiết bị cảnh báo, chống bỏ quên trẻ.

Đây là quy định của Điều 46 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024. Theo đó, xe ô tô kinh doanh vận tải chở trẻ em mầm non, học sinh phải có thiết bị ghi nhận hình ảnh trẻ em mầm non, học sinh và thiết bị có chức năng cảnh báo, chống bỏ quên trẻ em trên xe; có niên hạn sử dụng không quá 20 năm; có màu sơn theo quy định của Chính phủ. Xe ô tô chở trẻ em mầm non hoặc học sinh tiểu học phải có dây đai an toàn phù hợp với lứa tuổi hoặc sử dụng xe có ghế ngồi phù hợp với lứa tuổi theo quy định của pháp luật. Khi đưa đón trẻ em mầm non, học sinh tiểu học phải bố trí tối thiểu 01 người quản lý trên mỗi xe ô tô để hướng dẫn, giám sát, duy trì trật tự và bảo đảm an toàn cho trẻ em mầm non, học sinh tiểu học trong suốt chuyến đi. Trường hợp xe từ 29 chỗ trở lên (không kể chỗ của người lái xe) mà chở từ 27 trẻ em mầm non và học sinh tiểu học trở lên phải bố trí tối thiểu 02 người quản lý trên mỗi xe ô tô. Người quản lý, người lái xe có trách nhiệm kiểm tra trẻ em mầm non, học sinh tiểu học khi xuống xe; không được để trẻ em mầm non, học sinh tiểu học trên xe khi người quản lý và người lái xe đã rời xe. Người lái xe ô tô đưa đón trẻ em mầm non, học sinh phải có tối thiểu 02 năm kinh nghiệm lái xe vận tải hành khách. Xe đưa đón trẻ em mầm non, học sinh được ưu tiên trong tổ chức phân luồng, điều tiết giao thông, bố trí nơi dừng xe, đỗ xe tại khu vực trường học và tại các điểm trên lộ trình đưa đón trẻ em mầm non, học sinh.

Thứ sáu, quy định điểm của giấy phép lái xe, nếu vi phạm bị trừ điểm.

Đây là quy định mới, nhận được nhiều sự quan tâm của người dân. Theo Điều 58 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024, điểm của giấy phép lái xe được dùng để quản lý việc chấp hành pháp luật về trật tự, an toàn giao thông đường bộ của người lái xe trên hệ thống cơ sở dữ liệu về trật tự, an toàn giao thông đường bộ, bao gồm 12 điểm. Số điểm trừ mỗi lần vi phạm tùy thuộc tính chất, mức độ của hành vi vi phạm pháp luật về trật tự, an toàn giao thông đường bộ. Dữ liệu về điểm trừ giấy phép lái xe của người vi phạm sẽ được cập nhật vào hệ thống cơ sở dữ liệu ngay sau khi quyết định xử phạt có hiệu lực thi hành và thông báo cho người bị trừ điểm giấy phép lái xe biết. Giấy phép lái xe chưa bị trừ hết điểm và không bị trừ điểm trong thời hạn 12 tháng từ ngày bị trừ điểm gần nhất thì được phục hồi đủ 12 điểm. Trường hợp giấy phép lái xe bị trừ hết điểm thì người có giấy phép lái xe không được điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ theo giấy phép lái xe đó. Sau thời hạn ít nhất là 06 tháng kể từ ngày bị trừ hết điểm, người có giấy phép lái xe được tham gia kiểm tra nội dung kiến thức pháp luật về trật tự, an toàn giao thông đường bộ do lực lượng Cảnh sát giao thông tổ chức, có kết quả đạt yêu cầu thì được phục hồi đủ 12 điểm.

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, việc trừ điểm không có tính chế tài nên không phải là hình thức xử phạt vi phạm hành chính bổ sung. Thẩm quyền kiểm tra nội dung kiến thức pháp luật về an toàn giao thông sẽ giao cho cảnh sát giao thông[2].

Thứ bảy, quy định cụ thể về căn cứ dừng phương tiện tham gia giao thông đường bộ để kiểm tra, kiểm soát.

Theo đó, Điều 66 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024 quy định, Cảnh sát giao thông được dừng phương tiện tham gia giao thông đường bộ để kiểm tra, kiểm soát khi có một trong các căn cứ sau đây: (i) Khi phát hiện hành vi vi phạm pháp luật hoặc có căn cứ xác định có hành vi vi phạm pháp luật về trật tự, an toàn giao thông đường bộ hoặc vi phạm pháp luật khác; (ii) Thực hiện theo mệnh lệnh, kế hoạch tuần tra, kiểm soát của cấp có thẩm quyền để phát hiện hành vi vi phạm pháp luật về trật tự, an toàn giao thông đường bộ mà buộc phải dừng phương tiện để kiểm tra, kiểm soát mới phát hiện được; (iii) Phục vụ bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội và đấu tranh phòng, chống tội phạm; phòng, chống thiên tai; phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ; phòng, chống dịch bệnh; (iv) Có tin báo, tố giác, phản ánh, kiến nghị, đề nghị của cơ quan, tổ chức, cá nhân về tội phạm, hành vi vi phạm pháp luật khác.

Uyên Nhi

Ảnh: Internet