Phát huy vị thế của Tạp chí Dân chủ và Pháp luật trong truyền thông chính sách, pháp luật đáp ứng yêu cầu xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa

Ngày này của 45 năm về trước (ngày 20/12/1977), một sự kiện quan trọng đối với Ngành Tư pháp lúc bấy giờ là việc Tòa soạn Tập san Pháp chế xã hội chủ nghĩa thuộc Ủy ban Pháp chế của Hội đồng Chính phủ chính thức được thành lập (theo Quyết định số 106-20/UBPC của Chủ nhiệm Ủy ban Pháp chế, trên cơ sở Giấy phép số 1925/VP15 ngày 29/5/1975 của Phủ Thủ tướng). Ngay từ các ấn phẩm đầu tiên được phát hành, Tập san Pháp chế xã hội chủ nghĩa đã trở thành cầu nối đặt mối liên hệ mật thiết giữa Ủy ban Pháp chế ở trung ương với hệ thống pháp chế địa phương và hệ thống pháp chế ngành. Dưới ánh sáng Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (tháng 12/1986), cả nước bước vào thời kỳ đổi mới, hoạt động báo chí cũng có nhiều khởi sắc và sôi động. Trước tình hình mới, được sự đồng ý của Ban Tuyên huấn Trung ương (Công văn số 636/TH-TW ngày 30/10/1987) và Bộ Thông tin (Công văn số 573/BTT ngày 10/12/1987), Tập san Pháp chế xã hội chủ nghĩa chính thức được chuyển thành Tạp chí Pháp chế xã hội chủ nghĩa. Sau gần 15 năm hoạt động, được sự chấp thuận của Bộ Văn hóa - Thông tin - Thể thao và Du lịch, ngày 12/3/1992, Bộ trưởng Bộ Tư pháp - Phan Hiền đã ký Quyết định số 28/QĐ-TC đổi tên Tạp chí Pháp chế xã hội chủ nghĩa thành Tạp chí Dân chủ và Pháp luật (sau đây gọi tắt là Tạp chí).

Trong 45 năm qua, Tạp chí luôn giữ vững định hướng chính trị - pháp lý, bám sát thực tiễn pháp luật của đất nước, góp phần quan trọng vào việc nghiên cứu, tuyên truyền về khoa học pháp lý, là phương tiện chỉ đạo, hướng dẫn nghiệp vụ công tác tư pháp, thông tin các hoạt động lập pháp và pháp luật, góp phần đắc lực vào nhiệm vụ phổ biến, giáo dục pháp luật, đề xuất những vấn đề quan trọng, phục vụ kịp thời sự chỉ đạo của Bộ Tư pháp đối với toàn Ngành Tư pháp. Xuất phát từ tôn chỉ, mục đích, Tạp chí đã thể hiện được bản sắc và diện mạo riêng so với các tạp chí chuyên ngành khác cùng nghiên cứu các vấn đề liên quan đến Nhà nước và pháp luật.

1. Chặng đường 45 năm với vai trò là cơ quan ngôn luận của Bộ Tư pháp trong công tác truyền thông chính sách, pháp luật

Trong 45 năm xây dựng và trưởng thành, hoạt động của Tạp chí luôn gắn với những nhiệm vụ quan trọng của Bộ, Ngành Tư pháp trong việc tăng cường thông tin về pháp chế xã hội chủ nghĩa - một bộ phận quan trọng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và là lĩnh vực quản lý nhà nước chủ đạo của Bộ Tư pháp. Đồng thời, khía cạnh dân chủ đã được Tạp chí phát huy sâu rộng hơn cả về lực lượng nghiên cứu và lĩnh vực liên quan đến dân chủ (như quyền con người, quyền công dân). Là cơ quan ngôn luận của Bộ Tư pháp, Tạp chí luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, không ngừng phấn đấu, nỗ lực cùng với Bộ và toàn Ngành tích cực thực hiện tuyên truyền để đưa những chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống một cách hiệu quả, thiết thực; là cầu nối giữa cơ quan quản lý nhà nước với Nhân dân, là diễn đàn trao đổi giữa các nhà khoa học, từ đó phát huy được trí tuệ của toàn Ngành, của các luật gia, nhà khoa học và toàn thể Nhân dân trong quá trình xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật; gắn kết công tác nghiên cứu khoa học với công cuộc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa, xây dựng và phát triển Ngành Tư pháp. Cụ thể:

Thứ nhất, các ấn phẩm của Tạp chí đã góp phần tuyên truyền hiệu quả chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Nghiên cứu lý luận và thông tin nghiên cứu lý luận luôn được Tạp chí chú trọng thực hiện, đồng hành cùng với Ngành Tư pháp qua các thời kỳ trong sự nghiệp xây dựng và phát triển Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Cán bộ, công chức, viên chức của Tạp chí đã tham gia và hoàn thành nhiều công trình nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước[1], cấp Bộ[2] về hoàn thiện quan điểm, chủ trương, đường lối xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, cải cách tư pháp, cải cách hành chính[3]. Nhiều ấn phẩm tạp chí đã tuyên truyền, phổ biến và thể hiện xuyên suốt quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; hoàn thiện và tổ chức thi hành pháp luật trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong từng giai đoạn lịch sử, tiêu biểu một số ấn phẩm Tạp chí đã biên soạn và phát hành như: “Các cơ quan tư pháp trong Nhà nước pháp quyền” (năm 2011), “Triển khai thi hành Hiến pháp năm 2013” (năm 2014), “Bảo đảm quyền con người và quyền công dân bằng thiết chế tư pháp” (năm 2014), “Tiếp cận pháp luật” (năm 2015), “Vai trò của thiết chế truyền thông trong việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân” (năm 2017)...

Hàng năm, Tạp chí phối hợp với các cơ quan, đơn vị xây dựng các số chuyên đề về phổ biến, giáo dục pháp luật cho người dân, hỗ trợ pháp lý doanh nghiệp, góp phần đưa thông tin khoa học và chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước đến với người dân, doanh nghiệp nhằm nâng cao ý thức pháp luật và định hướng hành vi xử sự hợp pháp và văn minh. Trong quá trình thông tin khoa học phục vụ tuyên truyền, phổ biến pháp luật, ngay sau khi Quốc hội, Chính phủ ban hành các luật, văn bản quy phạm pháp luật quan trọng, Tạp chí đều phối hợp với cơ quan chủ trì soạn thảo, các chuyên gia để biên soạn, phát hành các số chuyên đề về triển khai thi hành các văn bản này, tạo sự đồng thuận trong nhận thức và hành động của người dân (như là các số chuyên đề, các bài viết về triển khai thi hành Hiến pháp, Bộ luật Dân sự, Bộ luật Hình sự, Luật Thi hành án dân sự, Luật Lý lịch tư pháp, Luật Giám định tư pháp, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, Luật Xử lý vi phạm hành chính...).

Nhằm nâng cao ý thức pháp luật cho quần chúng nhân dân, Tạp chí đã có riêng một số chuyên đề về “Chỉ thị 32-CT/TW của Ban Bí thư về Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân”. Sau khi Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật được ban hành, Tạp chí đăng tải nhiều bài viết giới thiệu về Ngày Pháp luật và cử cán bộ tham gia Ban Tổ chức Ngày Pháp luật, đóng góp cùng với Bộ, ngành tổ chức thành công Ngày Pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Việc tuyên truyền về Ngày Pháp luật luôn được Tạp chí chú trọng, đăng tải trên các ấn phẩm của Tạp chí từ những năm đầu tiên thực hiện và duy trì trong những năm tiếp theo. Cụ thể, Tạp chí đã phối hợp cùng Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật biên soạn và phát hành các ấn phẩm như: Số chuyên đề “Thực hiện Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật” (năm 2016); Ấn phẩm đặc biệt “Các mô hình triển khai Ngày Pháp luật thiết thực và hiệu quả” (năm 2017) giúp các bộ, ngành, địa phương có thêm tư liệu tham khảo để triển khai thực hiện Ngày Pháp luật; Số chuyên đề “Ngày Pháp luật nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”...

Có thể thấy rằng, từ khi thành lập đến nay, Tạp chí đã không ngừng phấn đấu, nỗ lực cùng với Bộ và Ngành Tư pháp tích cực tuyên truyền để đưa những chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống một cách hiệu quả, thiết thực.

Thứ hai, Tạp chí luôn sát cánh cùng Bộ, Ngành Tư pháp xây dựng các ấn phẩm khoa học phục vụ công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật.

Ngay từ những ngày đầu hoạt động, xác định công tác xây dựng pháp luật là một nhiệm vụ quan trọng của Ngành Tư pháp, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý của Nhà nước, vấn đề an ninh trật tự và đời sống Nhân dân trong toàn xã hội nên những ấn phẩm của Tạp chí đã đi sâu vào công tác xây dựng pháp luật của nước nhà, đó là các hoạt động lập pháp của Quốc hội, hoạt động lập quy của Chính phủ, các bộ, ngành và chính quyền cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; thực tiễn hoạt động của các cơ quan pháp chế (sau này là cơ quan tư pháp), thực tiễn hoạt động nghiệp vụ của tổ chức pháp chế ngành, pháp chế xí nghiệp... Những năm qua, trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ được giao, các ấn phẩm Tạp chí thực hiện luôn thể hiện đầy đủ những quan điểm, tư tưởng và những đề xuất, kiến nghị của Bộ, Ngành Tư pháp về xây dựng và hoàn thiện pháp luật. Bên cạnh các bài viết đăng tải trên số định kỳ, các ấn phẩm 200 trang của Tạp chí được phát hành đều đặn, thường xuyên 06 - 10 số/năm bám sát các lĩnh vực công tác của Bộ và Ngành Tư pháp. Những dự án luật mà Bộ Tư pháp được Chính phủ giao chủ trì đều được Tạp chí chú trọng thực hiện các ấn phẩm để tuyên truyền, tập hợp ý kiến của các chuyên gia, những người làm công tác thực tiễn và của toàn thể nhân dân trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật như: Sửa đổi Hiến pháp và triển khai thi hành Hiến pháp năm 2013; sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Luật Xử lý vi phạm hành chính, Luật Thi hành án dân sự; xây dựng và hướng dẫn thi hành Luật Luật sư, Luật Công chứng, Luật Giám định tư pháp, Luật Bán đấu giá tài sản, Luật Nuôi con nuôi, Luật Trợ giúp pháp lý, Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật, Luật Lý lịch tư pháp, Luật Tiếp cận thông tin... Các ấn phẩm này đã được kịp thời xuất bản, gửi đến độc giả là các tổ chức, cá nhân có thẩm quyền tham gia xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt là Quốc hội, Chính phủ, cơ quan chủ trì soạn thảo. Nội dung ấn phẩm là những quan điểm, giải pháp mang tính khoa học và thực tiễn được nhiều đại biểu Quốc hội, cơ quan ban hành, cơ quan soạn thảo đưa ra làm dẫn chứng trong quá trình nghiên cứu, thảo luận chính sách, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, đồng thời là nơi để các chuyên gia truyền tải thông tin, định hướng tới Nhân dân trong quá trình xây dựng các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật.

Đặc biệt, việc sửa đổi Hiến pháp năm 1992 là sự kiện chính trị, pháp lý quan trọng của đất nước. Tạp chí cũng cử cán bộ tham gia vào tổ công tác chuẩn bị Báo cáo tổng kết thi hành Hiến pháp của Bộ Tư pháp và của Chính phủ, đồng thời tổ chức biên soạn và xuất bản số chuyên đề “Ngành Tư pháp nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013”. Sau khi Hiến pháp năm 2013 được ban hành, Tạp chí tiếp tục xây dựng bản thảo, biên tập và xuất bản số chuyên đề chuyên sâu 200 trang “Triển khai thi hành Hiến pháp năm 2013” để tuyên truyền, phổ biến những điểm mới quan trọng của Hiến pháp năm 2013 đến toàn thể Nhân dân; phổ biến những điểm mới phục vụ công tác xây dựng pháp luật phù hợp với Hiến pháp năm 2013. Nhằm truyền tải ý kiến góp ý, phản hồi của các cơ quan, tổ chức, cá nhân và các chuyên gia đến Quốc hội, Chính phủ, Bộ Tư pháp trong quá trình tổ chức thi hành Hiến pháp năm 2013, Tạp chí đã biên soạn và phát hành số chuyên đề chuyên sâu 200 trang “Sơ kết 05 năm thi hành Hiến pháp năm 2013”. Bên cạnh đó, cán bộ Tạp chí cũng tích cực tham gia cuộc thi “Tìm hiểu Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, tuyên truyền để bạn đọc biết và tham gia, góp phần vào thành công của cuộc thi này.

Những năm qua, Tạp chí thực sự đã trở thành cầu nối giữa cơ quan quản lý nhà nước với Nhân dân, là diễn đàn trao đổi giữa các nhà khoa học, từ đó phát huy được trí tuệ của toàn Ngành Tư pháp, của các nhà khoa học và toàn thể Nhân dân trong quá trình xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, đặc biệt là các ấn phẩm về tổng kết thi hành, đề xuất sửa đổi, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật. Ấn phẩm của Tạp chí có vị trí quan trọng trong hệ thống tạp chí nghiên cứu về khoa học pháp lý, được các cơ quan nhà nước, các chuyên gia và nhà nghiên cứu (giảng viên, sinh viên, nghiên cứu sinh) trích dẫn thường xuyên trong các công trình khoa học, các văn bản chuyên môn với số lượng lớn thông tin về quan điểm và các giải pháp khoa học.

2. Tiếp tục phát huy vai trò truyền thông chính sách, pháp luật đáp ứng yêu cầu xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới

Để phục vụ hiệu quả nhiệm vụ chính trị của một tạp chí đầu Ngành Tư pháp, Tạp chí đã luôn phát huy tốt tinh thần báo chí cách mạng, phục vụ đắc lực công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục tư tưởng khoa học pháp lý và tư pháp, đạt được những kết quả nổi bật trong hoạt động của mình, gắn kết chặt chẽ với công tác tư pháp, đặc biệt là trong phản biện chính sách, truyền thông pháp luật phục vụ đắc lực cho công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. Đây cũng là một trong những mục tiêu và nhiệm vụ trọng tâm mà Tạp chí cần tiếp tục đẩy mạnh, nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả hoạt động trong thời gian tới nhằm góp phần triển khai thi hành Hiến pháp năm 2013, Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII và Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới, cụ thể:

- Tiếp tục tổ chức nghiên cứu và đăng tải những bài viết chuyên sâu về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là biểu hiện tập trung của chế độ dân chủ; dân chủ vừa là bản chất của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, vừa là điều kiện, là tiền đề của việc xây dựng chế độ nhà nước kiểu mới. Trong bài nói chuyện tại Hội nghị học tập của cán bộ Ngành Tư pháp năm 1950, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nhấn mạnh: “Pháp luật của ta là pháp luật thật sự dân chủ, vì nó bảo vệ quyền tự do, dân chủ rộng rãi cho nhân dân lao động. Nhân dân ta hiện nay có tự do, tự do trong kỷ luật. Mỗi người có tự do của mình, nhưng phải tôn trọng tự do của người khác. Người nào sử dụng quyền tự do của mình quá mức mà phạm đến tự do của người khác là phạm pháp…”. Câu nói này đến nay vẫn còn nguyên giá trị, là một trong những định hướng cơ bản mà Đảng và Nhà nước ta xác định trong xây dựng chế độ dân chủ xã hội chủ nghĩa, quyền lực thuộc về Nhân dân, bảo đảm quyền tự do, dân chủ của công dân - một quyền Hiến định rất cơ bản. Quán triệt rõ yêu cầu này, với tư cách là một Tạp chí đầu ngành của Ngành Tư pháp, từ những năm mới thành lập cho đến nay, Tạp chí đã thường xuyên đăng tải các bài viết khoa học về nền dân chủ xã hội chủ nghĩa; hoàn thiện và tổ chức thi hành pháp luật bảo đảm quyền con người, quyền công dân nói chung[4], cũng như trong từng lĩnh vực cụ thể (như dân sự, đất đai, hình sự...); thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở. Đây cũng sẽ là một trong những nhiệm vụ chủ chốt của Tạp chí trong thời gian tới.

Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII đã xác định nguyên nhân nổi bật trong hạn chế, khuyết điểm xây dựng Nhà nước pháp quyền là: “Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là vấn đề mới đối với nước ta. Sự phân định giữa vai trò lãnh đạo của Đảng và vai trò quản lý, điều hành của Nhà nước còn những nội dung chưa rõ; phương thức và cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước ở các cấp còn nhiều điểm chưa được chế định rõ và phù hợp với nguyên tắc của Nhà nước pháp quyền”[5]. Điều này, đòi hỏi Tạp chí Dân chủ và Pháp luật phải tiếp tục tổ chức nghiên cứu và đăng tải những bài viết chuyên sâu về mô hình Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta, đặc biệt là các bài viết chính luận, các bài viết có tính thực tiễn cao liên quan đến công tác xây dựng pháp luật làm rõ mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân trong mô hình nhà nước kiểu mới.

Đại hội XIII tiếp tục đánh giá: “Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa có mặt chưa đáp ứng tốt yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và quản lý đất nước trong tình hình mới. Vấn đề đổi mới đồng bộ, phù hợp giữa kinh tế với chính trị, văn hóa, xã hội, giữa đổi mới kinh tế với đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước có một số mặt còn lúng túng. Cơ chế kiểm soát quyền lực chưa hoàn thiện, vai trò giám sát của nhân dân chưa được phát huy mạnh mẽ”[6]. Do đó, Tạp chí cần tiếp tục tăng cường thông tin khoa học về các hoạt động tổng kết thực tiễn, rút ra những bài học kinh nghiệm về cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ; đăng tải những bài viết nghiên cứu lý luận mới về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Đặt các bài viết có luận cứ khoa học chuyên sâu về tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội. Đồng thời, Tạp chí cần hướng các bài viết về đối tượng là người dân, doanh nghiệp để làm rõ hơn nhu cầu, mong muốn của người dân đối với mô hình nhà nước, hệ thống pháp luật hiện hành và tương lai, xem đây như là một kênh “phản biện” chính sách cho các cơ quan nhà nước, nhà lập pháp trong việc hoàn thiện thể chế và tổ chức thi hành pháp luật.

Cụ thể hóa Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã thông qua Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới, trong đó, Nghị quyết đặt ra mục tiêu cụ thể đến năm 2030: “Hoàn thiện cơ bản các cơ chế bảo đảm quyền làm chủ của Nhân dân, bảo đảm và bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Thượng tôn Hiến pháp và pháp luật trở thành chuẩn mực ứng xử của mọi chủ thể trong xã hội. Hệ thống pháp luật dân chủ, công bằng, nhân đạo, đầy đủ, đồng bộ, thống nhất, kịp thời, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định, dễ tiếp cận, mở đường cho đổi mới sáng tạo, phát triển bền vững và cơ chế tổ chức thực hiện pháp luật nghiêm minh, nhất quán…”, từ đó, đặt ra nhiều yêu cầu và giải pháp toàn diện nâng cao vị thế, vai trò của Bộ, Ngành Tư pháp trong công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Điều đó đòi hỏi các đơn vị trong Ngành Tư pháp nói chung, Tạp chí nói riêng cần quán triệt và quyết liệt đổi mới hoạt động, đặc biệt chú trọng đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến, giáo dục, nâng cao nhận thức về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; bảo đảm quyền làm chủ của Nhân dân, thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, tôn trọng, bảo đảm và bảo vệ quyền con người, quyền công dân; cung cấp các luận cứ khoa học về hoàn thiện hệ thống pháp luật và cơ chế tổ chức thực hiện pháp luật nghiêm minh, hiệu quả, bảo đảm yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững; chung tay xây dựng nền tư pháp chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân.

- Tăng cường truyền thông chính sách, pháp luật từ sớm, từ xa; đồng thời đổi mới, đa dạng hóa nội dung và phương thức truyền thông chính sách, pháp luật để hoàn thiện thể chế góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền.

Thời gian qua, việc tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật chủ yếu diễn ra đối với các văn bản quy phạm pháp luật đã được ban hành. Hoạt động truyền thông dự thảo chính sách chưa được triển khai đồng bộ, hiệu quả. Thực tiễn này đã và đang tạo ra khoảng trống đối với hoạt động truyền thông các dự thảo chính sách, ảnh hưởng đến chất lượng soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật, hiệu lực, hiệu quả thực thi chính sách sau khi được ban hành[7]. Do đó, Tạp chí cần phát huy vị thế, vai trò, chức năng của mình, tích cực, chủ động phối hợp với cơ quan chủ trì soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật để được cung cấp thông tin về nội dung của dự thảo chính sách một cách chính xác, kịp thời và chính thức; đồng thời chủ động khai thác nguồn tin về dự thảo chính sách trên các kênh thông tin chính thức khác của cơ quan nhà nước. Bên cạnh đó, Tạp chí cần tăng cường đầu tư, phối hợp, liên kết nghiên cứu, xây dựng các ấn phẩm chuyên đề chuyên sâu, trong đó, tăng cường tính dự báo, bám sát các vấn đề thời sự pháp lý và các dự án, dự thảo luật đang được soạn thảo để nghiên cứu, biên soạn được các chuyên đề có tính chất bình luận khoa học, quan điểm khoa học và thực tiễn đề giải quyết những vấn đề lý luận đặt ra trong lĩnh vực quản lý nhà nước; thông tin, truyền thông kịp thời, rộng rãi, có tính tương tác đa chiều để góp phần nâng cao chất lượng chính sách, thể chế, tính khả thi của văn bản quy phạm pháp luật cũng như ý thức tôn trọng, tuân theo pháp luật của người dân, doanh nghiệp. 

Ngoài ra, Tạp chí cần mở rộng, bao trùm mọi vấn đề lý luận, nghiệp vụ và thực tiễn trong việc xây dựng, thực hiện pháp luật và hoạt động tư pháp theo đúng tôn chỉ mục đích và nhiệm vụ được giao, góp phần phản biện chính sách, tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, đưa tin tức pháp luật đến người dân, tạo sự tôn trọng, thói quen thượng tôn pháp luật; phục vụ yêu cầu quản lý nhà nước, đáp ứng nhu cầu về nghiên cứu, tìm hiểu pháp luật nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước bằng pháp luật, tăng cường pháp chế, phát huy dân chủ, thực hiện công bằng xã hội, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Đất nước ta sau hơn 35 năm đổi mới đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử; nhưng cũng đối mặt với không ít khó khăn, thách thức đan xen. Điều đó đặt ra những yêu cầu mới đối với công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc nói chung, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa nói riêng. Đại hội XIII của Đảng xác định: “Xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong sạch, vững mạnh, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, vì Nhân dân phục vụ và vì sự phát triển của đất nước. Tăng cường công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình, kiểm soát quyền lực gắn với siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong hoạt động của Nhà nước và của cán bộ, công chức, viên chức. Tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu, tội phạm và tệ nạn xã hội”[8].

Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới đã đề ra nhiều mục tiêu, nhiệm vụ quan trọng liên quan đến Bộ, Ngành Tư pháp, trong đó có yêu cầu về “tăng cường tổng kết thực tiễn, nghiên cứu, xây dựng và hoàn thiện hệ thống lý luận về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”; “đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến, giáo dục, nâng cao nhận thức về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”.

Để triển khai các chủ trương, chính sách đổi mới của Đảng, pháp luật của Nhà nước về bảo đảm sự gắn kết chặt chẽ giữa công tác xây dựng pháp luật với công tác tổ chức thi hành pháp luật, phổ biến, giáo dục pháp luật, phát huy vai trò của các cơ quan thông tin, báo chí trong thực hiện truyền thông chính sách, pháp luật, ngày 30/3/2022, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 407/2022/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Tổ chức truyền thông chính sách có tác động lớn đến xã hội trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật giai đoạn 2022 - 2027”. Trong thời gian tới, Tạp chí cần phối hợp với Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật và các đơn vị có liên quan, bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo của Hội đồng phối hợp Phổ biến, giáo dục pháp luật Trung ương, các bộ, ngành và các địa phương triển khai bài bản, hiệu quả Đề án “Tổ chức truyền thông chính sách có tác động lớn đến xã hội trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật giai đoạn 2022 - 2027” của Thủ tướng Chính phủ.

- Phát huy vai trò của Tạp chí điện tử, áp dụng công nghệ thông tin nhằm đáp ứng nhu cầu truyền thông chính sách, pháp luật theo một phương thức mới trên môi trường mạng, đưa thông tin pháp luật đến gần hơn với các đối tượng bạn đọc, góp phần nâng cao vị thế của Bộ, Ngành Tư pháp.

Nhận thức được xu thế phát triển mạnh mẽ của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, trong đó có sự phát triển bùng nổ của công nghệ thông tin, Đảng ta đã có chủ trương ứng dụng, phát triển công nghệ thông tin trong tất cả các lĩnh vực, song có trọng tâm, trọng điểm, như ưu tiên ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hành chính, cung cấp dịch vụ công, trước hết là lĩnh vực liên quan tới doanh nghiệp, người dân. Điều này được thể hiện rõ qua Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 01/7/2014 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh ứng dụng, phát triển công nghệ thông tin đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế, do đó đòi hỏi Tạp chí cần có những bước tiến phù hợp với tình hình mới, đáp ứng nhu cầu nghiên cứu, tìm hiểu pháp luật, phản biện chính sách... theo một phương thức mới, trên môi trường mạng. Bên cạnh đó, gắn với việc thực hiện các nhiệm vụ về cải cách tư pháp và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam theo Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005, Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005, Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, báo chí nói chung và Tạp chí nói riêng cần có những đổi mới mạnh mẽ nhằm giúp cho công tác chỉ đạo điều hành và nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ của Ngành, vừa đáp ứng nhu cầu nghiên cứu khoa học và tiếp cận pháp luật của đông đảo độc giả quan tâm tới lĩnh vực tư pháp và pháp luật, phù hợp với chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước ta.

Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, cùng với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin, công nghệ số, các trang báo điện tử, tạp chí điện tử cũng phát triển nhanh chóng và đã thực sự trở thành một trong những kênh báo chí được nhiều bạn đọc quan tâm. Với tính chất của internet, Tạp chí điện tử có rất nhiều ưu thế so với tạp chí giấy truyền thống do việc truy cập dễ dàng, tiện lợi, nhanh chóng, khả năng tương tác, chia sẻ cao; thông tin đa dạng bao gồm tin dạng văn bản, tin ảnh, tin bằng video, phim tư liệu… Vì vậy, tạp chí điện tử đã và đang có sức hấp dẫn mạnh mẽ đối với bạn đọc, để đáp ứng nhu cầu đó và cũng là phù hợp với xu hướng phát triển chung của báo chí, trong thời gian tới, Tạp chí cần tập trung triển khai thực hiện có hiệu quả và phát huy vai trò của Tạp chí điện tử, đặc biệt là trong việc truyền thông pháp luật, định hướng dư luận và phản ứng chính sách.

Là loại hình truyền thông có độ tương tác cao, từ quá trình trao đổi, tư vấn, phản biện chính sách về các lĩnh vực thuộc chức năng, nhiệm vụ của Bộ, Ngành Tư pháp, Tạp chí điện tử tạo ra diễn đàn nghiên cứu, trao đổi về khoa học pháp lý, thông tin lý luận, nghiệp vụ và thực tiễn trong xây dựng, thực hiện pháp luật và hoạt động tư pháp trên môi trường mạng; góp phần thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học pháp lý, xây dựng và hoàn thiện pháp luật, cải cách tư pháp, tuyên truyền, phổ biến, nâng cao kiến thức pháp luật cho cán bộ, Nhân dân; đồng thời hỗ trợ công tác quản lý, lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của Lãnh đạo Bộ Tư pháp đối với các địa phương trên cả nước và hỗ trợ các cơ quan, đơn vị chức năng, các cơ quan tư pháp địa phương trong Ngành Tư pháp trong việc phối hợp thực hiện nhiệm vụ và tiếp cận thông tin của Ngành. Các chuyên mục trên Tạp chí điện tử sẽ tạo ra “mảnh đất” để các nhà nghiên cứu khoa học pháp lý nói chung và những nhà nghiên cứu khoa học thuộc Bộ, Ngành Tư pháp nói riêng có thể đưa ra những quan điểm của mình; qua đó, góp phần khơi dậy phong trào nghiên cứu khoa học, nhất là đối với những cán bộ khoa học trẻ. Điều này, góp phần nâng cao hơn nữa vị thế của Tạp chí, của Bộ và Ngành Tư pháp trong lòng bạn đọc.

Để làm tốt chức năng, nhiệm vụ được giao, thời gian tới, Tạp chí cần tiếp tục chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, phóng viên, biên tập viên giỏi chuyên môn, vững tay nghề đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Đồng thời, xây dựng mạng lưới cộng tác viên không chỉ trong Ngành Tư pháp, mà mở rộng cả đối với pháp chế các bộ, ngành cũng như tư pháp địa phương để mỗi chuyên đề, ấn phẩm Tạp chí thực hiện càng ngày có hàm lượng khoa học, tính thực tiễn cao đáp ứng yêu cầu của công tác xây dựng, hoàn thiện và thực thi pháp luật, là địa chỉ tin cậy của các chuyên gia, nhà khoa học khi cần tham chiếu về những vấn đề pháp luật chuyên ngành, những vấn đề pháp luật chuyên sâu.

Nhìn lại quá trình xây dựng và phát triển trong 45 năm qua, Tạp chí đã và đang hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ của mình, xứng đáng vị thế đầu tàu thông tin lý luận khoa học của Ngành Tư pháp, là cơ quan ngôn luận của Bộ Tư pháp về thông tin khoa học pháp luật và tư pháp, góp phần quan trọng trong công cuộc xây dựng, hoàn thiện pháp luật không chỉ trong Ngành Tư pháp mà đã vươn rộng ra khắp hệ thống cơ quan nhà nước như Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương. Đặc biệt là, thông tin khoa học của Tạp chí đã làm đậm nét hơn cả về lý luận và thực tiễn quá trình hoàn thiện thể chế và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Với những thành tích đã đạt được, Tạp chí đã nhiều lần được trao tặng những danh hiệu, phần thưởng cao quý của Nhà nước, của Bộ, ngành và các cơ quan có liên quan.

Với những mục tiêu phát triển, khát vọng vươn lên mạnh mẽ, kế thừa truyền thống tốt đẹp vốn có của các thế hệ cán bộ đi trước, cùng với sức trẻ, nhiệt huyết của lớp cán bộ Tạp chí hiện nay, Ban cán sự Đảng, Lãnh đạo Bộ Tư pháp tin tưởng rằng, tập thể viên chức, người lao động Tạp chí sẽ luôn giữ vững tôn chỉ, mục đích, bám sát mục tiêu, nhiệm vụ của Bộ, Ngành, tiếp tục nỗ lực và phấn đấu nhiều hơn nữa để xây dựng Tạp chí trở thành tạp chí chuyên ngành uy tín hàng đầu về lĩnh vực pháp luật và tư pháp, là một trong những công cụ truyền thông sắc bén, đóng góp tích cực vào công tác hoàn thiện thể chế - một trong ba khâu đột phá chiến lược được xác định trong Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, đáp ứng nhu cầu của Nhân dân về nghiên cứu, tìm hiểu pháp luật nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước bằng pháp luật, tăng cường pháp chế, phát huy dân chủ, thực hiện công bằng xã hội, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

TS. Nguyễn Thanh Tịnh

Thứ trưởng Bộ Tư pháp

[1]. Như: Đề tài khoa học cấp Nhà nước (mã số KX 04.01) về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

[2]. Ví dụ như: Đề tài khoa học cấp Bộ về “Tăng cường vai trò của thiết chế truyền thông trong bảo vệ quyền con người và quyền công dân ở Việt Nam” (năm 2016) đạt loại Xuất sắc.

[3]. Như: Tham gia nhóm nghiên cứu “Tổng kết 30 năm xây dựng Nhà nước pháp quyền và đổi mới hệ thống chính trị ở Việt Nam”.

[4]. Ví dụ: Số chuyên đề về Bảo đảm quyền con người, quyền công dân theo Hiến pháp năm 2013; Số chuyên đề về “Tăng cường vai trò của thiết chế truyền thông trong bảo vệ quyền con người và quyền công dân ở Việt Nam”…

[5]. Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng, tr. 107.

[6]. Đảng cộng sản Việt Nam (2021), Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.

[7].https://baochinhphu.vn/tang-cuong-truyen-thong-chinh-sach-phap-luat-tu-som-tu-xa 102220624171542095.htm, truy cập ngày 20/10/2022.

[8]. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, tập 1.