Vai trò của mạng xã hội, phương tiện truyền thông trong công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp giai đoạn 2021 – 2025

1. Thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin, mạng xã hội trong công tác hỗ trợ pháp lý doanh nghiệp trong giai đoạn 2010 - 2020

Với sự bùng nổ của cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư, doanh nghiệp có thể tiếp cận thông tin nhanh chóng, thuận tiện hơn thông qua các nguồn như: Google, Facebook, Zalo, Youtube, các trang thông tin điện tử,… Nắm bắt được xu thể phát triển chung hiện nay, trong giai đoạn 2010 - 2020, Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành dành cho doanh nghiệp (viết tắt là Chương trình 585) đã xây dựng 63 clip tập huấn trực tuyến cho các doanh nghiệp với thời lượng 10 - 15 phút/1clip[1] với mục đích cung cấp kiến thức cần thiết cho doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp phòng và tránh được các sai sót thường gặp trong việc ký kết, thực hiện hợp đồng; giải quyết tranh chấp; quản trị nội bộ doanh nghiệp; thực hiện dự án đầu tư; quản lý, sử dụng lao động, quản lý về tài chính và thuế... Clip tập huấn trực tuyến cho các doanh nghiệp được phát sóng trên kênh Youtube, Facebook hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp và đăng tải trên trang thông tin hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp... để các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp dễ dàng cập nhật. Bên cạnh đó, Chương trình 585 còn xây dựng và phát sóng Chương trình phổ biến pháp luật cho doanh nghiệp trên Đài Truyền hình Việt Nam và Đài Tiếng nói Việt Nam (tính đến hết năm 2020, chương trình này đã phát sóng 1.744 số (04-06 phút/số) trên Đài Tiếng nói Việt Nam và 352 số (25 phút/số) trên Đài Truyền hình Việt Nam). Chương trình 585 cũng đã xuất bản 47 bản tin, tài liệu hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp; trong đó có 26 bản tin hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp với số lượng phát hành trên 20.000 cuốn theo các chuyên đề về công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp và phát miễn phí tới các bộ, ngành, Ủy ban nhân dân, Sở Tư pháp các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các tổ chức đại diện cho doanh nghiệp trên khắp cả nước.

Để nắm bắt rõ hơn về tình hình và nhu cầu của doanh nghiệp, Chương trình 585 còn thiết lập mạng lưới tư vấn pháp luật cho doanh nghiệp tại 30 địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn và đặc biệt khó khăn; đặc biệt triển khai Chương trình tư vấn pháp luật trên truyền hình tại 09 địa phương. Đặc biệt, trong năm 2020, những diễn biến phức tạp của đại dịch Covid-19 đã ảnh hưởng đến nền kinh tế và hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp, Chương trình 585 đã kịp thời triển khai các hoạt động hỗ trợ pháp lý liên quan cho doanh nghiệp, góp phần giúp doanh nghiệp phục hồi hoạt động sản xuất, kinh doanh thông qua một số hình thức khác nhau. Trong đó, nổi bật là các hoạt động: Xây dựng và phát sóng Chương trình Kinh doanh và Pháp luật trên Đài Truyền hình Việt Nam (43 số) và Đài Tiếng nói Việt Nam (219 số); xây dựng 45 clip bài giảng điện tử bồi dưỡng trực tuyến về pháp luật kinh doanh cho doanh nghiệp… và đặc biệt là xây dựng và phát sóng Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành dành cho doanh nghiệp trong bối cảnh dịch Covid-19 trên Đài truyền hình Quốc hội với nội dung bao gồm: Trao đổi, hỏi đáp, cung cấp các thông tin, chính sách hỗ trợ của Nhà nước giúp doanh nghiệp phục hồi, vượt qua giai đoạn khó khăn khi sản xuất kinh doanh trong bối cảnh dịch Covid-19; giải đáp những khó khăn, vướng mắc pháp lý của doanh nghiệp đang gặp phải trong quá trình sản xuất kinh doanh trong bối cảnh dịch Covid-19 về các quy định pháp luật, cụ thể: Pháp luật về giải quyết tranh chấp hợp đồng, pháp luật về đầu tư, pháp luật về tín dụng - ngân hàng, pháp luật về thuế, pháp luật về phá sản, pháp luật về lao động, pháp luật về bảo hiểm xã hội; hỏi đáp, trao đổi, bình luận về những vấn đề pháp lý mang tính thời sự xoay quanh việc giúp đỡ doanh nghiệp phục hồi hoạt động sản xuất kinh doanh trong bối cảnh dịch Covid-19; định hướng, phân tích các giải pháp giúp đỡ doanh nghiệp xử lý các vấn đề pháp lý phát sinh trong bối cảnh dịch  Covid-19 từ ba mối quan hệ pháp luật: Doanh nghiệp với Nhà nước, doanh nghiệp với doanh nghiệp và doanh nghiệp với khách hàng; các tình huống pháp lý, vụ việc vướng mắc điển hình trong thực tiễn phát sinh từ hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và hướng xử lý theo đặc thù hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong bối cảnh Covid-19.

Ngoài ra, để đẩy mạnh hơn công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp, đồng thời tiếp cận đến nhiều doanh nghiệp, Ban quản lý Chương trình 585 đã xây dựng Trang thông tin điện tử : https://htpldn. moj.gov.vn/Pages/TrangChu.aspx. Trang thông tin điện tử này là nơi cung cấp đến các doanh nghiệp những nội dung mới nhất về Chương trình 585, đồng thời cũng là nơi hỗ trợ pháp luật trực tuyến cho doanh nghiệp.

Có thể nói, thời gian qua, mạng xã hội và các phương tiện truyền thông đã góp phần không nhỏ vào những thành tựu đã đạt được của Chương trình 585, đặc biệt là trong thời kỳ công nghệ phát triển như hiện nay. Các chính sách, quy định mới của pháp luật đã được cập nhật một cách nhanh chóng và chính xác đến các doanh nghiệp trên khắp cả nước.

2. Một số hạn chế trong việc ứng dụng mạng xã hội, phương tiện truyền thông cho các chương trình hỗ trợ pháp lý

Một là, các chương trình hỗ trợ pháp lý chưa chủ động và tích cực trong việc năm bắt bắt nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp. Đội ngũ cán bộ phụ trách công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp chỉ cung cấp những gì họ có, mà chưa thực sự tìm hiểu doanh nghiệp cần gì, muốn gì để từ đó có thể tư vấn đúng trọng tâm cho doanh nghiệp.

Hai là, kinh phí phục vụ cho công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp trong những năm gần đây mặc dù đã được quan tâm đầu tư song vẫn còn ít, chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ đề ra; cơ chế, chính sách dành cho các cơ quan thực hiện hỗ trợ pháp lý chưa rõ ràng, từ đó dẫn tới việc sử dụng công nghệ để tuyên truyền chưa được đồng bộ, không phát huy được hiệu quả của việc cung cấp kiến thức pháp lý cho doanh nghiệp.

Ba là, hiện nay vẫn có nhiều bộ ngành, tỉnh thành chưa tích cực vào cuộc trong hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp, chưa xây dựng được chương trình hỗ trợ pháp lý doanh nghiệp riêng cho cơ quan ban, ngành mình; việc phối hợp triển khai hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp có nhiều hạn chế, chưa đồng bộ.

Bốn là, đội ngũ cán bộ phụ trách công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp chưa nhiều, chủ yếu thực hiện nhiệm vụ kiêm nhiệm, chưa được thường xuyên bồi dưỡng về nghiệp vụ nên đôi lúc còn lúng túng trong việc hỗ trợ  pháp lý khi doanh nghiệp có yêu cầu.

3. Quy định về ứng dụng công nghệ thông tin, mạng xã hội trong công tác hỗ trợ pháp lý doanh nghiệp trong giai đoạn 2021 - 2025

Để Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành cho DNNVV giai đoạn mới đạt được những thành công hơn nữa, trong giai đoạn 2021 - 2025, cần phải chủ động và tích cực hơn để nắm bắt kịp thời, nắm bắt nhanh nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp, đồng thời đẩy mạnh công tác tuyên truyền để chương trình hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp tiếp cận được nhiều doanh nghiệp hơn.

Kế thừa, phát huy kết quả của Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành dành cho doanh nghiệp giai đoạn 2015 - 2020, căn cứ Nghị định số 55/2019/NĐ-CP, ngày 19/01/2021, Thủ tướng chính phủ đã ban hành Quyết định số 81/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành cho DNNVV giai đoạn 2021 - 2025.

Quyết định số 81/QĐ-TTg với mục tiêu triển khai đồng bộ, hiệu quả, công khai, minh bạch, ứng dụng thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư trong hoạt động hỗ trợ pháp lý cho DNNVV, đáp ứng nhu cầu hỗ trợ pháp lý của doanh nghiệp; bảo đảm có trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với khả năng cân đối nguồn lực; định hướng cho các hoạt động hỗ trợ pháp lý cho DNNVV của các bộ, ngành, địa phương; nâng cao hiểu biết, ý thức và thói quen tuân thủ pháp luật, hạn chế rủi ro, vướng mắc pháp lý trong hoạt động kinh doanh của DNNVV, thúc đẩy sự tham gia xây dựng, hoàn thiện chính sách, pháp luật kịp thời nhằm phục vụ doanh nghiệp phát triển, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật là những mục tiêu chung xuyên suốt Chương trình giai đoạn 2021 - 2025. Bên cạnh đó, Chương trình còn đề ra những mục tiêu cụ thể như sau:

Thứ nhất, cung cấp thông tin pháp lý cho DNNVV, gồm: (i) Xây dựng, quản lý, duy trì, cập nhật, khai thác và sử dụng 01 cơ sở dữ liệu về vụ việc, vướng mắc pháp lý cho DNNVV; (ii) Cung cấp các chính sách, đề án, chương trình hỗ trợ pháp lý cho DNNVV của các bộ, ngành, địa phương; (iii) Tiếp nhận 100% phản ánh từ DNNVV để đề xuất, kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết vướng mắc, hoàn thiện pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật hiệu quả.

Thứ hai, bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho: (i) Tối thiểu 30% DNNVV nhằm nâng cao hiểu biết, ý thức tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp, hỗ trợ doanh nghiệp phòng ngừa, giảm thiểu rủi ro pháp lý trong kinh doanh; (ii) Tối thiểu 60% người làm công tác hỗ trợ pháp lý cho DNNVV nhằm nâng cao năng lực hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp.

Thứ ba, tổ chức các hoạt động tư vấn pháp luật, bao gồm: Tư vấn trực tiếp cho DNNVV; tư vấn pháp luật qua diễn đàn, đối thoại và các hoạt động tư vấn khác phù hợp với quy định của pháp luật nhằm bảo đảm 100% đề nghị tư vấn của DNNVV thông qua Chương trình được giải quyết hoặc kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền giải quyết.

Một trong những nội dung của Chương trình là xây dựng, quản lý, duy trì, cập nhật, khai thác và sử dụng cơ sở dữ liệu pháp luật bao gồm: Các bản án, quyết định của Tòa án; phán quyết, quyết định của trọng tài thương mại; quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh; quyết định xử lý vi phạm hành chính liên quan đến doanh nghiệp có hiệu lực thi hành và được phép công khai hoặc kết nối với cổng thông tin điện tử công khai các văn bản này; các văn bản trả lời của bộ, cơ quan ngang bộ, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đối với các vướng mắc pháp lý cho DNNVV trong quá trình áp dụng pháp luật; các văn bản tư vấn pháp luật của mạng lưới tư vấn viên pháp luật đối với các vụ việc, vướng mắc pháp lý theo yêu cầu của DNNVV. Đây là một trong những điểm nổi bật của Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp giai đoạn 2021 - 2025. Xây dựng, quản lý, duy trì, cập nhật, khai thác và sử dụng cơ sở dữ liệu pháp luật không chỉ dành cho DNNVV mà còn dành cho cộng đồng doanh nghiệp nói chung và những cá nhân, tổ chức liên quan đến pháp luật bao gồm các cơ quan quản lý nhà nước, các chuyên gia pháp lý khác, các trường đại học, các tổ chức đào tạo pháp luật… Bên cạnh đó, kế thừa những thành tựu đã đạt được khi biết cách tận dụng ưu thế của mạng xã hội, phương tiện truyền thông trong giai đoạn 2010 - 2020, Chương trình mới vẫn tiếp tục xây dựng các chuyên mục nâng cao kiến thức pháp luật liên quan đến hoạt động đầu tư, kinh doanh của DNNVV trên đài truyền hình, đài phát thanh và các phương tiện thông tin, truyền thông khác; xây dựng các phóng sự, chuyên đề pháp luật để cập nhật kịp thời, cung cấp thông tin pháp luật các lĩnh vực, vấn đề pháp lý mà DNNVV quan tâm nhằm đăng tải trên các trang thông tin điện tử, mạng xã hội; xây dựng và phát hành định kỳ các bản tin pháp luật, tài liệu điện tử theo chuyên đề về các lĩnh vực pháp luật, thông tin pháp lý, cảnh báo vi phạm pháp luật, rủi ro pháp lý... nhằm hỗ trợ pháp lý cho DNNVV. Ngoài ra, không chỉ hướng đến tổ chức sự kiện, hội nghị, diễn đàn để cung cấp thông tin về các chính sách, hoạt động hỗ trợ pháp lý, giải quyết vướng mắc về các vấn đề pháp lý theo quy định của Nghị định số 55/2019/NĐ-CP, mà Chương trình mới còn hướng đến ứng dụng công nghệ thông tin để tổ chức các diễn đàn kinh doanh và pháp luật cho các DNNVV.

Bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho DNNVV cũng là một trong những nội dung mà Chương trình mới hướng đến. Bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho DNNVV bao gồm các hoạt động: Tổ chức các chương trình, hoạt động bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho người quản lý, điều hành, người phụ trách công tác pháp chế và người lao động của DNNVV; xây dựng hệ thống bài giảng, tài liệu điện tử cung cấp kiến thức pháp luật đầu tư, kinh doanh, các cam kết quốc tế cần thiết cho DNNVV; tổ chức các chương trình bồi dưỡng (trực tiếp hoặc qua phương tiện truyền thông) giữa chuyên gia pháp lý với người làm công tác hỗ trợ pháp lý cho DNNVV; tổ chức các chương trình bồi dưỡng, trao đổi kinh nghiệm, nhân rộng mô hình hiệu quả trong công tác hỗ trợ pháp lý cho DNNVV.

Hoạt động hỗ trợ pháp lý liên ngành cho DNNVV có thể diễn ra thông qua các hình thức khác nhau như: Tư vấn pháp luật qua diễn đàn, đối thoại; tư vấn qua thư điện tử, mạng xã hội và ứng dụng thành tựu cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư; tư vấn thông qua mạng lưới tư vấn viên pháp luật.

4. Giải pháp nâng cao vai trò của mạng xã hội và phương tiện truyền thông trong việc thông tin pháp luật cho doanh nghiệp theo Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp giai đoạn 2021 - 2025

Để đẩy mạnh được hiệu quả của mạng xã hội, phương tiện truyền thông trong việc thông tin pháp luật cho doanh nghiệp theo Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp giai đoạn 2021 - 2025 là một vấn đề cần được quan tâm sát sao. Ứng dụng công nghệ số vào công tác truyền thông pháp luật doanh nghiệp mang lại hiệu quả cao với nguồn kinh phí thấp hơn nhiều so với các phương án truyền thống, tạo được độ phủ sóng rộng khắp đối với các DNNVV trên cả nước, không giới hạn kinh nghiệm, ngành nghề, lĩnh vực hoạt động. Khắc phục những hạn chế từ những giai đoạn trước, trong quá trình sử dụng mạng xã hội, phương tiện truyền thông trong việc thông tin pháp luật cho doanh nghiệp theo Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp giai đoạn 2021 - 2025 cần thực hiện đồng bộ những biện pháp sau đây:

Một là, chuyên môn hóa đội ngũ hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp. Nội dung tư vấn, hỗ trợ pháp lý cần tập trung vào các lĩnh vực liên quan trực tiếp đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp như: Pháp luật về quản trị doanh nghiệp, hợp đồng, lao động và bảo hiểm xã hội, pháp luật về thuế, kế toán, pháp luật về cạnh tranh, sở hữu trí tuệ, đầu tư...; kỹ năng, nghiệp vụ cho cán bộ pháp chế doanh nghiệp như kỹ năng phổ biến, tuyên truyền pháp luật, kỹ năng tư vấn pháp luật, kỹ năng soạn thảo, đàm phán, ký kết hợp đồng trong kinh doanh; kỹ năng giải quyết tranh chấp trong kinh doanh. Việc chuyên môn hóa như vậy sẽ đồng thời với việc tạo điều kiện để đội ngũ cán bộ nâng cao kiến thức, kỹ năng và văn hóa ứng xử trong công tác trợ giúp doanh nghiệp cũng như nâng cao trách nhiệm công việc. Việc tạo điều kiện và khuyến khích các tổ chức hành nghề luật sư tham gia hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp cũng là một giải pháp hiệu quả, tận dụng được sự tham gia của các đơn vị tư vấn pháp lý có kinh nghiệm để nâng cao chất lượng tư vấn pháp lý.

Hai là, khi phổ biến pháp luật qua mạng xã hội, phương tiện truyền thông cần tổ chức khảo sát, đánh giá thực trạng, nhu cầu hỗ trợ pháp lý của doanh nghiệp, việc khảo sát có thể thực hiện trực tiếp hoặc thông qua các tổ chức đại diện của doanh nghiệp. Nội dung của chương trình truyền tải cần trúng nhu cầu của doanh nghiệp. Các chương trình tuyền tải bao gồm các chính sách về thuế, kế toán, bảo hiểm xã hội, pháp lý thương mại, thương mại quốc tế, xuất nhập khẩu... Chương trình truyền tải là những chương trình mà doanh nghiệp cần, chú trọng tuyên truyền những điểm mới của pháp luật về kinh doanh hiện hành, phân tích những tác động của sự thay đổi đó đối với hoạt động của doanh nghiệp; cung cấp các tình huống pháp lý, những vướng mắc trong thực tiễn thường gặp và cảnh báo những rủi ro pháp lý khi doanh nghiệp không tuân thủ quy định, từ đó đề xuất các giải pháp tháo gỡ vướng mắc cho doanh nghiệp.

Ba là, cần phải tăng cường kinh phí cho việc ứng dụng công nghệ vào công tác hỗ trợ pháp lý. Ngoài việc sử dụng ngân sách trung ương và ngân sách địa phương, những người thực hiện công tác hỗ trợ pháp lý cần tìm hiểu các nguồn vốn từ công tác xã hội hóa, nguồn vốn từ các doanh nghiệp, tận dụng tối đa vai trò của doanh nghiệp.