Tội phạm cờ bạc - Thực trạng và các biện pháp phòng, chống

Nói đến tệ nạn cờ bạc trước hết phải nói đến nạn số đề. Nạn số đề đã từng là hình thức cờ bạc phổ biến nhất trong thập kỷ 90. Trước đây, nạn số đề thường chỉ tồn tại ở các thành phố, thị xã, nhưng trong những năm gần đây, tệ nạn này đã xâm nhập sâu rộng đến tận các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, từ các cơ quan xí nghiệp đến các trường học và những nơi cộng cộng, các chủ đề mọc lên như nấm, có mạng lưới thư ký ghi đề đông đảo phục vụ đến từng đối tượng... Hậu quả do  nạn số đề để lại là đã làm nhiều gia đình tan gia bại sản, hạnh phúc gia đình tan vỡ.

Về hình thức cờ bạc xóc đĩa hoạt động theo kiểu sòng bạc, rải rác ở khắp các tỉnh thành trong cả nước. Có rất nhiều ổ nhóm cờ bạc lớn hoạt động mang tính chất sòng bạc, số đối tượng tham gia gồm đủ các thành phần xã hội, băng nhóm lưu manh, ổ nhóm buôn lậu, chủ đề, chủ kinh doanh, chủ thầu công trình, chủ doanh nghiệp. Chúng sát phạt lẫn nhau với số tiền lớn lên đến hàng trăm triệu đồng. Các tổ chức dạng này hoạt động chặt chẽ, có mạng lưới bảo vệ từ xa, thông tin kịp thời, liên lạc bằng bộ đàm, điện thoại di động. Phương thức hoạt động của bọn cờ bạc loại này là thường thay đổi địa điểm hoạt động, những nơi được chúng chọn thường là nơi “khó vào nhưng dễ thoát”. Có thể nói đây là một hình thức cờ bạc  hoạt động rất tinh vi, xảo quyệt và có tính tổ chức, kỷ luật cao.

Nạn cá cược trong thể thao (bóng đá). Đây là loại hình cờ bạc tuy mới xuất hiện ở nước ta, song phát triển khá mạnh và có chiều hướng gia tăng trong vài năm gần đây. Loại hình cờ bạc này thường được tổ chức hoạt động tại các nhà hàng cà phê, vũ trường, quán Karaoke, quán giải khát nấp dưới các hình thức quảng cáo như “Câu lạc bộ bóng đá”, “Cafe phục vụ bóng đá”. Tổ chức cờ bạc loại này thường cá độ cho các đội bóng đá quốc tế, tiền cá cược từ một triệu đến hàng chục triệu đồng. Chúng cá cược dưới nhiều hình thức như tỷ số bàn thắng, bàn thua, thẻ vàng, đá phạt, phạt góc, ném biên. Đối tượng tham gia cũng gồm đủ các thành phần xã hội từ đối tượng buôn lậu, chủ thầu đến chủ doanh nghiệp, Việt kiều…

Ngoài ra, các hoạt động cờ bạc mang tính phổ thông như chắn cạ, tổ tôm, đỏ đen, ba cây, đầu đít, tam cúc, tú lơ khơ, chọi gà, tá lả, binh sập xám, tú sắc, tài xỉu, xì tố, xì lắc… hoạt động có tính công khai ở hầu khắp các cơ quan, xí nghiệp, trường học. Có những địa phương việc chơi chắn cạ, tổ tôm và một số loại hình cờ bạc khác còn diễn ra ngay trong ngày lễ hội, ma chay, cưới hỏi gây mất trật tự an toàn xã hội, an ninh nông thôn.

2. Một số nguyên nhân của tệ nạn cờ bạc ở nước ta

Thứ nhất, kinh tế thị trường phát triển kéo theo cả sự bất bình đẳng, sự phân hóa giàu nghèo trong xã hội. Tình trạng thất nghiệp ngày càng tăng, nghèo đói, không công ăn việc làm, con người dễ bị sa đà vào các tệ nạn xã hội như: Ma túy, mại dâm, cờ bạc.

Thứ hai, các quy định của pháp luật hiện hành vẫn chưa phân định rõ ràng ranh giới giữa vi phạm hành chính và vi phạm hình sự gây khó khăn cho các cơ quan có thẩm quyền trong việc áp dụng pháp luật. Chính sự bất cập này đã dẫn đến tình trạng đôi khi còn tùy tiện trong xử lý, việc áp dụng pháp luật thiếu thống nhất, tạo môi trường thuận lợi cho việc phát sinh các hiện tượng tiêu cực, làm hạn chế tính răn đe và tác dụng phòng ngừa, nảy sinh tâm lý coi thường pháp luật. Bên cạnh đó, các chế tài hành chính và hình sự đối với hành vi cờ bạc còn quá nhẹ, chưa tương xứng với tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi vi phạm của tội phạm.

Thứ ba, các chính sách lao động, việc làm hiện nay ở nước ta còn chưa được quan tâm đúng mức. Việc mất cân đối giữa sức lao động và nhu cầu sử dụng lao động, giữa lao động ở nông thôn và thành thị, việc chưa coi trọng đúng mức các ngành nghề truyền thống cũng như việc không tận dụng hết thời gian và cường độ lao động, dẫn đến một thực tế là trong số các đối tượng cờ bạc thì phần đông là những người thất nghiệp, nhàn rỗi, sử dụng cờ bạc như là một phương tiện để kiếm sống.

Thứ tư, công tác phối hợp của các cơ quan chức năng trong đấu tranh phòng, chống tệ nạn xã hội còn thiếu đồng bộ, chưa phát huy được sức mạnh tổng hợp của các lực lượng tham gia. Đội ngũ cán bộ của các cơ quan chuyên trách đấu tranh phòng, chống tệ nạn xã hội nói chung còn thiếu về số lượng và yếu về trình độ, năng lực chuyên môn.

Thứ năm, xuất phát từ nguyên nhân chủ quan, tệ nạn cờ bạc phát sinh trong xã hội và có tính lịch sử, tồn tại từ lâu đời. Vì vậy, tâm lý coi cờ bạc không phải là một hành vi xấu đến mức con người phải xa lánh. Sự xuất hiện của cờ bạc luôn gắn liền với ý muốn hưởng thụ, nhu cầu giải trí của con người. Khi những ý muốn hưởng thụ này không đúng chuẩn mực, không phù hợp với điều kiện thực tế, con người dễ bị sa đà vào tệ nạn xã hội. Họ cho rằng, có chơi một chút, mất một ít tiền thì coi như không mất gì cả. Đầu tiên là trò giải trí, để trò giải trí này hay hơn, hấp dẫn hơn, họ dùng tiền - vật chất để tính toán với nhau. Lúc đầu còn ít, sau càng đánh càng mất, càng mất càng cay cú, càng cay cú càng ham gỡ. Dần dần sự ham chơi giải trí đã biến thành nỗi đam mê, các con bạc sát phạt lẫn nhau một cách không tương tiếc.

3. Quy định pháp luật về nghiêm cấm tệ nạn cờ bạc ở Việt Nam

Nhận thấy những tác hại khôn lường do ảnh hưởng của tệ nạn xã hội nói chung, tệ nạn cờ bạc nói riêng, ngay sau khi giành được chính quyền, Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm ngăn chặn sự phát triển của tệ nạn cờ bạc. Trong đó, phải kể đến các văn bản như: Sắc lệnh số 168/SL về việc ấn định cách trừng trị tội đánh bạc do Chủ tịch Chính phủ Việt Nam Dân chủ cộng hoà ban hành ngày 14/04/1948; Sắc lệnh trích lục Sắc lệnh số 71 ngày 22/5/1946 ấn định quy tắc quân đội (Sắc lệnh trích lục Sắc lệnh số 71); Thông tư số 301/VHH-HS ngày 14/1/1957 về việc bài trừ nạn cờ bạc (Thông tư số 301/VHH-HS); Bộ luật Hình sự năm 1985, Bộ luật Hình sự năm 1999…

Sắc lệnh trích lục Sắc lệnh số 71 quy định việc đánh bạc trong quân nhân vừa bị coi là thường tội, vừa bị coi là trọng tội và bị xử lý nghiêm khắc. Sắc lệnh số 168/SL ngày 14/04/1948 quy định: “Tất cả các trò chơi cờ bạc, dù là có tính cách may rủi hay là có thể dùng trí khôn để tính nước mà được thua bằng tiền, đều coi là tội đánh bạc và bị phạt tù từ 2 năm đến 5 năm, đồng thời phạt bạc từ 10.000 đồng đến 100.000 đồng”. Sắc lệnh quy định: “cấm bày bán, tàng trữ, lưu hành các khí cụ chuyên dùng để đánh bạc. Nếu vi phạm bị phạt tù từ 3 tháng đến 1 năm, phạt bạc từ 1.000 đồng đến 10.000 đồng”.

Thông tư số 301/VHH-HS đã đặt ra kế hoạch vận động, tuyên truyền giáo dục nhân dân bài trừ nạn cờ bạc. Theo đó, đối với “những trò chơi cờ bạc được thua bằng tiền có tính chất sát phạt thì truy tố trước Tòa án”. Nhưng chỉ truy tố đối với bọn tổ chức, bọn chứa gà, bọn sóc cái, bọn hồ ly, bọn canh gác chuyên sống về nghề cờ bạc và c on bạc chuyên nghiệp đã được cảnh cáo rồi mà vẫn tiếp tục chơi, coi thường pháp luật.

Ngày 28/6/1994, Chính phủ ban hành Nghị định số 53/CP quy định các biện pháp xử lý đối với cán bộ, viên chức nhà nước và những người có hành vi liên quan đến mại dâm, ma túy, cờ bạc và say rượu bê tha. Điều 6 của Nghị định số 53/CP quy định: “Cán bộ, viên chức nhà nước đánh bạc mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự thì bị phạt tiền từ 20.000 đồng đến 200.000 đồng, đồng thời thông báo về cơ quan, tổ chức nơi người đó làm việc để xử lý kỷ luật bằng hình thức cảnh cáo, hạ bậc lương hoặc cách chức, trường hợp tái phạm thì phạt từ 200.000 đồng đến 300.000 đồng và thông báo về cơ quan, tổ chức nơi người đó làm việc để xử lý kỷ luật bằng hình thức buộc thôi việc”. Điều 8 của Nghị định số 53/CP quy định cụ thể trách nhiệm: “Thủ trưởng trực tiếp của những người có hành vi vi phạm này mà bao che hoặc không kịp thời xử lý kỷ luật người vi phạm thì bị xử lý kỷ luật bằng hình thức cảnh cáo, cách chức, hoặc buộc thôi việc”. Nghị định này cũng quy định chế tài xử phạt nghiêm khắc đối với các Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn và những người có nhiệm vụ trực tiếp đấu tranh phòng, chống các hành vi này mà dung túng, bao che hoặc xử lý không kịp thời, để hành vi này xảy ra trên địa bàn mình quản lý. Các biện pháp xử lý là cảnh cáo, cách chức hoặc buộc thôi việc (khoản 2 Điều 8). Riêng đối với giám đốc khách sạn, chủ khách sạn, nhà hàng, vũ trường, nhà nghỉ hoặc cơ sở khác đánh bạc thì xử lý hình sự; nếu do thiếu trách nhiệm để hành vi đánh bạc xảy ra trong cơ sở mình quản lý, thì phạt tiền từ 2 triệu đồng đến 10 triệu đồng và bị xử lý kỷ luật bằng hình thức cảnh cáo, cách chức hoặc buộc thôi việc (nếu là cơ sở quốc doanh).

Bên cạnh các chế tài hành chính, Bộ luật Hình sự năm 1985 còn quy định tội đánh bạc, tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc tại Điều 200, theo đó: “những người đánh bạc dưới hình thức nào được thua bằng tiền hay hiện vật sẽ bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 1 năm hoặc bị phạt tù từ 3 tháng đến 3 năm, người tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 1 năm hoặc bị phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm”.

Bộ luật Hình sự năm 1999 đã sửa đổi, bổ sung và tách Điều 200 Bộ luật Hình sự năm 1985 thành hai tội danh độc lập, cụ thể: Điều 248 quy định: “Những người đánh bạc dưới bất kì hình thức nào được thua bằng tiền hay hiện vật có giá trị lớn hoặc đã bị xử phạt hành chính hoặc đã bị kết án về một trong các tội này mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 5 triệu đồng đến 50 triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc bị phạt tù từ 3 tháng đến 3 năm”; và Điều 249 quy định: “Người nào tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc với quy mô lớn hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi này hoặc hành vi đánh bạc, hoặc đã bị kết án về một trong các tội này mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 300 triệu đồng hoặc bị phạt tù từ 1 năm đến 5 năm”.

Mặc dù, Bộ luật Hình sự năm 1999 đã được sửa đổi, bổ sung năm 2009 và Nghị quyết số 01/2010/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng quy định về tội đánh bạc tại Điều 248 của Bộ luật Hình sự mới được sửa đổi, nhưng từ thực tiễn xét xử còn có nhiều hạn chế do quy định chưa rõ ràng, gây khó khăn khi xử lý các hành vi đánh bạc như: Còn vướng mắc khi xác định tiền hoặc hiện vật dùng để đánh bạc; quy định về cộng dồn tiền hoặc hiện vật dùng để đánh bạc; xử lý đối với trường hợp vi phạm nhiều lần; xử lý đối với vi phạm của người ghi số đề chưa phù hợp, đúng tội; xử lý đối với đồng phạm trong tội đánh bạc chưa thích đáng; thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự (Điều 23) còn bất cập.

Khắc phục những vướng mắc này, Bộ Luật Hình sự năm 2015 đã phần nào giải quyết được những vấn đề trên. Tại khoản 1 Điều 321 Bộ luật Hình sự năm 2015 về tội đánh bạc quy định mức tiền khởi điểm để truy cứu trách nhiệm hình sự với tội danh này là 5.000.000 đồng. Theo quy định mới của Bộ luật Hình sự năm 2015, và thực tế hiện nay ở nước ta, Viện kiểm sát các cấp đã tiến hành rà soát các trường hợp đánh bạc, nhưng số tiền thu được có giá trị dưới 5.000.000 đồng mà không có tiền án, tiền sự về tội danh này hoặc có, nhưng đã được xóa án tích thì chuyển sang hình thức xử phạt hành chính, miễn truy cứu trách nhiệm hình sự theo khoản 1 Điều 25 Bộ luật Hình sự năm 1999 và tinh thần điểm b khoản 1 Điều 1 Nghị quyết số 109 của Quốc hội (trước ngày Bộ luật Hình sự năm 2015 có hiệu lực thi hành) hoặc theo điểm a khoản 1 Điều 29 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sau khi có hiệu lực). Ngoài các dấu hiệu trong cấu thành cơ bản trên đây, các tình tiết có tính chất chuyên nghiệp; tiền hoặc hiện vật dùng đánh bạc có giá trị lớn hoặc đặc biệt lớn, tái phạm nguy hiểm được coi là những tình tiết định khung tăng nặng đối với các tội này.

4. Các biện pháp phòng, chống tệ nạn cờ bạc ở nước ta hiện nay

Một là, đổi mới nhận thức: Các ngành, các cấp cần chú trọng xây dựng lực lượng chính quyền cấp cơ sở vững mạnh về mọi mặt, phát động phong trào quần chúng bảo vệ an ninh tổ quốc để phát hiện, đấu tranh xóa bỏ các tụ điểm hoạt động cờ bạc, quản lý giáo dục các đối tượng cờ bạc. Luôn luôn đổi mới nhận thức để có thể đánh giá một cách khách quan, toàn diện, từ đó đề ra chính sách phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống loại hình tệ nạn này là một yêu cầu tất yếu. Mặt khác, Nhà nước cần ban hành các chính sách nhằm nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân, đặc biệt trong tầng lớp thanh niên, cần tổ chức các hình thức sinh hoạt văn hóa, thể thao phù hợp để thu hút họ trong thời gian nhàn rỗi, đáp ứng nhu cầu giải trí của tuổi trẻ.

Hai là, đổi mới chính sách lao động, việc làm: Cần có chính sách lao động và việc làm hợp lý, tạo công ăn việc làm cho người thất nghiệp. Đồng thời, quản lý chặt chẽ giờ giấc làm việc, tận dụng hết khả năng của cán bộ, viên chức nhà nước là một trong những biện pháp đấu tranh phòng, chống tệ nạn này rất có hiệu quả.

Ba là, đổi mới chính sách văn hóa giáo dục: Giáo dục truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng, giáo dục trong nhà trường về tệ nạn cờ bạc. Nêu rõ những tác hại của tệ nạn đánh bạc như: Gây mất ổn định về an ninh, trật tự xã hội, tan gia bại sản, phá hoại hạnh phúc gia đình của tệ nạn đánh bạc được xem là biện pháp có hiệu quả phòng ngừa cao. Cuộc đấu tranh chống lại tệ nạn xã hội, trong đó có tệ nạn cờ bạc đòi hỏi phải được tiến hành thường xuyên, liên tục và toàn diện.

Bốn là, về quản lý các lĩnh vực dịch vụ, kinh doanh: Tăng cường hơn nữa các biện pháp nghiệp vụ như công tác rà soát, kiểm tra, xác lập ổ nhóm hoạt động cờ bạc, xây dựng và sử dụng mạng lưới bí mật của Ngành Công an. Cần sớm có cơ chế quản lý chặt chẽ các vũ trường, nhà hàng karaoke, quán cà phê… nhằm hạn chế các chủ chứa cờ bạc.

Năm là, các biện pháp pháp lý: Luôn được đánh giá là một trong số các biện pháp có hiệu quả nhất trong công cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội. Nó không những có tác dụng trừng trị, răn đe mà còn có tác dụng giáo dục đối với toàn xã hội. Vì thế, Nhà nước phải hoàn thiện hệ thống pháp luật về tội phạm đánh bạc để các cơ quan có thẩm quyền, cá nhân, tổ chức có đủ cơ sở pháp lý, góp phần ngăn chặn, phòng ngừa tệ nạn này.

Bộ luật Hình sự năm 2015 đã có những thay đổi tích cực, nhưng theo chúng tôi còn chưa triệt để ở một số điểm như: Định lượng số tiền dùng để đánh bạc (trên 50 triệu đồng là khó xử lý); về tình tiết định khung có tính chất chuyên nghiệp (khó khăn trong chứng minh được tình tiết này của người phạm tội, vì các con bạc đã hủy hết chứng cứ, không thể chứng minh được số lần, số người, số tiền). Vì vậy, trong thời gian tới hy vọng các nhà làm luật sẽ làm rõ hơn các vấn đề này tại các văn bản hướng dẫn thi hành Bộ luật Hình sự năm 2015.