Một số vấn đề liên quan đến việc thí điểm thực hiện dự án nhà ở thương mại thông qua thỏa thuận nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất

Dự thảo Nghị quyết sau khi được thông qua sẽ tạo điều kiện thuận lợi để người sử dụng đất, nhà đầu tư chủ động trong việc thực hiện các dự án nhà ở thương mại, dự án phát triển đô thị, giảm thiểu sự can thiệp của cơ quan hành chính, hạn chế phát sinh thủ tục hành chính, giảm bớt chi phí tuân thủ, hạn chế khiếu kiện của người dân khi bị thu hồi đất, tháo gỡ khó khăn cho các dự án nhà ở thương mại.

Luật Nhà ở năm 2005 cho phép nhà đầu tư thực hiện dự án nhà ở thương mại thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất như các dự án phát triển kinh tế - xã hội khác mà không quy định điều kiện riêng về loại đất. Tuy nhiên, từ ngày 01/7/2015 (ngày Luật Nhà ở năm 2014 có hiệu lực thi hành), theo quy định tại Điều 23 Luật Nhà ở năm 2014 (được sửa đổi, bổ sung tại Luật Đầu tư năm 2020 và Luật số 03/2022/QH15) thì điều kiện sử dụng đất để thực hiện dự án nhà ở thương mại là đang có quyền sử dụng đất ở hoặc đất ở và đất khác, nhận chuyển quyền sử dụng đất ở. Luật Nhà ở năm 2023 không quy định điều kiện về loại đất để thực hiện dự án nhà ở thương mại mà dẫn chiếu sang quy định tại Luật Đất đai.

Theo quy định tại Điều 127 Luật Đất đai năm 2024, việc thực hiện dự án nhà ở thương mại thông qua thỏa thuận nhận quyền sử dụng đất ở hoặc đang có quyền sử dụng đất ở hoặc đất ở và đất khác không phải là đất ở. Mặt khác, theo quy định của Điều 79 Luật Đất đai năm 2024, Nhà nước chỉ thu hồi đất đối với các dự án khu đô thị có công năng phục vụ hỗn hợp, đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội với nhà ở theo quy định của pháp luật về xây dựng để xây dựng mới hoặc cải tạo, chỉnh trang đô thị; dự án khu dân cư nông thôn.

Với những quy định của pháp luật nêu trên, việc triển khai dự án đầu tư, kinh doanh nhà ở thương mại (trừ các dự án khu đô thị có công năng phục vụ hỗn hợp, đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội với nhà ở quy định tại khoản 27 Điều 79 Luật Đất đai năm 2024) hiện nay gặp nhiều khó khăn vì thiếu cơ sở pháp lý, điều kiện cho trường hợp nhận quyền sử dụng đất không phải là đất ở để thực hiện dự án nhà ở thương mại nên đối với các trường hợp này không được chấp thuận chủ trương đầu tư để thực hiện dự án.

Để giải quyết thực trạng này, căn cứ quy định tại Điều 51 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, trên cơ sở xem xét đề nghị của Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 55/2024/UBTVQH15 bổ sung dự thảo Nghị quyết về việc thí điểm thực hiện dự án nhà ở thương mại thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 8. Việc xem xét, ban hành Nghị quyết tại Kỳ họp này nhằm tiếp tục thể chế hóa đầy đủ các quan điểm, chủ trương của Đảng, Hiến pháp năm 2013 và đặc biệt theo đúng ý kiến chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm trong các bài viết, phát biểu được đăng tải trên các phương tiện thông tin đại chúng gần đây, kịp thời tháo gỡ khó khăn trong việc triển khai dự án đầu tư, kinh doanh nhà ở thương mại trong trường hợp nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất để thực hiện dự án nhà ở thương mại, bảo đảm công bằng trong tiếp cận đất đai giữa các nhà đầu tư, tạo môi trường thông thoáng, thuận lợi để thực hiện dự án nhà ở thương mại, góp phần phát triển nguồn cung nhà ở, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân.

Sáng ngày 03/11/2024, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm thực hiện dự án nhà ở thương mại thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất, trong đó lưu ý một số nội dung sau:

Về tên gọi của Nghị quyết: nghiên cứu tên gọi của Nghị quyết, bảo đảm tuân thủ quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, chỉ quy định thực hiện thí điểm một số chính sách mới thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội nhưng chưa có luật điều chỉnh hoặc khác với quy định của luật hiện hành.

Về phạm vi điều chỉnh: làm rõ cơ sở, căn cứ, tính cấp thiết, tính hiệu quả, khả thi và sự phù hợp với kết luận của cấp có thẩm quyền về việc thí điểm trên toàn quốc thực hiện dự án nhà ở thương mại thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất đối với phạm vi điều chỉnh của Nghị quyết.

Về đối tượng áp dụng: rà soát, nghiên cứu, quy định cho phù hợp, tránh chồng chéo giữa các đối tượng áp dụng và tạo sự thống nhất trong Nghị quyết.

Về điều kiện thực hiện dự án nhà ở thương mại thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất: làm rõ cơ sở, căn cứ việc thí điểm thực hiện dự án nhà ở thương mại thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất cho tất cả các loại đất quy định tại Điều 9 Luật Đất đai năm 2024; nghiên cứu, làm rõ việc áp dụng cơ chế thí điểm đối với điều kiện nhận chuyển nhượng của các loại đất đã được quy định trong Luật Đất đai năm 2024, điều kiện thí điểm dựa trên thời điểm nhận quyền sử dụng đất (hoặc đang có quyền sử dụng đất); quy định chặt chẽ đối với việc điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất cấp huyện, quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị có liên quan đến phạm vi khu đất thực hiện thí điểm. Việc thực hiện thí điểm phải bảo đảm tuân thủ diện tích đất trồng lúa, tỷ lệ che phủ rừng, các chỉ tiêu về đất đã được cấp có thẩm quyền quyết định.

Về tiêu chí lựa chọn dự án thực hiện thí điểm: làm rõ cơ sở, căn cứ; đồng thời, rà soát để bảo đảm tính chặt chẽ, hiệu quả, khả thi và không trái với kết luận của cấp có thẩm quyền đối với các tiêu chí lựa chọn dự án thí điểm. Các tiêu chí cần cụ thể, rõ ràng, minh bạch và có thứ tự ưu tiên để lựa chọn được nhà đầu tư có năng lực thực hiện dự án thí điểm. Nghiên cứu ý kiến của cơ quan thẩm tra về đề nghị không quy định đối với đất quốc phòng, đất an ninh đã được đưa ra khỏi quy hoạch.

Về trình tự, thủ tục thực hiện dự án nhà ở thương mại thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất: thống nhất giao Chính phủ quy định chi tiết về trình tự, thủ tục thực hiện dự án nhà ở thương mại thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất.

Về cơ chế thí điểm: nghiên cứu quy định về thời gian để thực hiện thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất; việc xử lý các hậu quả pháp lý trong trường hợp thỏa thuận kéo dài, nhà đầu tư không thể hoàn thành dự án hoặc thực hiện dự án không theo đúng tiến độ, không kết thúc dự án theo tiến độ đã được cơ quan có thẩm quyền xem xét, phê duyệt.

Về thời gian thực hiện thí điểm: tán thành quy định thí điểm thực hiện trong thời gian 05 năm.

Theo dự thảo Nghị quyết, tổ chức, cá nhân kinh doanh bất động sản được thực hiện dự án nhà ở thương mại thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất đối với các loại đất như đất nông nghiệp, đất phi nông nghiệp không phải đất ở, đất ở và đất khác trong cùng thửa đất. Các dự án được thí điểm mở rộng loại đất xây nhà thương mại phải phù hợp với quy hoạch sử dụng đất cấp huyện hoặc quy hoạch xây dựng, đô thị. Các dự án này cũng phải phù hợp với chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở của địa phương đã được phê duyệt, đồng thời được Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chấp thuận về việc thỏa thuận nhận quyền sử dụng đất.

Mộc Mỉên