Nâng cao hiệu quả tổ chức thi hành Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017 trên địa bàn Thành phố Hà Nội

1. Những kết quả đạt được trong tổ chức thi hành Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017 trên địa bàn Thành phố Hà Nội

Trên cơ sở nội dung Kế hoạch triển khai thi hành Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước ban hành kèm theo Quyết định số 1269/QĐ-TTg ngày 25/8/2017 của Chính phủ, Ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 9010/QĐ-UBND ngày 29/12/2017 triển khai thi hành Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước trên địa bàn Thành phố Hà Nội và tổ chức hội nghị quán triệt, tuyên truyền Luật này bằng nhiều hình thức đến tổ chức và người dân sinh sống trên địa bàn Thành phố Hà Nội. Kết quả triển khai đã giúp cán bộ, công chức, tổ chức và người dân sinh sống trên địa bàn Thủ đô nắm được nội dung cơ bản các quy định pháp luật về bồi thường nhà nước, từ đó, vận dụng vào thực thi công vụ nên từ khi Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017 có hiệu lực đến nay, trên địa bàn Thành phố chưa phát sinh vụ việc yêu cầu bồi thường trong hoạt động quản lý hành chính, tố tụng và thi hành án.

Với vai trò là cơ quan tham mưu Ủy ban nhân dân Thành phố thực hiện quản lý nhà nước về công tác bồi thường nhà nước, hàng năm, Sở Tư pháp đã ban hành Kế hoạch kiểm tra công tác bồi thường nhà nước. Kết quả kiểm tra đã đánh giá được tình hình tổ chức thi hành pháp luật trách nhiệm bồi thường nhà nước của các đơn vị, cụ thể: Từ khi Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017 được Quốc hội thông qua, các đơn vị được kiểm tra đã tổ chức hội nghị quán triệt điểm mới của Luật tới cán bộ, công chức của đơn vị mình, đồng thời đăng tải văn bản pháp luật bồi thường nhà nước trên Cổng thông tin điện tử của đơn vị để thuận tiện tra cứu; phân công cán bộ làm công tác bồi thường nhà nước và bố trí kinh phí cho việc tổ chức thi hành Luật. Vì vậy, cán bộ, công chức đã có nhận thức đúng đắn và tự nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ được giao nên từ khi Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017 có hiệu lực đến nay, các đơn vị kiểm tra chưa phát sinh vụ việc yêu cầu bồi thường nhà nước nào theo Luật Trách nhiệm bồi thường của nhà nước năm 2017.

Công tác phối hợp được thực hiện thường xuyên giữa cơ quan hành chính và các cơ quan tố tụng để nắm bắt các thông tin liên quan đến giải quyết yêu cầu bồi thường. Việc phối hợp được thực hiện bằng nhiều hình thức như: Trao đổi ý kiến hoặc ban hành bằng văn bản hướng dẫn nghiệp vụ; gửi các văn bản trong quá trình giải quyết bồi thường và xác định trách nhiệm hoàn trả; báo cáo giải quyết yêu cầu bồi thường nhà nước, thực hiện trách nhiệm hoàn trả và xử lý kỷ luật người thi hành công vụ; xây dựng báo cáo định kỳ, báo cáo đột xuất về công tác bồi thường nhà nước; đôn đốc công tác bồi thướng nhà nước; tổ chức hội nghị, hội thảo, tọa đàm; phối hợp liên ngành để thống nhất nội dung trước khi hướng dẫn nghiệp vụ; sơ kết, tổng kết tình hình triển khai thi hành pháp luật bồi thường của Nhà nước; tổ chức kiểm tra, thanh tra, điều tra, khảo sát thi hành pháp luật về bồi thường nhà nước.

Về tình hình yêu cầu bồi thường và giải quyết bồi thường, theo tổng hợp số liệu do các sở, ban, ngành Thành phố; Ủy ban nhân dân quận, huyện, thị xã; xã, phường, thị trấn và các cơ quan khác đóng trụ sở trên địa bàn Thành phố, số liệu nắm bắt thông qua công tác phối hợp thực hiện quản lý nhà nước về công tác bồi thường, thông tin báo chí, hoạt động kiểm tra tình hình thi hành quy định pháp luật về bồi thường nhà nước (từ ngày 01/7/2018 đến ngày 30/6/2023) trên địa bàn Thành phố Hà Nội chưa phát sinh yêu cầu cầu bồi thường nhà nước trong hoạt động quản lý hành chính, tố tụng và thi hành án theo Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017.

2. Một số tồn tại, hạn chế trong tổ chức thi hành Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017 trên địa bàn Thành phố Hà Nội

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác bồi thường nhà nước trên địa bàn Thành phố vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như sau:

- Công tác lãnh đạo, chỉ đạo việc tổ chức thi hành Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017 có nơi, có lúc còn thiếu quyết liệt. Việc tuyên truyền, phổ biến, quán triệt Luật và các văn bản quy định chi tiết còn chưa được thường xuyên, liên tục dẫn đến một bộ phận cán bộ, công chức và người dân còn chưa nắm được đầy đủ các quy định của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017. Hơn nữa, thực tiễn trên địa bàn Thành phố chưa phát sinh vụ việc yêu cầu bồi thường nhà nước theo Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017 nên một bộ phận cán bộ, công chức chưa quan tâm nhiều đến công tác này.

- Sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý với cơ quan tố tụng, thi hành án có lúc còn chưa thực sự chặt chẽ. Cơ quan tố tụng và cơ quan thi hành án là cơ quan theo hệ thống ngành dọc, không phải là cơ quan trực thuộc Ủy ban nhân dân Thành phố nên việc chỉ đạo và tổ chức phối hợp thực hiện các nội dung liên quan đến quản lý nhà nước về bồi thường trong thực tiễn gặp phải những khó khăn nhất định.

- Quản lý hành chính nhà nước hiện nay gặp nhiều khó khăn do cơ chế chính sách thiếu đồng bộ, hệ thống pháp luật không thống nhất giữa các thời kỳ nên dẫn đến cách hiểu và áp dụng pháp luật khác nhau gây khó khăn trong dự báo tình hình phát sinh yêu cầu bồi thường nhà nước để có giải pháp tổ chức thi hành Luật có hiệu quả.

- Một bộ phận người dân có hiểu biết chưa đầy đủ và đúng quy định pháp luật về bồi thường nhà nước nên gửi văn bản yêu cầu bồi thường nhà nước đến các cơ quan nhà nước không đúng quy định pháp luật gây mất thời gian, công sức của cán bộ, công chức.

3. Giải pháp nâng cao hiệu quả tổ chức thi hành Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017 trên địa bàn Thành phố Hà Nội

Để tiếp tục nâng cao hiệu quả tổ chức thi hành Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017, Sở Tư pháp Thành phố Hà Nội đề xuất một số nội dung cụ thể như sau:

3.1. Sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định pháp luật về bồi thường nhà nước

Thứ nhất, xây dựng cơ sở dữ liệu về công tác bồi thường nhà nước theo quy định tại điểm k khoản 2 Điều 73 Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quá trình chỉ đạo, điều hành và phối hợp với các cơ quan có liên quan thực hiện chức năng nhiệm vụ nói chung và công tác bồi thường nhà nước nói riêng.

Thứ hai, quy định chi tiết và hướng dẫn về kinh phí cho công tác quản lý nhà nước về công tác bồi thường.

Thứ ba, rà soát các quy định pháp luật qua thực tiễn thi hành, chỉ ra những bất cập, khó khăn vướng mắc qua 05 năm tổ chức thi hành để xem xét, kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật, cụ thể:

- Cần xem xét, kiến nghị sửa đổi quy định quản lý nhà nước của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh với cơ quan thi hành án và cơ quan tố tụng.

- Xem xét mở rộng phạm vi bồi thường nhà nước để bảo đảm những trường hợp người dân bị thiệt hại do công chức gây ra đều được Nhà nước bồi thường.

- Xem xét tăng thời hạn xác mình thiệt hại quy định tại Điều 45 Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017 và thời hạn thương lượng quy định tại Điều 46 Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017 để bảo đảm phù hợp với thực tiễn thi hành, nhất là đối với vụ việc có nhiều tình tiết phức tạp hoặc phải xác minh.

- Đề xuất sửa đổi quy định về việc chứng minh thiệt hại vật chất được bồi thường đối với những trường hợp vụ việc xảy ra quá lâu, người bị thiệt hại không giữ được giấy tờ, tài liệu chứng minh… theo hướng mở để bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người bị thiệt hại.

- Về cơ quan giải quyết bồi thường nhà nước theo Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017 bao gồm cả cơ quan tố tụng, hành chính và thi hành án, nhất là hệ thống cơ quan hành chính. Luật này quy định các cơ quan giải quyết bồi thường nhà nước là cơ quan trực tiếp quản lý người thi hành công vụ bao gồm: Cơ quan trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã, cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh… Yêu cầu giải quyết bồi thường nhà nước là công tác phức tạp, nhạy cảm, có phạm vi điều chỉnh rộng và thời gian giải quyết được quy định rất nghiêm ngặt, trong khi sau 05 năm, Luật có hiệu lực thi hành trên địa bàn Thành phố Hà Nội chưa phát sinh vụ việc yêu cầu bồi thường nào nên nếu phát sinh vụ việc thì việc giải quyết gặp rất nhiều khó khăn, nhất là ở cấp huyện và cấp xã. Vì vậy, đề nghị sửa đổi quy định về cơ quan giải quyết bồi thường theo hướng tập chung một cơ quan, một đầu mối về cơ quan Thanh tra nhà nước cấp tỉnh, hoặc cơ quan Tòa án nhân dân cấp tỉnh, hoặc một cơ quan phù hợp khác để bảo đảm tính chuyên nghiệp trong thực thi công vụ.

- Sửa quy định về việc tính vụ việc đã kết thúc trong trường hợp vụ việc yêu cầu bồi thường đã giải quyết xong mà công dân không đến nhận kinh phí khi chưa hết thời gian xung vào công quỹ được coi là vụ việc đã kết thúc.

3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả tổ chức thi hành Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017

Thứ nhất, trong quản lý hành chính nhà nước.

- Tiếp tục nâng cao năng lực chuyên môn cho đối tượng cán bộ công chức, nhất là các lĩnh vực có nguy cơ cao phát sinh yêu cầu bồi thường để phòng ngừa sai sót trong thi hành nhiệm vụ hạn chế thấp nhất phát sinh yêu cầu bồi thường nhà nước. Tăng cường thanh tra, kiểm tra giám sát thi hành công vụ, kịp thời phát hiện, khắc phục các sai sót, xử lý, ngăn chặn kịp thời không để phát sinh hậu quả nghiêm trọng ảnh hưởng đến quyền lợi của tổ chức, công dân và nhà nước. Nâng cao ý thức trách nhiệm thực hiện nghiêm túc chuẩn mực đạo đức công vụ đối với đội ngũ cán bộ, công chức trên địa bàn Thành phố.

- Tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong điều hành quản lý hành chính nhà nước bảo đảm tuân thủ nguyên tắc công khai, minh bạch và đúng quy định pháp luật.

 - Nâng cao kỹ năng tiếp công dân giải quyết khiếu nại, tố cáo cho cán bộ làm công tác thanh tra, tiếp dân, giải quyết khiếu nại tố cáo không để tình trạng khiếu nại, khiếu kiện kéo dài gây thiệt hại cho tổ chức, cá nhân dễ phát sinh yêu cầu bồi thường nhà nước.

Thứ hai, trong quản lý nhà nước về công tác bồi thường nhà nước.

- Công khai các văn bản hỏi đáp, hướng dẫn nghiệp vụ trong áp dụng pháp luật về công tác bồi thường nhà nước trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Tư pháp để các địa phương tiếp cận và áp dụng bảo đảm thống nhất.

- Đề nghị Bộ Tư pháp phối hợp với các cơ quan đơn vị liên quan thống nhất quan điểm giải quyết đối với các vụ việc bồi thường còn có những quan điểm khác nhau và có văn bản cụ thể để triển khai trong thực tiễn.

- Tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền trong công tác tổ chức thực hiện pháp luật bồi thường nhà nước thông qua hoạt động xây dựng chương trình, kế hoạch công tác hàng năm, trong đó, cần xác định cụ thể nhiệm vụ trọng tâm để triển khai thực hiện.

- Tiếp tục tổ chức quán triệt, tuyên truyền, phổ biến quy định pháp luật về bồi thường nhà nước tới cán bộ, công chức, viên chức và người dân sinh sống trên địa bàn Thủ đô, tập huấn kỹ năng, nghiệp vụ chuyên sâu về công tác bồi thường nhà nước cho cán bộ được phân công làm công tác bồi thường.

 - Tăng cường công tác quản lý chuyên ngành về bồi thường nhà nước trên các mặt công tác: Hướng dẫn, bồi dưỡng kỹ năng, nghiệp vụ công tác bồi thường nhà nước cho cán bộ làm công tác bồi thường nhà nước trên địa bàn Thành phố; xác định cơ quan giải quyết bồi thường (nếu có); hướng dẫn người bị thiệt hại thực hiện thủ tục yêu cầu bồi thường; theo dõi, đôn đốc, kiểm tra hoạt động bồi thường nhà nước; giải quyết khiếu nại, tố cáo, xử lý vi phạm trong công tác bồi thường nhà nước; kiến nghị cơ quan có thẩm quyền trong việc giải quyết bồi thường, thực hiện trách nhiệm hoàn trả theo quy định của pháp luật.

- Hoàn thiện quy chế phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, cơ quan thi hành án và các cơ quan có liên quan thực hiện công tác bồi thường nhà nước trên địa bàn Thành phố. Chủ động nắm bắt các thông tin về yêu cầu bồi thường và những khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức triển khai thi hành để kịp thời hướng dẫn, theo dõi, kiểm tra việc giải quyết bồi thường khi phát sinh vụ việc.

- Tiếp tục rà soát, kiện toàn đội ngũ cán bộ, công chức được phân công thực hiện công tác bồi thường nhà nước.

- Theo dõi, đôn đốc chỉ đạo các cơ quan nhà nước trên địa bàn Thành phố thực hiện nghiêm các quy định về phối hợp thực hiện quản lý nhà nước trong việc gửi các văn bản về giải quyết bồi thường, trách nhiệm hoàn trả; thường xuyên lập và cập nhật danh mục vụ việc yêu cầu bồi thường nhà nước theo quy định tại Thông tư số 08/2019/TT-BTP ngày 10/12/2019 của Bộ Tư pháp quy định biện pháp thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác bồi thường nhà nước.

Thứ ba, về tổ chức bộ máy.

 - Tổng hợp rà soát kiến nghị, phân định cụ thể các vị trí công tác phải luân chuyển và không phải luân chuyển trong lĩnh vực tư pháp đưa vào quy định chung trong hệ thống công chức để bảo đảm công chức Ngành Tư pháp làm việc ổn định, mang tính chuyên nghiệp cao.

- Cân đối, phân bổ đủ nguồn lực tương ứng với chức năng, nhiệm vụ phù hợp vị trí việc làm công chức nghiệp vụ chuyên ngành tư pháp để bảo đảm nâng cao chất lượng nhiệm vụ được giao.

- Thường xuyên tổ chức, đào tạo bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên sâu cho cán bộ Ngành Tư pháp nói chung và công chức được giao thực hiện công tác bồi thường nhà nước tương ứng với sự thay đổi và phát triển của xã hội để đáp ứng yêu cầu chung trong quản lý nhà nước, đồng thời nghiên cứu, đề xuất giải pháp nâng cao mức thu nhập cho cán bộ công chức Nngành Tư pháp để bảo đảm đời sống cho cán bộ, công chức yên tâm công tác.

Thứ tư, giải pháp hạn chế phát sinh yêu cầu bồi thường nhà nước.

- Theo phạm vi bồi thường nhà nước của từng nhóm trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước yêu cầu cán bộ, công chức thi hành công vụ phải tự nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ, áp dụng đúng quy định pháp luật trong thực thi nhiệm vụ và giải quyết thủ tục hành chính, nhất là những hoạt động liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và công dân như: Ra quyết định hành chính, quyết định xử phạt vi phạm hành chính, thực hiện các thủ tục hành chính liên quan đến các lĩnh vực quản lý nhà nước về đất đai, xây dựng…

- Trong các cơ quan hành chính nhà nước cần tăng cường hoạt động kiểm tra, giám sát, nhất là trong việc ban hành văn bản hành chính kịp thời phát hiện những sai sót xử lý phù hợp quy định của pháp luật giảm mức thấp nhất thiệt hại cho tổ chức và công dân.

- Xử lý nghiêm đối với các công chức có hành vi sai phạm và các chế tài xử lý khác như kỷ luật, đề nghị xử lý trách nhiệm hình sự; tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính, thường xuyên rèn luyện phẩm chất đạo đức nghề nghiệp, ý thức trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức, hạn chế sai phạm dẫn đến phát sinh trách nhiệm bồi thường nhà nước.

- Thực hiện nghiêm việc giải quyết khiếu nại, tố cáo và khiếu kiện hành chính bảo đảm kịp thời, khách quan, đúng pháp luật, đồng thời tổ chức thực hiện và giải quyết dứt điểm kết luận giải quyết khiếu nại, tố cáo và thi hành đúng, đầy đủ, kịp thời các bản án đã có hiệu lực pháp luật bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Bên cạnh đó, rà soát và tập trung giải quyết kịp thời, dứt điểm các vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp, kéo dài. Tăng cường kiểm tra trách nhiệm của người đứng đầu trong việc thực hiện các quy định của pháp luật về công tác tiếp dân, tiếp nhận, xử lý đơn thư và giải quyết khiếu nại, tố cáo.

- Thực hiện tốt hơn công tác dự báo, hạn chế thấp nhất các vụ việc có thể xảy ra bồi thường nhà nước, thường xuyên kiểm tra, rà soát các quyết định, hành vi thực thi công vụ trong hoạt quản lý hành chính nhà nước có thể dẫn đến vi phạm, phải bồi thường để tổ chức rút kinh nghiệm, phòng tránh; chú trọng công tác phòng ngừa các vi phạm trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước, không để phát sinh các vụ việc phải bồi thường nhà nước.

- Yêu cầu cán bộ, công chức nghiên cứu, cập nhật các quy định pháp luật về bồi thường nhà nước đề nâng cao ý thức, trách nhiệm trong thực thi nhiệm vụ, đồng thời tăng cường tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng, chuyên môn, nghiệp vụ để hạn chế thấp nhất những sai phạm xảy ra trong việc thực hiện các hoạt động quản lý hành chính nhà nước.

Nguyễn Bích Thủy

Sở Tư pháp Thành phố Hà Nội