Trong hoạt động tương trợ tư pháp (TTTP) giữa các quốc gia, cơ quan nhà nước có thẩm quyền (được yêu cầu) ngoài việc áp dụng pháp luật nước mình, có phải áp dụng pháp luật nước ngoài hay không và điều kiện áp dụng ra sao là vấn đề luôn được đặt ra dưới khía cạnh tư pháp quốc tế, cũng như trong hoạt động tố tụng dân sự quốc tế nói chung.
Trong trường hợp việc áp dụng pháp luật nước ngoài được quy định trong điều ước quốc tế giữa các quốc gia, khi đó, áp dụng pháp luật nước ngoài không còn là vấn đề lựa chọn, bởi theo dẫn chiếu của quy phạm xung đột trong điều ước quốc tế thì pháp luật áp dụng là pháp luật của quốc gia được dẫn chiếu đến.
Thực tiễn tư pháp quốc tế tại nhiều quốc gia cho thấy, trong việc lựa chọn pháp luật áp dụng, thì lex fori (luật Tòa án) luôn được các quốc gia sử dụng trong hoạt động tố tụng dân sự quốc tế nói chung và TTTP nói riêng.
Lex fori được hiểu là, trong quá trình giải quyết các vụ việc dân sự (theo nghĩa rộng) có yếu tố nước ngoài, về nguyên tắc, Tòa án/cơ quan tư pháp của quốc gia chỉ áp dụng pháp luật tố tụng của nước mình. Thẩm quyền tư pháp hay còn gọi là thẩm quyền xét xử của Tòa án, được xác định trước hết trên cơ sở pháp luật tố tụng quốc gia. Sau Hiến pháp, pháp luật tố tụng quy định đầy đủ nhất các vấn đề về thẩm quyền của Tòa án; trình tự, thủ tục mở phiên tòa giải quyết vụ án/vụ kiện dân sự; quyền tham gia tố tụng của các bên; thời điểm, thời hạn có hiệu lực của quyết định/bản án do Tòa án tuyên; vấn đề công nhận, thi hành bản án/quyết định dân sự của Tòa án nước ngoài…
Việc Tòa án chỉ áp dụng pháp luật tố tụng của quốc gia mình theo lex fori là biểu hiện cao nhất của chủ quyền quốc gia trong lĩnh vực tư pháp. Tuy nhiên, trong trường hợp đặc biệt, trên cơ sở điều ước quốc tế, Tòa án cũng có thể xem xét áp dụng pháp luật tố tụng nước ngoài để thực hiện TTTP theo yêu cầu của cơ quan tư pháp nước ngoài nhằm tiến hành một số hành vi tố tụng riêng biệt.
Chi tiết nội dung bài viết tại: nhấp vào đây
