Cải chính hộ tịch theo quy định của Luật Hộ tịch là việc chỉnh sửa thông tin cá nhân trong Sổ hộ tịch hoặc trong bản chính giấy tờ hộ tịch và chỉ được thực hiện khi có đủ căn cứ để xác định có sai sót do lỗi của công chức làm công tác hộ tịch hoặc của người yêu cầu đăng ký hộ tịch và việc cải chính hộ tịch phải do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện.
Hiện nay, để hạn chế tối đa việc sai sót trong quá trình đăng ký hộ tịch, tại khoản 4 Điều 3 Thông tư số 04/2020/TT-BTP ngày 28/5/2020 của Bộ Tư pháp quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Hộ tịch và Nghị định số 123/2015/NĐ-CP ngày 15/11/2015 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Hộ tịch (Thông tư số 04/2020/TT-BTP) đã quy định: “4. Khi trả kết quả đăng ký hộ tịch, người trả kết quả có trách nhiệm hướng dẫn người yêu cầu đăng ký hộ tịch kiểm tra nội dung giấy tờ hộ tịch và Sổ hộ tịch. Nếu người yêu cầu đăng ký hộ tịch thấy nội dung đúng, phù hợp với hồ sơ đăng ký hộ tịch thì ký, ghi rõ họ, tên trong Sổ hộ tịch theo hướng dẫn của người trả kết quả”. Tuy nhiên, sai sót hộ tịch hiện nay đa số là những thông tin hộ tịch từ giai đoạn 2015 trở về trước, việc hướng dẫn công dân kiểm tra thông tin trước khi ký vào sổ và nhận kết quả chưa được quy định, một số công chức tư pháp - hộ tịch còn chưa thực hiện hết trách nhiệm kiểm tra, đối chiếu trong quá trình đăng ký hộ tịch, một bộ phận nhỏ người dân chưa nhận thức được tầm quan trọng của giấy tờ hộ tịch và hệ quả pháp lý của việc sai sót trong giấy tờ hộ tịch nên không kiểm tra giấy tờ hộ tịch trước khi ký nhận.
Theo pháp luật hiện hành, Nhà nước đã quy định cụ thể trình tự, thủ tục và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân thực hiện yêu cầu cơ quan có thẩm quyền cải chính giấy tờ hộ tịch, Sổ hộ tịch khi có sai sót. Theo đó, người có nhu cầu đăng ký cải chính hộ tịch nộp tờ khai theo mẫu quy định và giấy tờ liên quan cho cơ quan đăng ký hộ tịch có thẩm quyền. Luật Hộ tịch và các văn bản hướng dẫn thi hành cũng hướng dẫn xác định việc sai sót như sau: “… sai sót do lỗi của công chức làm công tác hộ tịch hoặc của người yêu cầu đăng ký hộ tịch” (khoản 2 Điều 7 Nghị định số 123/2015/NĐ-CP ngày 15/11/2015 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Hộ tịch) và “Sai sót trong đăng ký hộ tịch là sai sót của người đi đăng ký hộ tịch hoặc sai sót của cơ quan đăng ký hộ tịch” (khoản 2 Điều 17 Thông tư số 04/2020/TT-BTP của Bộ Tư pháp). Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện việc cải chính hộ tịch vẫn còn gặp một số vướng mắc, cụ thể:
Đối với sai sót của người đi đăng ký hộ tịch, việc cung cấp thông tin nhầm lẫn, sai sót dẫn đến giấy tờ hộ tịch không đúng với nội dung thực tế thì người dân phải tự chịu trách nhiệm thực hiện yêu cầu cơ quan nhà nước cải chính thông tin trong giấy tờ hộ tịch hoặc Sổ hộ tịch và thực hiện nộp lệ phí là phù hợp. Tuy nhiên, riêng đối với trường hợp sai sót do cơ quan đăng ký hộ tịch dẫn đến giấy tờ hộ tịch và sổ hộ tịch bị sai sót thì pháp luật chưa quy định biện pháp khắc phục, cách xử lý. Theo quy định hiện hành, dù xác định sai sót do người đăng ký hộ tịch hay do cơ quan đăng ký hộ tịch thì vẫn do công dân nộp hồ sơ đề nghị cải chính và đóng lệ phí theo quy định, đó là việc bất hợp lý, ảnh hưởng thực tế đến quyền lợi của người dân như thời gian thực hiện, chi phí đi lại, lệ phí phải nộp… Bên cạnh đó, sai sót trong đăng ký hộ tịch còn dẫn đến các sai sót khác trong các giấy tờ, hồ sơ được thiết lập trong quá trình cư trú, học tập, làm việc, hưu trí của người dân. Không những vậy, khi thấy thông tin sai thực tế, một bộ phận nhỏ người dân tự ý tẩy xóa, sửa chữa làm sai lệch nội dung ban đầu được đăng ký trong giấy tờ hộ tịch gây khó khăn cho cơ quan hành chính nhà nước trong quá trình xác định thông tin để giải quyết nhu cầu của người dân.
Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 15/7/2021 của Chính phủ về Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2021 - 2023 có nêu: “Cải cách hành chính phải xuất phát từ lợi ích của người dân, doanh nghiệp; lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm; lấy sự hài lòng của người dân, doanh nghiệp là thước đo đánh giá chất lượng phục vụ của cơ quan hành chính nhà nước các cấp”. Do đó, để bảo đảm pháp luật được thi hành nghiêm minh, kịp thời, phục vụ tốt nhất lợi ích cho người dân, trong thời gian tới, Bộ Tư pháp cần nghiên cứu, tham mưu bổ sung quy định trách nhiệm của cơ quan đăng ký hộ tịch khi thực hiện đăng ký hộ tịch dẫn đến sai sót cho người dân, gây ảnh hưởng đến hồ sơ, giấy tờ cá nhân sau này. Tránh trường hợp, cơ quan nhà nước đăng ký hộ tịch dẫn đến sai sót, người dân phải yêu cầu cải chính và đóng lệ phí.
Ngoài việc bổ sung quy định của pháp luật, tại địa phương, các cơ quan đăng ký hộ tịch và các cơ quan, tổ chức có liên quan, các cá nhân cần thực hiện tốt hơn nữa một số nhiệm vụ, giải pháp sau:
- Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật nhằm nâng cao nhận thức của người dân về thẩm quyền cấp, cải chính giấy tờ hộ tịch, giá trị pháp lý của giấy tờ hộ tịch, hậu quả pháp lý của việc tự ý sửa chữa, tẩy xóa làm sai lệch thông tin của giấy tờ hộ tịch…
- Công chức làm công tác hộ tịch chủ động thực hiện hướng dẫn người yêu cầu đăng ký hộ tịch kiểm tra nội dung giấy tờ hộ tịch và Sổ hộ tịch khi trả kết quả đăng ký hộ tịch, bảo đảm thông tin hộ tịch đúng, đầy đủ và thống nhất, hạn chế sai sót xảy ra, gây mất thời gian cho việc cải chính sau này.
- Các cơ quan có liên quan phối hợp chặt chẽ trong công tác xác minh, trao đổi, cung cấp thông tin bảo đảm tính xác thực và thống nhất.
- Mỗi cá nhân cần bảo quản giấy tờ hộ tịch nhằm bảo đảm phục vụ hiệu quả cho quá trình học tập và cho việc cung cấp thông tin cho cơ quan quản lý nhà nước thực hiện các thủ tục hành chính có liên quan.
Nhằm hạn chế tối đa những sai sót không đáng có trong công tác đăng ký hộ tịch gây ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của người dân và chức năng quản lý của các cơ quan hành chính nhà nước, góp phần hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, bảo đảm mỗi công dân có một thông tin thống nhất, đồng bộ thì cần có trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước, ý thức của nhân dân và sự chung tay phối hợp của toàn xã hội.

Trần Thị Huyền
Sở Tư pháp tỉnh Gia Lai