Công tác này rất có ý nghĩa đối với tỉnh Đắk Lắk - là một tỉnh có tới 47 dân tộc anh em cùng sinh sống, với nhiều thôn, buôn đặc biệt khó khăn và các xã vùng sâu, vùng xa, xã biên giới, nhiều nơi đường xá đi lại hiểm trở. Xác định được tầm quan trọng và sự cần thiết của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, trong những năm qua, Sở Tư pháp tỉnh Đắk Lắk đã xác định phương châm “tăng cường hướng về cơ sở, phục vụ cơ sở” để triển khai nhiệm vụ này với những kết quả đáng khích lệ.

1. Những kết quả đạt được

Một là, hoạt động chỉ đạo, củng cố, kiện toàn đội ngũ người làm công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật từ tỉnh đến cơ sở - đây được coi là yếu tố mấu chốt quyết định đến chất lượng và hiệu quả thực hiện công tác này. Về tổ chức bộ máy, Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật các cấp không ngừng được củng cố, kiện toàn và nâng cao hiệu quả hoạt động, hiện nay, số lượng thành viên của Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật tỉnh có 29 người, là lãnh đạo chủ chốt các sở, ngành, tổ chức, đơn vị của tỉnh, do Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh làm Chủ tịch Hội đồng và Giám đốc Sở Tư pháp làm Phó Chủ tịch thường trực. Ở cấp huyện, đã có 15/15 đơn vị thành lập Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật với tổng số 360 thành viên. Ngoài ra, Công an tỉnh, Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh, Bộ đội Biên phòng tỉnh và Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy tỉnh cũng đã thành lập Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật của ngành. Đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên không ngừng được tăng cường và nâng cao chất lượng, đến nay, toàn tỉnh có 113 báo cáo viên pháp luật cấp tỉnh; 341 báo cáo viên pháp luật cấp huyện và 3.111 tuyên truyền viên pháp luật cấp xã…, đội ngũ người làm công tác phổ biến, giáo dục pháp luật đã tạo thành mạng lưới rộng khắp ở tất cả cơ quan, đơn vị, đến từng xã, thôn, buôn. Bên cạnh đó, đội ngũ 14.746 hòa giải viên của 2.524 tổ hòa giải đang hàng ngày, hàng giờ đưa pháp luật đến với người dân ngay tại địa bàn, kịp thời đáp ứng các yêu cầu tìm hiểu pháp luật của nhân dân.

Hai là, trong thời gian qua, Sở Tư pháp tỉnh Đắk Lắk đã triển khai duy trì thường xuyên hơn 10 hình thức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật phù hợp với từng đối tượng, từng địa bàn; nhiều hình thức được cải tiến để ngày càng đa dạng, linh hoạt, chuyển tải được nhiều thông tin pháp luật về cơ sở. Trong đó, phải kể đến việc tổ chức các hội thi, cuộc thi tìm hiểu pháp luật, tổ chức hội nghị phổ biến pháp luật, xây dựng ấn phẩm tài liệu tuyên truyền pháp luật, bản tin Tư pháp Đắk Lắk, Trang tin điện tử, tuyên truyền qua hệ thống truyền thanh cơ sở… và những hoạt động lồng ghép hiệu quả việc phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hòa giải cơ sở, trợ giúp pháp lý…

- Trong các hình thức tuyên truyền, phổ biến pháp luật thì công tác tổ chức hội thi, cuộc thi của tỉnh là một trong những hình thức mang lại hiệu quả cao, đã có hơn 20 hội thi, cuộc thi được Sở Tư pháp - cơ quan thường trực của Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh Đắk Lắk tổ chức và rất nhiều hội thi, cuộc thi do các cơ quan, đơn vị, địa phương chủ động tiến hành thu hút hàng trăm ngàn lượt người tham dự. Đa số hội thi, cuộc thi được tổ chức theo hình thức sân khấu hóa, cách thức tổ chức luôn được cải tiến khiến cho các thí sinh đến từ cơ sở hoặc những người dân tham gia cổ vũ không cảm thấy nhàm chán. Các tiểu phẩm dự thi chứa đựng các bài thơ, bài hát, câu vè, bằng những câu nói dân gian, gần gũi với cuộc sống thường ngày của người dân, trở nên dễ nhớ, dễ hiểu hơn đối với đông đảo người dân.

- Các tờ rơi, tờ gấp tuyên truyền pháp luật có nội dung ngắn gọn, xúc tích, dễ hiểu, gần gũi với đời sống thường ngày của người dân được Ngành Tư pháp in ấn và phát hành hàng trăm ngàn bản mỗi năm, trong đó, nhiều tài liệu đã được dịch sang tiếng Ê Đê, Mnông… để người dân có điều kiện tìm hiểu pháp luật. Bên cạnh đó, hàng chục ngàn cuốn tài liệu, đề cương, chuyên đề, sổ tay và các ấn phẩm tuyên truyền pháp luật khác được xây dựng theo kế hoạch hàng năm và cấp phát miễn phí đến tận cơ sở được đông đảo cán bộ và nhân dân trên địa bàn tỉnh đón nhận.

- Các hội nghị quán triệt, phổ biến luật mới, tập huấn, bồi dưỡng kiến thức pháp luật được Ngành Tư pháp kịp thời tổ chức (mỗi năm, có khoảng hơn 200 hội nghị) để trang bị kiến thức, kỹ năng phổ biến, giáo dục pháp luật cho đội ngũ làm công tác tuyên truyền pháp luật và các cán bộ chủ chốt từ tỉnh đến cơ sở.

- Bản tin Tư pháp Đắk Lắk được phát hành định kỳ mỗi tháng 3.500 bản, với hình thức đẹp, nội dung phong phú, thiết thực liên quan mật thiết đến cuộc sống của người dân, đặc biệt là các đối tượng ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Các văn bản với nội dung dài, khó hiểu được rút gọn, xúc tích để người dân dễ đọc, dễ hiểu, nhiều tin, bài có chất lượng được bạn đọc quan tâm như nghiên cứu, bình luận, câu chuyện vụ án, giải đáp những thắc mắc trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội liên quan đến pháp luật. Bản tin Tư pháp được cấp phát miễn phí đến các cơ quan, ban, ngành, tổ chức, đoàn thể ở tỉnh, báo cáo viên pháp luật; một số phòng, ban cấp huyện và Ủy ban nhân dân cấp xã và tất cả thôn, buôn, tổ dân phố, cụm dân cư trong toàn tỉnh... góp phần đáng kể vào công tác phổ biến, giáo dục pháp luật của tỉnh. Trang tin điện tử của Sở Tư pháp tỉnh Đắk Lắk đã trở thành một kênh thông tin pháp luật quan trọng thường xuyên cung cấp thông tin về công tác tư pháp của ngành, giới thiệu văn bản pháp luật mới, hướng dẫn nghiệp vụ tư pháp, cung cấp miễn phí dịch vụ tìm kiếm các văn bản chỉ đạo, văn bản pháp luật của trung ương, của tỉnh.

- Phát huy vai trò của mình, Sở Tư pháp tỉnh Đắk Lắk và Phòng Tư pháp các huyện, thị xã, thành phố thường xuyên phối hợp với Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh, Đài Truyền thanh - Truyền hình các huyện, thị xã, thành phố và hệ thống loa truyền thanh ở cơ sở đã chuyển tải kịp thời các thông tin, các chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, các văn bản mới thuộc các lĩnh vực đất đai, dân sự, hình sự, giao thông, dân chủ cơ sở, dân tộc, tín ngưỡng tôn giáo… đến từng hộ gia đình. Đồng thời, Sở Tư pháp tỉnh Đắk Lắk đã phối hợp với Báo Đắk Lắk dành riêng một chuyên mục giới thiệu văn bản pháp luật mới và giải đáp pháp luật vào số báo cuối tuần để kịp thời giải đáp những thắc mắc của người dân về các lĩnh vực pháp luật mà họ quan tâm.

- Việc lồng ghép phổ biến, giáo dục pháp luật trong hoạt động hòa giải cơ sở cũng đặc biệt được chú trọng, mỗi năm, các tổ hòa giải thụ lý khoảng 3.000 vụ việc và có khoảng 80% các vụ việc mâu thuẫn, tranh chấp nhỏ trong cộng đồng dân cư được giải quyết thành công, chủ yếu về các lĩnh vực đất đai, dân sự, hôn nhân và gia đình… đã tỏ ra là một kênh rất hiệu quả để các quy định của pháp luật được lan truyền.

- Cùng với công tác hòa giải, công tác trợ giúp pháp lý cũng là một kênh chuyển tải các quy định của pháp luật đến với người dân, có tính thiết thực cao vì thông qua việc tham gia tố tụng, đại diện, tư vấn, hòa giải cho đối tượng, đã trực tiếp cung cấp kiến thức pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, góp phần tạo môi trường pháp lý xã hội để thực hiện tốt các nhiệm vụ chính trị, kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng ở địa phương. Hàng năm, Trung tâm Trợ giúp pháp lý của tỉnh đã tổ chức hàng chục đợt trợ giúp lưu động đến tận thôn, buôn để trực tiếp hướng dẫn, tư vấn pháp luật cho hàng trăm lượt người thuộc đối tượng được trợ giúp pháp lý miễn phí của các xã vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; đồng thời, kết hợp với việc cấp phát tài liệu, tờ gấp, nói chuyện chuyên đề về pháp luật, hoạt động trợ giúp pháp lý đã đưa chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến với các đối tượng chính sách, yếu thế, tạo niềm tin trong nhân dân.

2. Một số hạn chế, vướng mắc

Bên cạnh những kết quả đạt được trên đây, thực tế cũng cho thấy, hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk cũng còn một số hạn chế cần khắc phục.

Thứ nhất, sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức liên quan còn thiếu tính đồng bộ và chưa thật sự chặt chẽ; các thành viên Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật đều hoạt động kiêm nhiệm, đa số là lãnh đạo của các sở, ban, ngành, địa phương trên địa bàn tỉnh nên việc dành thời gian đầu tư cho hoạt động này chưa nhiều, chưa phát huy được hết vai trò, trách nhiệm của mỗi thành viên trong thực hiện nhiệm vụ chung của Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật, có nơi hầu như chỉ do cơ quan thường trực Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật chủ động triển khai thực hiện, nhất là ở cấp huyện; ở một số địa phương, đơn vị, cấp ủy, chính quyền chưa thật sự quan tâm và đầu tư đúng mức cho công tác này.

Thứ hai, với đặc thù địa bàn miền núi, vùng sâu, vùng xa, đường xá đi lại khó khăn, dân cư thưa thớt, lại có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sống rải rác trên một địa bàn rộng, trình độ dân trí còn thấp, đặc biệt một số nơi đồng bào còn chưa biết đọc, biết viết tiếng phổ thông. Bên cạnh đó, kinh phí, cơ sở vật chất, phương tiện đi lại, trang thiết bị và nguồn lực phục vụ cho công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ở địa phương, nhất là cơ sở còn hạn chế, chưa đáp ứng tốt yêu cầu thực hiện nhiệm vụ; đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật hầu hết đều kiêm nhiệm, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ còn hạn chế và chưa đồng đều, chế độ đãi ngộ còn thấp nên chưa thực sự tâm huyết trong thực hiện nhiệm vụ, chưa thực sự phát huy hết vai trò, trách nhiệm trong việc làm đầu mối để chuyển tải pháp luật đến với người dân...

Thứ ba, hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật có lúc vẫn còn mang tính hình thức, nặng về phong trào; biện pháp, cách thức, nội dung tuyên truyền chưa thực sự đổi mới cho phù hợp với điều kiện thực tiễn; hình thức tuyên truyền tuy đa dạng nhưng quá trình tổ chức triển khai chưa đồng bộ, chưa được thường xuyên và rộng khắp, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

3. Một số giải pháp trọng tâm

Trước yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra ngày càng cao đối với công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, để kịp thời khắc phục những hạn chế, nâng cao hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn tỉnh, trong thời gian tới, Tư pháp tỉnh Đắk Lắk cần tập trung thực hiện những giải pháp trọng tâm sau đây:

Một là, tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt, tham mưu cho cấp ủy, chính quyền các cấp thường xuyên phổ biến, quán triệt Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012 và các văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về công tác phổ biến, giáo dục pháp luật để tiếp tục nâng cao nhận thức trong từng cơ quan, đơn vị, địa phương về vị trí, vai trò, tầm quan trọng, trách nhiệm thực hiện công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nhằm huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị để thực hiện công tác này.

Hai là, thường xuyên củng cố, kiện toàn tổ chức và hoạt động của bộ máy làm công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật các cấp; có giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật về trình độ chuyên môn, kỹ năng tuyên truyền để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thực hiện công tác này, đáp ứng yêu cầu trong tình hình hiện nay.

Ba là, tiếp tục đổi mới nội dung và hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật, sử dụng linh hoạt các hình thức tuyên truyền pháp luật vừa mang tính trực quan, sinh động, vừa lôi cuốn, hấp dẫn đại bộ phận dân cư, quan tâm đặc biệt đến đối tượng đồng bào dân tộc thiểu số, chú trọng tuyên truyền miệng qua các hoạt động văn hoá, lễ hội, tuyên truyền lưu động; phổ biến qua các phương tiện thông tin đại chúng, trong đó, chú trọng phổ biến qua mạng lưới truyền thanh cơ sở phát bằng nhiều thứ tiếng vào thời gian thích hợp để đồng bào dễ dàng tiếp thu. Cần có biện pháp phát huy vai trò, uy tín của các già làng, trưởng thôn, cán bộ hòa giải trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật.

Bốn là, các ngành, các cấp cần quan tâm bố trí hợp lý kinh phí, cơ sở vật chất, nguồn nhân lực cho công tác phổ biến, giáo dục pháp luật theo quy định của Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012; có cơ chế, chính sách hỗ trợ, đãi ngộ lực lượng làm công tác phổ biến, giáo dục pháp luật; đồng thời, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng và đưa vào sử dụng rộng rãi các cơ sở dữ liệu pháp luật điện tử... để đáp ứng yêu cầu công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong giai đoạn hiện nay

Trần Trung Hiếu

Trưởng phòng Phổ biến, giáo dục pháp luật