Đây là những định hướng, giải pháp lớn mà GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh đưa ra trong bài phát biểu khai mạc tại Hội thảo khoa học cấp quốc gia “Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới” do Bộ Tư pháp phối hợp với Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức ngày 06/3/2025.
GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh phát biểu khai mạc Hội thảo.
Tạp chí Dân chủ và Pháp luật trân trọng giới thiệu toàn văn bài phát biểu khai mạc Hội thảo khoa học cấp quốc gia về “Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới” của GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh:
Kính thưa các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước
Thưa các đồng chí Ủy viên Trung ương, lãnh đạo các ban, bộ, ngành,
Thưa các đồng chí, các quý vị đại biểu, các nhà khoa học
Hôm nay, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh và Bộ Tư pháp phối hợp tổ chức Hội thảo khoa học cấp quốc gia “Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”. Hội thảo của chúng ta được tổ chức vào thời điểm rất có ý nghĩa, triển khai thực hiện Kết luận số 119-KL/TW ngày 20/01/2025 của Bộ Chính trị về định hướng đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật. Đặc biệt, dịp này cũng là thời điểm Quốc hội vừa thông qua Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi).
Thay mặt Ban Tổ chức, tôi xin nhiệt liệt chào mừng các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các đồng chí đại diện lãnh đạo các ban, bộ, ngành, các chuyên gia, nhà khoa học cùng toàn thể quý vị đại biểu đã quan tâm, dành thời gian tham dự hội thảo nhiều ý nghĩa này.
Thưa các đồng chí,
Trong gần 40 năm qua, cùng với quá trình đẩy mạnh công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển đất nước, công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật đã có nhiều đổi mới, tiến bộ rõ rệt. Đặc biệt, cách đây 20 năm, Bộ Chính trị đã ban hành hai nghị quyết rất quan trọng, đó là: Nghị quyết số 48/NQ-TW ngày 24/5/2005 về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 và Nghị quyết số 49/NQ-TW ngày 02/6/2005 về Chiến lược Cải cách tư pháp đến năm 2020; tiếp theo đó, trong năm 2022, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới, góp phần đáp ứng yêu cầu cải cách, hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật trong bối cảnh mới.
Qua thời gian thực hiện các nghị quyết, có thể thấy công tác xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, tổ chức thi hành pháp luật đã đạt nhiều thành tựu. Hệ thống pháp luật được hoàn thiện một bước cơ bản, bao quát được mọi mặt của đời sống xã hội, chất lượng không ngừng được nâng lên; phù hợp với chuẩn mực chung của thế giới và thực tiễn mới của Việt Nam, bảo đảm tính khả thi cao, đáp ứng yêu cầu của quá trình đẩy mạnh đồng bộ, toàn diện công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đã trở thành một nội dung trọng tâm của xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Vai trò, hiệu lực, hiệu quả của pháp luật và thực thi pháp luật ngày càng được chú trọng trong tổ chức và hoạt động của Nhà nước và đời sống xã hội.
Tuy nhiên, so với thực tiễn phát triển đất nước, công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật vẫn còn một số bất cập, hạn chế. Những điều này đã được nhấn mạnh trong các báo cáo nghiên cứu, tổng kết, các văn kiện Đại hội của Đảng, nhất là bối cảnh hiện nay, chúng ta đang tiến hành tổng kết thực hiện văn kiện Đại hội lần thứ XIII và chuẩn bị tài liệu văn kiện Đại hội lần thứ XIV của Đảng.
Về xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, có thể thấy một số vấn đề sau:
(i) Một số chủ trương, định hướng lớn của Đảng chưa được thể chế hóa kịp thời, đầy đủ.
(ii) Chất lượng pháp luật chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn. Chất lượng của một số luật đã ban hành chưa cao; tính khả thi cũng còn ở mức độ. Một số luật mới ban hành đã phải sửa đổi. Vẫn còn hiện tượng một số nội dung của luật ban hành sau mâu thuẫn, xung đột với luật ban hành trước.
(iii) Hệ thống pháp luật hiện nay còn cồng kềnh, quy định chồng chéo, mâu thuẫn, thiếu rõ ràng, cản trở việc thực thi, không thuận lợi cho việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo, thu hút và khơi thông nguồn lực đầu tư trong và ngoài nước. Việc phân cấp, phân quyền chưa triệt để, thủ tục hành chính còn rườm rà.
(iv) Quá trình phân tích chính sách, đánh giá tác động để soạn thảo luật ở một số lĩnh vực chưa sâu nên một số luật đưa ra còn sơ lược, tính khả thi chưa cao.
(v) Các khâu của quá trình xây dựng, ban hành pháp luật chưa đồng bộ.
(vi) Việc lấy ý kiến nhân dân vẫn còn hạn chế, nhất là đối với những luật quy định và bảo vệ quyền con người, trực tiếp bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân.
Về tổ chức thi hành pháp luật: Tổ chức thực thi pháp luật, chính sách vẫn là khâu yếu, tồn tại dai dẳng qua nhiều nhiệm kỳ, vẫn chưa khắc phục được. Thực trạng chấp hành pháp luật nhìn chung chưa nghiêm. Kỷ cương, phép nước có nơi bị xem nhẹ. Xử lý vi phạm pháp luật chưa kịp thời, chế tài xử lý chưa đủ sức răn đe. Còn tình trạng “trên nóng, dưới lạnh” như chúng ta đã biết. Thi hành pháp luật hiện còn thiếu cơ chế phản ứng chính sách kịp thời. Chậm nghiên cứu, ban hành chính sách, pháp luật điều chỉnh đối với những vấn đề mới phát sinh, chưa tạo khung khổ pháp lý thúc đẩy các động lực tăng trưởng mới.
Thưa các đồng chí,
Chúng ta đang bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam với nhiều thời cơ và thách thức đan xen của thời đại, bối cảnh toàn cầu hóa diễn biến phức tạp, xu hướng chuyển đổi số mạnh mẽ, sự dịch chuyển mạnh mẽ của nền kinh tế thế giới và những vấn đề xã hội, văn hóa, an ninh, môi trường… cũng như những cuộc cách mạng về tinh gọn bộ máy, cuộc cách mạng về chuyển đổi số đang diễn ra quyết liệt. Trong bối cảnh đó, việc đổi mới công tác xây dựng pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật để tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức là yêu cầu tất yếu để đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước. Hệ thống pháp luật cần phải đổi mới mạnh mẽ để trở thành nền tảng cho một xã hội kỷ cương, minh bạch, công bằng và phát triển.
Để Hội thảo mang lại giá trị khoa học và thực tiễn cao, trong quá trình trao đổi, thảo luận đề xuất các giải pháp cụ thể hóa và thực hiện đầy đủ, hiệu quả các chủ trương, định hướng xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật trong kỷ nguyên mới, chúng tôi đề nghị các đồng chí quan tâm, lưu ý một số vấn đề sau đây:
(i) Trong quá trình xây dựng pháp luật, chúng ta phải bảo đảm sự lãnh đạo trực tiếp, toàn diện, phát huy cao độ tính Đảng trong xây dựng và thi hành pháp luật; bám sát những nội dung, nhất là những nội dung trong các văn kiện của Đảng về xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, cũng như công tác tổ chức thi hành pháp luật trong giai đoạn tới.
(ii) Về chủ trương, công tác xây dựng, hoàn thiện và tổ chức thi hành pháp luật phải phục vụ xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển nhanh và bền vững đất nước, trọng tâm và trước hết là thể chế phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; trong đó, tập trung vào:
- Đổi mới tư duy, định hướng xây dựng pháp luật theo hướng vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển.
- Tạo đột phá trong công tác thi hành pháp luật, bảo đảm pháp luật được thực hiện công bằng, nghiêm minh, nhất quán, kịp thời, hiệu lực và hiệu quả.
- Tháo gỡ những điểm nghẽn thể chế, tạo điều kiện để huy động, phân bổ và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực cho phát triển.
- Tạo đột phá phát triển, tạo môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, lành mạnh, công bằng cho mọi chủ thể xã hội, mọi thành phần kinh tế, đặc biệt là phải thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
- Có giải pháp đột phá bảo đảm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho công tác xây dựng và thi hành pháp.
- Tăng cường chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật.
- Có cơ chế tài chính đặc thù, tương xứng cho công tác xây dựng và thi hành pháp luật.
Về mục tiêu, xây dựng được hệ thống pháp luật đầy đủ, kịp thời, đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định, lấy quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp làm trọng tâm, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, bảo đảm yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước. Trong thực thi pháp luật, đó là tăng cường pháp chế, bảo đảm kỷ cương xã hội, trước hết là việc thực thi tinh thần “thượng tôn pháp luật”, gương mẫu tuân thủ pháp luật, kỷ cương và thực hành dân chủ xã hội chủ nghĩa của cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị - xã hội các cấp và cán bộ, đảng viên.
Về những định hướng, giải pháp lớn, gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật với tổ chức thi hành pháp luật trong quá trình xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Thưa các đồng chí,
Hội thảo đã nhận được sự quan tâm và hưởng ứng rất cao của các ban, bộ, ngành Trung ương và các nhà nghiên cứu, luật gia, giảng viên đến từ các cơ sở đào tạo, nghiên cứu. Với tinh thần thảo luận thẳng thắn, khách quan, tôi tin tưởng rằng Hội thảo của chúng ta sẽ mang lại những kết quả thiết thực, hữu ích góp phần xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và thực thi pháp luật - một nội dung rất quan trọng trong xây dựng Chỉ thị của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.
Xin kính chúc các đồng chí Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, lãnh đạo các ban, bộ, ngành, các chuyên gia, nhà khoa học và quý vị đại biểu, khách quý sức khỏe, hạnh phúc.
Xin chúc Hội thảo của chúng ta thành công tốt đẹp.
Trân trọng cảm ơn các đồng chí./.
