Nhà xuất bản Tư pháp chịu sự quản lý, chỉ đạo trực tiếp của Bộ Tư pháp, sự quản lý nhà nước về xuất bản của Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) và sự chỉ đạo xuất bản của Ban Tuyên giáo Trung ương (nay là Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương)^[1].

1. Thành tựu đạt được trong giai đoạn 2015 - 2025

Thời gian qua, được sự quan tâm của Ban Cán sự Đảng, Đảng ủy, Lãnh đạo Bộ Tư pháp, sự phối hợp công tác có hiệu quả của các cơ quan, đơn vị trong và ngoài Bộ, cùng với sự nỗ lực, phấn đấu không ngừng của tập thể viên chức, người lao động, Nhà xuất bản liên tục hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, gương mẫu chấp hành tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nội bộ đoàn kết, thống nhất. Năm 2013, Nhà xuất bản được tặng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ (Quyết định số 1454/QĐ-TTg ngày 20/8/2013 của Thủ tướng Chính phủ), 09 năm tiếp theo liên tục hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, trong đó, đã 02 lần được tặng Cờ thi đua ngành Tư pháp; 01 lần được tặng Cờ thi đua của Bộ Thông tin và Truyền thông; 05 lần được tặng Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Tư pháp; 02 lần được tặng Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông. Để đạt được những kết quả trên, tập thể, lãnh đạo, viên chức, người lao động Nhà xuất bản Tư pháp qua các thời kỳ đã đoàn kết, nỗ lực, cố gắng, hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị, chuyên môn của đơn vị được Bộ, ngành Tư pháp giao. Cụ thể như sau:

1.1. Thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và chỉ đạo, định hướng của cơ quan chủ quản - Bộ Tư pháp

Với đặc thù là Nhà xuất bản chuyên ngành của Bộ, ngành Tư pháp, hoạt động trong lĩnh vực văn hóa, tư tưởng, Nhà xuất bản Tư pháp xác định rõ vị trí, vai trò, trách nhiệm của công tác xuất bản trong việc tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, đấu tranh, phản bác các quan điểm, luận điệu sai trái của các thế lực thù địch, cơ hội chính trị; thực hiện hiệu quả chức năng giám sát và phản biện xã hội, tích cực tham gia đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Vì vậy, đảng viên, viên chức, người lao động của Nhà xuất bản nhận thức rõ và luôn nghiêm túc chấp hành tốt mọi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong tất cả các lĩnh vực hoạt động của đơn vị. Các xuất bản phẩm của Nhà xuất bản không có sai sót về tư tưởng, chính trị, đạo đức, không có xuất bản phẩm bị đình chỉ phát hành, bị thu hồi, tịch thu, cấm lưu hành, tiêu hủy. Sách của Nhà xuất bản Tư pháp vinh dự đạt được nhiều giải thưởng, như: “Triết lý chính trị Trung Hoa cổ đại” (tác giả Bùi Ngọc Sơn) giải Khuyến khích - Sách hay (năm 2005); “Thể chế nhà nước của các quốc gia trên thế giới” (tác giả Chu Dương) giải Khuyến khích - Sách đẹp (năm 2005); “Thư pháp thơ Hồ Chí Minh” (tác giả Hương Nam, Trần Đức Cảnh) giải Bạc - Sách đẹp (năm 2008)... Nhà xuất bản Tư pháp nhiều năm liền được công nhận là một trong sáu nhà xuất bản quốc gia có uy tín trong lĩnh vực luật học^[2], đã thể hiện sự ghi nhận, đánh giá khách quan của Hội đồng Giáo sư Nhà nước, của giới khoa học, nghiên cứu của Việt Nam đối với chất lượng các xuất bản phẩm của Nhà xuất bản Tư pháp; đồng thời, tiếp tục khẳng định vị thế, uy tín mà Nhà xuất bản Tư pháp đã dày công vun đắp, xây dựng trong thời gian qua với các thể loại xuất bản phẩm thuộc lĩnh vực pháp luật, lý luận, chính trị.

Thực hiện sự lãnh đạo, chỉ đạo của Bộ Tư pháp, Nhà xuất bản Tư pháp luôn phối hợp chặt chẽ, hiệu quả với các đơn vị thuộc Bộ trong công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, Nhân dân và việc đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xuất bản, phát hành và nghiên cứu, học tập sách lý luận, chính trị theo tinh thần của Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 09/12/2003, Chỉ thị số 44-CT/TW ngày 16/4/2020 của Ban Bí thư; hỗ trợ phục vụ công tác quản lý nhà nước của Bộ trong lĩnh vực hộ tịch, lý lịch tư pháp, nuôi con nuôi.

Thực hiện Kế hoạch “Chuyển đổi số ngành Tư pháp đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” của Bộ Tư pháp, Nhà xuất bản Tư pháp đã xây dựng “Đề án hoạt động xuất bản, phát hành xuất bản phẩm điện tử” để đổi mới phương thức xuất bản đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới. Đề án đã được Cục Xuất bản, In và Phát hành phê duyệt và được Nhà xuất bản Tư pháp triển khai thực hiện từ năm 2023, bước đầu đã đạt được một số kết quả nhất định.

1.2. Công tác xuất bản phục vụ công tác quản lý nhà nước của Bộ, ngành Tư pháp

1.2.1. Xuất bản các xuất bản phẩm thuộc lĩnh vực pháp luật góp phần tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật

Trong những năm qua, Nhà xuất bản đã xuất bản hàng nghìn xuất bản phẩm tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và các hoạt động xây dựng, thi hành pháp luật, hoạt động tư pháp đến với Nhân dân cả nước. Trong đó, chú trọng các xuất bản phẩm dành cho đồng bào dân tộc thiểu số như: “Cẩm nang truyền thông giảm nghèo thông tin vùng dân tộc thiểu số và miền núi”, “Sổ tay phổ biến pháp luật dành cho đồng bào dân tộc thiểu số” (Song ngữ Việt - Chăm), “Sổ tay phổ biến pháp luật dành cho đồng bào dân tộc thiểu số” (Song ngữ Việt - Khmer), Sổ tay hỏi đáp chính sách, pháp luật về giảm nghèo bền vững vùng dân tộc thiểu số và miền núi...

Các xuất bản phẩm có nội dung phục vụ công tác nghiên cứu khoa học pháp lý, hướng dẫn nghiệp vụ cho cán bộ tư pháp xã, phường, thị trấn cũng được Nhà xuất bản quan tâm đầu tư kinh phí để triển khai thực hiện với nhiều xuất bản phẩm có chất lượng, nội dung, cách thức diễn đạt dễ hiểu, sát với thực tiễn để hướng dẫn nghiệp vụ cho đội ngũ hòa giải viên, phục vụ công tác hòa giải ở cơ sở. Các xuất bản phẩm đã góp phần nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cho Nhân dân, góp phần tích cực trong việc hướng dẫn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ tư pháp địa phương.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc làm việc với Nhà xuất bản Tư pháp về nhiệm vụ trọng tâm công tác Quý II/2025, ngày 10/4/2025.

1.2.2. Đáp ứng nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng cán bộ

Nhà xuất bản luôn là đối tác tin cậy của nhiều trường đại học, học viện hàng đầu cả nước về đào tạo chuyên ngành luật và các chức danh tư pháp như Trường Đại học Luật Hà Nội, Học viện Tư pháp, Trường Đại học Luật thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, Học viện Tòa án, Trường Đại học Kiểm sát, Trường Đại học Luật thuộc Đại học Huế... Các xuất bản phẩm của Nhà xuất bản có giá trị, cung cấp nhiều nội dung có hàm lượng khoa học cao, có tính ứng dụng, phục vụ hiệu quả công tác nghiên cứu, giảng dạy của các trường có đào tạo chuyên ngành luật và phục vụ bạn đọc có nhu cầu nghiên cứu, tìm hiểu pháp luật.

Hoạt động xuất bản sách nghiệp vụ, giáo trình, tài liệu tham khảo dùng cho các cơ sở đào tạo chuyên ngành luật của Nhà xuất bản Tư pháp trong những năm qua luôn được triển khai thực hiện và đạt được những thành quả đáng ghi nhận.

1.2.3. Đối với việc thực hiện nhiệm vụ xuất bản sách Nhà nước đặt hàng, sách lý luận, chính trị do Bộ, ngành Tư pháp đặt hàng

Cụ thể hóa Chỉ thị số 44-CT/TW và Kế hoạch số 138-KH/BCSĐ, Nhà xuất bản chủ trì, phối hợp với các đơn vị thuộc Bộ, nghiên cứu, xây dựng, trình Bộ trưởng Bộ Tư pháp ký Quyết định số 2596/QĐ-BTP ngày 29/12/2022 ban hành “Đề án xuất bản, phát hành, quản lý và sử dụng sách lý luận, chính trị của Bộ Tư pháp giai đoạn 2022 - 2025”. Mục tiêu cụ thể của Đề án bao gồm: (i) hình thành và không ngừng bổ sung, hoàn thiện bộ sách có chất lượng; (ii) thu hút và phát huy trí tuệ, tâm huyết của đội ngũ tác giả là các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý có kinh nghiệm của Bộ, ngành Tư pháp, những người làm công tác pháp luật; (iii) góp phần thực hiện mục tiêu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao...

Nhà xuất bản Tư pháp là đơn vị được giao tổ chức biên soạn, xuất bản nhiều đầu sách thuộc danh mục sách Nhà nước đặt hàng và sách lý luận, chính trị do Bộ Tư pháp đặt hàng, qua đó, khẳng định thế mạnh chuyên môn, thể hiện trách nhiệm chính trị sâu sắc của Nhà xuất bản Tư pháp phục vụ nhiệm vụ quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp, góp phần xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Thời gian qua, Nhà xuất bản Tư pháp đã biên tập và xuất bản nhiều xuất bản phẩm về lĩnh vực lý luận, chính trị, pháp lý có hàm lượng khoa học chuyên sâu của nhiều tác giả là các chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành trong lĩnh vực luật học như: “Xã hội học pháp luật: Lý luận và thực tiễn” - GS.TS. Võ Khánh Vinh; “Trách nhiệm hình sự, hình phạt và các biện pháp hình sự khác” - GS.TS. Nguyễn Ngọc Hòa (Chủ biên); “Bình luận khoa học Bộ luật Dân sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2015” - TS. Nguyễn Minh Tuấn (Chủ biên)...

Các xuất bản phẩm lý luận, chính trị do Nhà xuất bản Tư pháp phát hành thời gian qua đã khẳng định được vị thế và giá trị đặc thù trong hệ thống xuất bản chuyên ngành tại Việt Nam. Nội dung các cuốn sách được xây dựng công phu, quá trình biên tập công phu, kỹ lưỡng, bảo đảm tuân thủ chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; đồng thời, phản ánh trung thực những vấn đề thực tiễn đang đặt ra trong công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Nhiều xuất bản phẩm đã góp phần làm rõ thêm các vấn đề cốt lõi về cải cách tư pháp, dân chủ, quyền con người, từ đó hỗ trợ thiết thực cho quá trình hoàn thiện thể chế.

2. Một số thách thức trong thực hiện nhiệm vụ của Nhà xuất bản Tư pháp

Thứ nhất, yêu cầu chuyển đổi số ngày càng cao, người dân và đội ngũ cán bộ ngày càng có xu hướng tiếp cận thông tin pháp luật qua các phương tiện điện tử, ứng dụng di động, thư viện số... dẫn đến phương thức xuất bản truyền thống (sách giấy, phát hành trực tiếp) bộc lộ nhiều hạn chế về tốc độ, tính cập nhật và khả năng tương tác. Trong khi đó, Nhà xuất bản Tư pháp đang đối mặt với áp lực về nguồn lực đầu tư cho công nghệ, đội ngũ kỹ thuật số và hạ tầng hiện đại để triển khai các mô hình xuất bản mới bài bản, đồng bộ. Vì vậy, trong bối cảnh hiện nay, Nhà xuất bản Tư pháp phải đối mặt với nhiều thách thức liên quan tới yêu cầu ngày càng cao trong lĩnh vực chuyển đổi số, đổi mới phương thức hoạt động, xuất bản.

Thứ hai, thách thức về hoạt động phát hành. Bản thảo chất lượng cao, nghiên cứu chuyên sâu cũng làm cho Nhà xuất bản gặp những khó khăn nhất định trong công tác phát hành do tính chất chuyên môn, chuyên ngành. Điều này đặt ra yêu cầu đối với Nhà xuất bản Tư pháp trong việc phải đổi mới, hoàn thiện hơn nữa công tác xây dựng đề tài, đội ngũ cộng tác viên phù hợp với định hướng công tác phát hành, từ đó, phục vụ yêu cầu quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp.

Thứ ba, hạn chế về cơ chế tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập. Việc phải đồng thời thực hiện nhiệm vụ chính trị (xuất bản sách phục vụ công tác quản lý nhà nước, phổ biến pháp luật) và bảo đảm tự chủ tài chính (trong khi doanh thu từ bán sách thường không đủ bù đắp chi phí) đã tạo ra thách thức không nhỏ. Nếu ưu tiên thực hiện nhiệm vụ chính trị, Nhà xuất bản Tư pháp sẽ thiếu nguồn lực tài chính để vận hành; ngược lại, nếu quá tập trung vào hoạt động thị trường, có thể Nhà xuất bản không hoàn thành tốt nhất nhiệm vụ chính trị được giao.

3. Một số giải pháp

Thứ nhất, tiếp tục thực hiện chuyển đổi số bài bản và có chiều sâu.

Chuyển đổi số không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là nhu cầu, đòi hỏi cấp thiết để Nhà xuất bản Tư pháp nâng cao hiệu quả thực hiện nhiệm vụ chính trị trong giai đoạn mới. Trong bối cảnh người đọc ngày càng chuyển dịch từ sách giấy sang các nền tảng số và hành vi tiếp nhận thông tin pháp luật có nhiều thay đổi, việc chuyển đổi số toàn diện là chìa khóa để đơn vị mở rộng phạm vi phục vụ, cải thiện khả năng tiếp cận và nâng cao chất lượng phục vụ công tác tuyên truyền pháp luật.

Nhà xuất bản Tư pháp đã thực hiện chuyển đổi số với nền tảng ebook365.vn, cung cấp kho sách điện tử pháp luật phong phú, dễ dàng truy cập mọi lúc, mọi nơi. Trang web https://nxbtuphap.moj.gov.vn hiện đại, thân thiện, tích hợp công nghệ tra cứu thông minh, giúp người đọc thuận tiện khai thác và mua sách chuyên ngành (bạn đọc có thể dễ dàng đặt mua xuất bản phẩm trên app). Đây là bước đi chiến lược khẳng định vai trò của Nhà xuất bản Tư pháp trong kỷ nguyên số hóa thông tin pháp lý. Không chỉ dừng lại ở việc số hóa nội dung (xuất bản eBook hay PDF), Nhà xuất bản Tư pháp đang nghiên cứu xây dựng nền tảng xuất bản điện tử tích hợp - cung cấp dịch vụ xuất bản, phát hành, cập nhật văn bản pháp luật, khai thác dữ liệu mở và hỗ trợ tương tác pháp lý cho người dùng.

Chuyển đổi số cần được thực hiện bài bản, có quy hoạch tổng thể, chiến lược dài hạn, đầu tư đồng bộ về hạ tầng công nghệ, phần mềm chuyên dụng, bảo mật dữ liệu, cũng như nâng cao năng lực số cho đội ngũ cán bộ biên tập, kỹ thuật và phát hành. Quá trình chuyển đổi số phải gắn liền với mục tiêu phục vụ nhiệm vụ chính trị, không thuần túy chạy theo công nghệ. Vì vậy, Nhà xuất bản Tư pháp cần phải nỗ lực rất lớn; đồng thời, mong muốn tiếp tục nhận được sự ủng hộ, tạo điều kiện của Lãnh đạo Bộ Tư pháp cũng như các cơ quan hữu quan.

Thứ hai, tiếp tục duy trì và phát triển mạng lưới cộng tác viên, tác giả có uy tín: (i) xác định cơ chế tiếp tục “giữ chân” và thu hút các tác giả uy tín gửi bản thảo cho Nhà xuất bản. Xây dựng chế độ trả nhuận bút phù hợp, xứng đáng, nhất là với những tác giả có bản thảo chất lượng; thiết lập chế độ chăm sóc cộng tác viên chuyên nghiệp; (ii) trong quá trình biên tập, có thể mở rộng mạng lưới khai thác bản thảo ngay từ những tác giả, cộng tác viên đã có mối quan hệ hợp tác với Nhà xuất bản giúp khai thác được những bản thảo từ những tác giả mới, được kiểm chứng phần nào về chất lượng do có sự giới thiệu của tác giả, cộng tác viên có uy tín, tên tuổi và là kênh hữu ích góp phần nâng cao mối quan hệ hợp tác bền chặt giữa Nhà xuất bản với đội ngũ tác giả, cộng tác viên thân thiết; (iii) tăng cường công tác thông tin, thường xuyên tiếp nhận, trao đổi thông tin hai chiều giữa Nhà xuất bản và tác giả. Cần xây dựng kế hoạch “đặt hàng” dài hạn, ngắn hạn để cộng tác viên biên soạn bản thảo theo chủ đề đặt ra phù hợp với từng thời điểm và yêu cầu của Nhà xuất bản.

Thứ ba, ban hành cơ chế tài chính phù hợp đối với các nhà xuất bản là đơn vị sự nghiệp được giao thực hiện nhiệm vụ chính trị. Để vượt qua rào cản tài chính, có đủ nguồn lực thực hiện tốt nhất mọi nhiệm vụ chính trị được giao, Nhà xuất bản Tư pháp đề xuất cơ quan có thẩm quyền nghiên cứu ban hành cơ chế, chính sách đặc thù đối với đơn vị sự nghiệp xuất bản được giao thực hiện nhiệm vụ chính trị. Cần xem xét phân loại rõ nhóm xuất bản phẩm phục vụ nhiệm vụ chính trị để được Nhà nước đặt hàng, hỗ trợ chi phí sản xuất và phát hành; đồng thời, mở rộng các hình thức hợp tác công - tư trong đầu tư xuất bản phẩm phục vụ phổ biến pháp luật, đào tạo nguồn nhân lực phục vụ hoạt động tư pháp.

Thứ tư, tiếp tục quan tâm đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên môn có năng lực tư duy số, am hiểu pháp luật và có khả năng kết nối với hệ sinh thái xuất bản hiện đại./.

Nhà xuất bản Tư pháp, Bộ Tư pháp

[1]. Điều 1 Quyết định số 2036/QĐ-BTP ngày 28/10/2024 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp Quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Nhà Xuất bản Tư pháp.

[2]. Theo Quyết định số 26/QĐ-HĐGSNN ngày 08/11/2021, Quyết định số 42/QĐ-HĐGSNN ngày 06/7/2022, Quyết định số 22/QĐ-HĐGSNN ngày 05/7/2023 và Quyết định số 25/QĐ-HĐGSNN ngày 05/7/2024 của Hội đồng Giáo sư nhà nước phê duyệt Danh mục tạp chí khoa học được tính điểm.

(Nguồn: Tạp chí Dân chủ và Pháp luật ấn phẩm đặc biệt “Ngành Tư pháp - Tự hào truyền thống, vững bước tương lai”)