Tiếp tục tăng cường, phát huy hiệu quả nguồn lực trợ giúp pháp lý cho đối tượng yếu thế

Toàn cảnh Toạ đàm.

Toạ đàm có sự tham gia của đại diện Lãnh đạo một số bộ, ngành; đại diện Văn phòng Quốc hội, Văn phòng Chính phủ; đại diện lãnh đạo các đơn vị thuộc Bộ Tư pháp; đại diện các Sở Tư pháp, các Trung tâm Trợ giúp pháp lý; các tổ chức tham gia trợ giúp pháp lý (tổ chức hành nghề luật sư, tổ chức tư vấn pháp luật); trợ giúp viên pháp lý, luật sư, tư vấn viên pháp luật; các chuyên gia, nhà khoa học, các cơ sở đào tạo, viện nghiên cứu... Đặc biệt, Toạ đàm có sự tham gia của nhiều đại diện từ các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội trên địa bàn tỉnh Phú Thọ.

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, đồng chí Trương Thế Côn, Tổng Biên tập Tạp chí Dân chủ và Pháp luật cho biết, từ khi Luật Trợ giúp pháp lý năm 2006 và nhất là Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017 được ban hành và đi vào cuộc sống, cùng với hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành, công tác trợ giúp pháp lý đã có bước phát triển mạnh mẽ cả về quy mô, chất lượng và hiệu quả. Đến nay, mạng lưới tổ chức trợ giúp pháp lý đã được hình thành ở tất cả các tỉnh, thành phố, hàng năm thực hiện hàng chục nghìn vụ việc, góp phần bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, đồng thời nâng cao niềm tin của Nhân dân vào pháp luật và công lý. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, thực tiễn triển khai hoạt động trợ giúp pháp lý còn nhiều khó khăn, thách thức. Một số quy định pháp luật chưa theo kịp yêu cầu đổi mới; cơ chế, chính sách chưa thu hút được các nguồn lực xã hội cho hoạt động trợ giúp pháp lý nên nguồn lực cho hoạt động này còn nhiều hạn chế; sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức còn chưa đồng đều và việc ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong lĩnh vực này còn chậm, chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tế xã hội. Tổng Biên tập nhấn mạnh, từ thực tiễn hoạt động trợ giúp pháp lý và nhất là trong bối cảnh đất nước ta đang đẩy mạnh công cuộc cải cách tư pháp, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, chuyển đổi số quốc gia và hội nhập quốc tế sâu rộng, cho thấy, việc tăng cường nguồn lực cho công tác trợ giúp pháp lý nhằm nâng cao hiệu quả trợ giúp pháp lý cho các đối tượng yếu thế yêu cầu khách quan, cấp thiết và có ý nghĩa sâu sắc.

Đồng chí Trương Thế Côn, Tổng Biên tập Tạp chí Dân chủ và Pháp luật phát biểu khai mạc Toạ đàm.

Phát biểu dẫn đề Toạ đàm, đồng chí Vũ Thị Hường, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý thông tin, trợ giúp pháp lý đã hình thành từ lâu, trải qua gần 03 thập kỷ, Việt Nam cũng có một hệ thống pháp luật tương đối đầy đủ, trong đó đặc biệt là Luật Trợ giúp pháp lý. Hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật ngày càng hoàn thiện. Hiện, đã có 22 văn bản gồm luật, nghị định, thông tư, thông tư liên tịch, bên cạnh đó là các quy chế phối hợp, chương trình phối hợp.

Phó Cục trưởng cho biết, hiện, trong hệ thống tổ chức trợ giúp pháp lý của Nhà nước là các Trung tâm Trợ giúp pháp lý của Nhà nước, trước đây là 63 Trung tâm tại 63 tỉnh, thành phố và hiện nay là 54 Trung tâm tại 34 tỉnh, thành phố. Điều đó chứng tỏ một số tỉnh, thành phố đang duy trì 02 - 03 trung tâm. Bên cạnh đó, có 83 chi nhánh ở các xã hoặc liên xã. Số lượng người trợ giúp pháp lý khá đông. Trong các Trung tâm Trợ giúp pháp lý hiện có gần 1.500 người, trong đó có hơn 700 trợ giúp viên pháp lý. Ngoài ra, có hơn 700 luật sư thực hiện ký hợp đồng trợ giúp pháp lý với các Trung tâm hoặc đăng ký tham gia trợ giúp pháp lý với các tổ chức hành nghề luật sư tư vấn pháp luật; các cộng tác viên với số lượng khoảng gần 500 luật sư, tư vấn viên, cộng tác viên tham gia trợ giúp pháp lý. Bên cạnh tăng cường về số lượng, chất lượng nguồn nhân lực cũng được quan tâm hơn, biểu hiện thông qua những yêu cầu về tiêu chuẩn người hành nghề. Điều 19 Luật Trợ giúp pháp lý hiện hành quy định rõ tiêu chuẩn của trợ giúp viên pháp lý, qua đó cho thấy tiêu chuẩn để thực hiện trợ giúp pháp lý đối với các trợ giúp viên pháp lý nhà nước hiện nay đang tương đương với tiêu chuẩn của luật sư. Vì vậy, việc đánh giá chất lượng hoạt động của những người thực hiện trợ giúp pháp lý đã có một hệ thống văn bản, ngoài Luật còn có thông tư đánh giá về chất lượng vụ việc trợ giúp pháp lý với các tiêu chí rất rõ ràng.

Đồng chí Vũ Thị Hường chia sẻ, thời gian qua, công tác trợ giúp pháp lý mang lại những kết quả rất tích cực, ngoài số lượng các vụ việc trợ giúp pháp lý được tăng lên thì vai trò của người thực hiện trợ giúp pháp lý đã được ghi nhận ở trong tất cả văn bản về tố tụng dân sự, hình sự, hành chính. Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017 được thực hiện từ năm 2018 đến nay đã phát huy nhiều kết quả, tuy nhiên, cũng bộc lộ một số điểm cần sửa đổi, bổ sung. Đó là lý do năm 2025, Bộ Tư pháp đã trình Chính phủ đưa Luật Trợ giúp pháp lý vào sửa đổi và đã được Quốc hội đồng ý đưa vào Chương trình xây dựng luật pháp năm 2026.

Đồng chí Phó Cục trưởng bày tỏ, để có bức tranh tổng thể hơn, sát thực hơn về công tác trợ giúp pháp lý nói chung cũng như nguồn lực dành cho công tác trợ giúp pháp lý nói riêng, mong muốn các đại biểu tập trung trao đổi làm thế nào để tăng cường và phát huy hiệu quả các nguồn lực dành cho công tác trợ giúp pháp lý. Từ góc độ nghiên cứu khoa học, hoạt động thực tiễn, các đại biểu đề xuất những sáng kiến, kinh nghiệm hay, cách làm tốt, cũng như nêu bật những khó khăn, vướng mắc trong các lĩnh vực, tại các địa phương. Đặc biệt, có những ý kiến sâu hơn về những yêu cầu trong bối cảnh đất nước ta bước vào công cuộc cải cách tổ chức bộ máy nhà nước, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 02 cấp và chuyển đổi số.

Đồng chí Vũ Thị Hường, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý phát biểu dẫn đề tại Toạ đàm.

Từ những định hướng nội dung thảo luận của các đồng chí chủ trì, tại Toạ đàm, các đại biểu cũng tập trung nêu lên những “điểm nghẽn”, hạn chế, thách thức và nguyên nhân liên quan đến nguồn nhân lực, kinh phí, cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ thông tin… trong công tác trợ giúp pháp lý.

Trao đổi tại Tọa đàm, GS. Vũ Công Giao, Trường Đại học Luật - Đại học quốc gia Hà Nội nhấn mạnh, trợ giúp pháp lý không chỉ là công cụ bảo vệ người yếu thế, mà còn là một thước đo với việc bảo đảm công lý và pháp quyền ở các quốc gia. Trợ giúp pháp lý không phải là một chính sách xã hội đơn thuần mà là quyền con người nên nhà nước có nghĩa vụ, trách nhiệm bảo đảm. Việt Nam đã có nền tảng thể chế cơ bản phù hợp với xu thế chung, các tiêu chuẩn quốc tế về trợ giúp pháp lý, nhưng vẫn nên rà soát, củng cố để mở rộng phạm vi dịch vụ (các loại hình tố tụng), sự tham gia của các chủ thể, và bảo đảm tính sẵn có, khả năng tiếp cận, chất lượng, tính công bằng và hiệu quả của hệ thống.

Chia sẻ tại Tọa đàm, luật sư Trần Văn An, Ủy viên Ban Thường vụ Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Chủ nhiệm lâm thời Đoàn Luật sư tỉnh Bắc Ninh đề xuất một giải pháp nhằm phát huy nguồn lực trợ giúp pháp lý cho đối tượng yếu thế. Đặc biệt, đồng chí Trần Văn An tâm huyết đề xuất mong muốn nhân rộng mô hình “Ngày Trợ giúp pháp lý miễn phí” trên phạm vi toàn quốc, thống nhất chọn 01 ngày hằng năm để hơn 21.000 luật sư và 6.000 tổ chức hành nghề cùng tham gia, gắn truyền thông - kiểm tra - giám sát bảo đảm hiệu quả, thực chất.

Cũng tại Toạ đàm, đồng chí đại diện Phòng 2 - Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Phú Thọ cho biết, việc tổ chức mô hình chính quyền ba cấp (trung ương, tỉnh, xã) đặt ra thách thức lớn làm thế nào để không tạo ra “khoảng trống” trong việc cung cấp dịch vụ trợ giúp pháp lý. Đồng chí đề nghị thời gian tới, cần lãnh đạo, chỉ đạo đổi mới phương thức tổ chức, hoạt động của trợ giúp pháp lý bảo đảm “gần dân” theo mô hình chính quyền ba cấp, tập trung vào các giải pháp như: lãnh đạo, chỉ đạo việc rà soát, củng cố mô hình tổ chức trợ giúp pháp lý không theo địa giới hành chính mà theo nhu cầu và cụm dân cư; tăng cường nguồn lực toàn diện cho cấp xã, biến cấp xã thành “pháo đài” đầu tiên trong tiếp nhận nhu cầu trợ giúp pháp lý; coi chuyển đổi số là giải pháp đột phá để kết nối trực tiếp “tỉnh - xã - người dân”…

Một số hình ảnh tại Toạ đàm:

(Ảnh: Hoàng Trung)